Bide ugari ditu gailurrera heltzeko, Berriztik edo Garaitik abia gaitezke, Muxika udalerriko Maguma auzunetik ere bai, Bizkaiko Balkoia begiratokia, Ziortza, Trabakuaà izan daitezke abiapuntu, ordu pare batean baino gutxiagoan tontorrera iristeko. Gailurra igo ondoren indarrak berritzeko edo, Trabakua mendateko eta Urrutxuako bentak aukeratu ditugu abiapuntutzat, bide batez ere, tabernariarekin benta haien iraganaz berba egiteko asmoz. Mendi luzanga honen bi muturretan kokatzen diren bi gune elkartzen baditugu batetik abiatuz bestera iristeko Oiz mendi bizkar guztia zeharkatuko dugu alderik alde, baina itzultzerako orduan nahiko gaizki kokaturik egongo gara. Horrela bada, bi abiapuntu ezberdin hauetatik abiatuz bi ibilbide proposatuko dizkizuegu, ibilbide aukeraketa zuen eskuetan utziz.

Trabakua mendatetik ibilbidea: Markinarako errepide nagusian, Trabakuako mendateko gunerik garaienean kokaturiko Goiko taberna deitzen zaionetik abiatu gara (400 m). Bi eraikuntza daude bertan, parke dotorearen ondoan dagoen jatetxea eta zertxobait aurrerago Goiko taberna eta berari itsatsirik dagoen etxebizitza. Trabakua Artibai eskualdeko Ondarroa eta Markinako bide nagusia den aldetik, aspalditik ezagutzen da mendate gaineko taberna hau, batetik bestera doazenei atseden hartzeko parada ematen diena. Bai egun, errepide hobetu eta berritua izan denean eta baita Trabakua mendate zail eta bihurgunetsua zen garai haietan ere.
Gerea eta Longa auzuneetara doan bidea abiatzen da bertatik eta gure txangoko lehen urratsak bertatik eman ditugu. Bizkaiko BI-24 eta BI-28 ibilbide laburren adierazgailuak topatu ditugu bidegurutzean. Guk noski, Oiz dioenari jarraituko diogu. Ordu eta hogeita hamabost minutu behar direla ipintzen du bertan. Kasik bi ordu behar izango ditugu guk, ordea. Ikuspegi apartak erritmo patxadatsuan igotzera bultzatu gaitu, antza. Lehenengo ehun bat metroak burutu ostean, ezkerretara abiatzen den basa-pista lokaztutik gora jo dugu. Pinudian gora Zengotitako gainerantz abiatzen da pista. Ezkerrean ur depositu eraikuntza bat utzi eta hurrengo bidegurutzean eskuinetara jo dugu. Berehala pinudian murgiltzen den zidor ibili baten aztarnak sumatu ditugu eta baita bertatik gora ekin ere. Beste basa-pista zikin eta lokaztu batekin egin dugu topo segidan eta gorantz garbien egiten duenetik hartu dugu. Pinudiaren goialdean gaude eta gero eta mendi gehiago ageri dira gure inguruan, altuera irabazten goazenaren seinale. Pinudia utzi eta sasi, iratze artean zuzen gorantz doan bide lauso bat topatu dugu ondoren. Malda latza igoarazi digu senda honek, baina azkenean, gainera irten izan ahal gara, Zengotitako gurutzetik ehunen bat metro lehenago, ia ordubete daramagunean.
Zengotitagana (805 m), postontzia, erpin geodesikoa eta burdinazko gurutze bat. Ikuspegia dagoeneko aparta da, nahiz eta Oizeko tontorretik ikusi ahal izango dugunaren aurrerapen bat besterik ez izan. Urrutian argi bereizten dira Oiz tontorreko antenatzarrak, bide luzea eduki arren egindakoa baino askoz samurragoa da.
Oiza bidean aurrera egin dugu, txilar arteko zidor estuak zertxobait behera egin eta lepo zabal batean utzi gaitu soilgune batzuetan. Metro batzuk haratago, bide nagusia Iturrizuriko gainerantz doan bitartean, alanbrada hesi bat igaroz eskumatara joko dugu berriro ere pinudian barneratzeko. Lauan ibiliz laster inguru heze batekin egingo dugu topo, Iturzuriko iturrian gaude. Iturri ederra edalontzi eta guzti. Aldamenean, aterpe edo etxola zahar bat egoera nahiko txarrean: zikin samarra. Iturrian, ordea, zera ipintzen du: "Ez dezala inork esaterik esan /lotsagarri gera baitzaitezke/ hemen dena zela ederra/ zeu etorri zinen arte/Artibai Mendigoizale Taldea. Markina."

