Horixe topatu dugu Donostiako Abuztuaren 31 kaleko horma zahar batean idatzirik: «Tourist, you are in the Basque Country». Eta berehala turistek euskararen herrian daudela ba ote dakiten galdetu diogu geure buruari. Erantzuna kale hauetan bertan topatuko dugulakoan gaude. Donostia da Euskal Herriko hiriburuetan euskaldunena (%45ek omen daki euskaraz, erabilera portzentajea beherago badago ere) eta seguruenik egunotan turistek bisitatuena ere izango da. Begiak ongi ireki eta euskararen bila hasi gara, azken urtean gure hizkuntzari 1.642.926 euroko aurrekontua eskaini dion hirian.

Instituzioen iragarki eta seinale gehienetan elebitasuna topa daiteke, euskara eta gaztelera, %50eko portzentaje zorrotzetan. Kontxako pasealekuko kale-argi bakoitzak bina iragarki ditu: Musika Hamabostaldia, Donostiako Plan Estrategikoa, «Tuareg» San Telmo museoan ipini duten basamortuko ibiltariei buruzko erakusketa... Alde batean euskaraz, bestean gazteleraz. Miraria gertatu da, autoarentzako tokia topatu dugu eta gure aparkaldia mugatua dela gogorarazi digu seinale batek. Hau ere elebiduna. Donostiako Udalak 2000ko udan onartutako araudiaren 23. artikuluak zera dio: «Trafiko seinaleak eta iragarkiak bi hizkuntza ofizialetan idatzita egongo dira eta euskarak izango du lehentasuna». Hona gentozela salbuespen bat behintzat topatu dugu: Antiguako kale batean «Obras C/ Matia» irakurri ahal izan dugu, gainetik sprayez Euskal Herrian Euskarazen «e» bikoitza idatzirik zuela.
Autobus geltokietako markesinetan turistak zer ikusten du? «Men In Black» filmaren bigarren zatia badatorrela dio hemengo kartel honek gaztelera hutsezko «íY vuelven!» deigarri batekin. Aldamenean «Relájate. Un momento feliz» gonbidapena egiten du Magnum izozkiaren iragarkiak. Gaztelera hutsezkoak dira gehienak. Baina gure memento zoriontsua ere topatu dugu Bulebarrean: muxu baten argazkia da eta gainean «astindu ahoan duzuna» irakur daiteke. Gipuzkoako Foru Aldundiaren euskararen aldeko kanpaina da.
Alde Zaharrean sartu gara pintxo batzuen bila eta tabernetako testu gehienak gazteleraz daudela ikusi dugu. Dendetan «Merkealdiak» dioten afitxak baino ugariagoak dira «Rebajas» diotenak. Belarriak erne ditugula euskara gutxi entzuten da kale, taberna eta dendetan. Hala ere euskaraz eskatuz gero, dendari eta tabernari gehienek euskaraz erantzun edo ulertu behintzat egiten dute.
Azkenean turistek euskaraz dakitena jakiteko eurei galdetzea egokiena dela pentsatu eta inkestatxoa egin dugu. Iritsi berri den ingeles laukoteak harrituta begiratu digu euskararen inguruan galdetzean. Denbora gehiago eman beharko zaie. Frantsesek eta alemanek euskara existitzen dela badakitela erantzun digute seguru, baina zerbait euskaraz esateko eskatu eta mutu geratu dira. Madrildar gazte talde batengana hurbildu eta hauek bai, hauek «eskerrik asko», «barkatu», «agur» eta «gaupasa» esaten asmatu dute, azken hori probatua dutela erakutsiz. Euskarazko esaldi oso eta borobilenak azentu italianoz entzun ditugu; irakurrita, hori bai. Parmatik etorritako gazteek Euskal Herriko gida bat dute esku artean eta «Ze ordu da, mesedez?», «Non dago tren geltokia» eta antzekoak esan dituzte, orain arte praktikan ezertarako erabili ez dituztela aitortuta. Gehienek gutxi entzun dutela diote eta bitxikeriatzat dute nolabait euskara. Gure inkesta partikularra Belgikako bikote batekin amaitu dugu: «Bai, atzo entzun genuen euskara, hoteleko gelan telebista baitaukagu. Baina ez da ezertxo ere ulertzen!». Guri ere zaila egiten zaigu Donostiako kaleetan bost egun pasa dituen bikoteak euskara lehenengoz telebistan entzun izana ulertzea. Baina oporrak baikortasunez amaitu nahi ditugu eta bikoteak despistatu itxura zuela erabaki dugu