Ura edan eta aurrera egin beharra dugu. Gain belartsuak bata bestearen atzean gaindituz, mendi bizkar zabalean gora egingo dugu. Oiz mendiaren magaletan pinudia, zoritxarrez, jaun eta jabe bada ere, altuera jakin batetik gora larreak hartuko du nagusitasun hori, ganadu ugarirentzat primerako bazkaleku izanik. Antenatzarrak gero eta handiago bihurtu zaizkigu, azken kaskoaren pean gaude. Mugarri zahar baten albotik alanbrada hesia gainditu eta harearrizko bloke berezi batzuetatik gora eginez gailurreko postontzira helduko gara.

Oiz (1.029m), arestian aipatu bezala antena eta errepikagailuek hartua dute gaina. Ez bat edo bi: hamar bat kontatu ditugu. Penagarria! Zarata handia egiten dute antenatzarrok gainera! Zorigaitzak jotako mendia dela esan ohi da, mendia desitxuratzen duten hamaika dorre, pista eta pinudiz gain, Euskal Herriak oraindaino ahaztu ez duen hegazkin istripu larria jazo baitzen bertan 1985eko otsailaren 19an. Sondikako aireportuan lurrartzera zihoan hegazkinak, laino trinkoa zela eta mendiaren kontra jo eta bertan zihoazen 148 bidaiariak bizia galdu zuten.
Kostaldetik Durangalderainoko gailurrik garaiena izanik, konta ezinezko mendi mordoa antzeman ahal da bertatik: hegoaldean, Durangaldeko Udalaitz, Anboto, Untzillaitz, Mugarra kareharrizko mendi malkartsuak eta hauen atzean Gorbeiako mendi multzoa; hegoekialdera, Zaraia eta Aizkorriko gailurrak; ekialdera, Gipuzkoako gailur nagusiak eta Nafarroako hainbat; iparraldera berriz, primeran menperatzen dira Lea-Artibai eskualdeko gailur nagusienak: Urregarai, Bedartzandi, Iluntzarà; azkenik ezin aipatu gabe utzi Urdaibai eta hauen atzean dagoen Sollube. Oiz bezalaxe, honek ere gizakiak eragindako kalte latzak pairatzen ditu.
Urrutxuatik ibilbidea: Mendata udalerriko bidegurutze batean kokaturiko auzunea da, sei-zazpi etxez osatua (350 m). Antzina komunikazio bide garrantzitsuen bidegurutze eta pausaleku, egun ardatz nagusietatik at, jatetxe eta taberna dotorea dago bertan, menditik bueltan indarrak berritzeko aproposa. Gaztela eta Errioxatik kostaldeko itsasportu garrantzitsuenetara ardoa eta olioa eraman ohi zen bide honetatik, itzuleran arrain freskoa ekartzeko. Merkatarien pausaleku zen Urrutxua, bertan "paradorearen" parean katea baitzegoen eta zerga ordaindu beharra zuten igaro ahal izateko. Egun hutsik dago paradorea zen etxea, baina garai hartako bentaren aztarnak antzeman daitezke aurrealdeko ateburuan duen harri grabatua begiratuz gero.
Baina Oizera igo ahal izateko Urrutxua baino, kilometro pare bat aurrerago dagoen Bizkaiko balkoia begiratokia aukeratu dugu abiapuntutzat. Horrela errepide bazterreko aparkalekuan autoa utzi, orientazio mahaiari begiradatxoa eman eta goruntz abiatu gara (420 m). Ibilbideak ez du batere zailtasunik, zati askotan hormigoizko pistari heldu beharko baitiogu. Haserako zatia gerta daiteke nahasgarriena. Aparkalekuko eskuinaldetik abiatu gara Donesolo deitu muinoaren bizkar guztia zeharkatuz, San Kristobalgo ermitara daraman betoizko bidearekin bat egiteko gutxira. Aurrerantzean ez dago arazorik, San Kristobal lepora igo (800 m) eta bertatik jada gailurreko antenatzarrak ikusgai izango dituzue. Ordu eta erdi nahikoa izango duzue gailurrera iristeko.
Aipatu lepoan larre berde ederren artean 1978an konpondutako San Kristobal ermita xumea kokatzen da. San Kristobal jaia uztailaren 10ean da, baina erromeria hurrengo domekan ospatu ohi dute, Durangaldeko, Busturialdeko eta Lea-Artibaiko biztanleek. Egun horretan, meza ondoren, trikitia eta musika saioak, bertara autoz nahiz oinez hurbildu diren guztiak alaituko dituzte. Nola ez! egun horretarako preseski prestatutako txosnetan salda beroa hartzeko aukera ere badago. Hori bai, Oiz aldera egun lasai eta sosegatua igarotzera joan nahi izanez gero hobe erromeria ospatzen ez den beste egun batean joatea egun hori erromeriaz gain 'eromena' baitaà Beste gauza askoren artean, ehunka auto Oizeko maldetan gora nola igotzen diren ikusi ahal izango duzuà