GURINAREN ALDETIK ERORTZEN DA BETI


2021eko uztailaren 27an
Inoiz ez al du zure etxeko telefonoak jo justu komun ontzian esertzera zindoazen mementoan? Denbora luzez geltokian zain egon ostean zigarro bat piztea erabaki duzun unean ez al da autobusa orduantxe iritsi? Zenbat aldiz bota du sekulako erauntsia preseski autoa garbitzea erabaki duzun egunean? Askok gertaera hauek kasualitateari egozten dizkioten arren, bada eguneroko zorigaizto txiki hauen atzean gure ulermenetik at dagoen legedi unibertsal bat dagoela defendatzen duenik. Bigarren taldea osatzen dutenek, gainera, badute eredu bat: Murphy. "Gauzak gaizki atera badaitezke, gaizki aterako dira" dio, hain zuzen, Murphyren lege garrantzitsuenetako batek.

Vaivenek egunerokoan hondamendi pertsonalez inguraturik bizi diren bederatzi pertsonaien gorabeherak dakarzkigu bere azken muntaian. Taldeak, dena den, Murphyren legeen irakurketa erlatibistari erreparatu nahi izan dio batez ere: "Murphyren legeetan interesgarriena Murphyren legea bera gaizki atera badaiteke gaizki aterako dela dioen hura da. Nire ustez bizitzan komenigarria da dena erlatibizatzea, baieztapen handiek oker handietara eramaten baikaituzte", dio antzezlanaren zuzendari Santiago Sanchezek. Aktore zein zuzendari laguntzaile lanetan aritu den Olatz Beobidek ere Murphyren legeek interpretazio zabala baimentzen dutela iritzi dio: "Nahi duzun guztia egin daiteke haiekin. Maiz kutsu negatiboarekin ulertu izan dira, baina, muinean, umore ikaragarria dute".
Ikuskizuna ezustean eszenatoki gainera erortzen den argi foku batekin hasten bada ere, taldeak halabeharraren gaia haratago eraman nahi izan du, pertsonen harremanen, bakardadeen eta afektuen esparrura, alegia.
Kafe baten inguruan sortu zen «Murphy gainetik kendu ezinda» egiteko ideia. Vaiven proiektuaren sortzaile Ana Pimentak eta Santiago Sanchezek patuaz hitz egingo zuen komedia bat egiteko gogoa zuten, eta hala, «La Coraje», «Crímenes del Corazón» edo «Lotsa gabe» aurreko lan arrakastatsuetan egin zuten bezala, ideia hura gauzatzeko beharrezko ekipoaren bila hasi ziren: "Guk horrela funtzionatzen dugu", dio Ana Pimentak, "ekoizpen etxea eratu genuenean argi genuen guk nahi genituen gaiak landuko genituela. Behin beharrezko lan taldea osatuta, gainera, prozesu guztia oso gertutik jarraitzen dugu".

Aktoreak sortzaile.

Vaivenen azken lana sormen prozesuari dagokionean nahiko berezia da. Izan ere, aktoreak izan dira prozesu guztian protagonista, eurek sortutako egoera eta pertsonaietatik abiatuta gorpuztu baita ikuskizun osoa. Santiago Sanchez zuzendari valentziarra eskarmentu handikoa da inprobisazio bidezko antzerki sormenean eta beraren bitartez aktore taldeak bide berri horretan murgiltzeko beta izan du. Ander Elizondok idatzitako testua lan prozesu horren emaitza izan da: "Aktoreen inpultsoetatik sortzen da guztia. Testua abiaburu izan beharrean beranduago heltzen den fruitua da", Sanchezen esanetan. Olatz Beobidek aitortu duenez, sormen prozesu hura luze eta intentsiboa izan zen aktore taldearentzat: "Lehenengo hogei egunetan ikastaro trinko antzeko bat egin genuen. Egia esan hasiera nahiko traketsa izan zen, ez baikeunden ohituta horrela lan egiten. Santiagoren eredua ulertzeko denboratxo bat behar izan genuen".
Aktoreek eginiko inprobisazio guztiak bideoan grabatu zituzten, ondoren, bertatik erabilgarria iruditzen zitzaien materiala hautatzeko.

Komedia grisa.

«Murphy gainetik kendu ezinda» galtzaileen komedia bat da, desesperaziotik oso gertu dauden pertsonaiei buruzko antzezlana. Oscar Terol, Aitor Gabilondo, Nagore Aranburu, Patxi Perez eta Olatz Beobide dira hauek gorpuzten dituzten aktoreak (Ana Pimentak Beobideren lekua betetzen du gaztelerazko bertsioan).
Murphyren jarraitzaile sutsu bilakatu den pertsonaiak ikuslearen eta eszenategiaren arteko horma apurtzen du emanaldiaren lehen minutuetan. Honek tostada itxurako esku-programa airera jaurtitzeko proposatzen dio publikoari, Murphyk aurreikusi bezala tostada mantekilaren aldera eroriko dela frogatzeko. Gainontzeko pertsonaiek euren bizitzako pasarte ezberdinak erakutsiko dizkigute, giza sentimenduen puzzle bat osatuz. Etxe zuloan porno bideoak etengabe ikusten dituen etxekoandrea, lanik topatzen ez duen neskatila eta gizonekin ezer jakin nahi ez baina hauekin maitemintzea ekidin ezin duen emakumea dira protagonistetako batzuk. Salamancatik Euskal Herrira etorkizun bila etorri den gazteak ere Txomin Artolaren "Goizeko euri artean, guardasolarik gabe, eskuak sakeletan pena bat bihotzean..." kantatzen du, amak "badaezpada ere" euskara irakatsi izanak bizitzan gehiegi lagunduko ez diola konturatzen hasia den bitartean. Murphy zeharka azaltzen da guztien bizitzetan.
Pertsonaia ezberdinen joan etorriak eta denbora zein espazio aldaketa azkarrak errazteko Jose Ibarrolak eszenografia eta jantzi neutroak sortu ditu, ikuslearen irudimena gehiegi ez mugatzeko xedearekin. Rafa Mojasen argiztapenak eta Iñaki Salvadorrek sortutako doinuek giro ezberdinak sortzen laguntzen dute.
Ikuskizunak komedia kutsua duen arren, ikuslearen irribarrea ezerosotasunaren adierazle bilakatzen da maiz, gai gogorretatik arinetara oharkabean jauzi egiten duelako antzezlanaren argumentuak.
Egungo umoreak pertsonaia bakoitzaren atzean dagoen gizakia ahazten duela uste du obraren zuzendariak: "Telebistak umoreari buruzko klitxe bat sortu du, nire ustez parodiatik gertuago dagoena komediatik baino".
Vaivenen azken lanaren sormen prozesua batez ere gazteleraz gauzatu da, eta hortaz, euskarazko bertsioak izaera propioa izan zezan, ahalegin berezia egin behar izan du Nagore Aranburuk. "Euskara ikuslearengana gerturatzeko tresna gisa erabili nahi izan dut. Itzulpena ez da beste munduko gauza, ez bainaiz filologoa, baina antzerkia ezagutzen dut eta, beraz, ikuslearentzat arrotza den hizkuntza ekiditen saiatu naiz", dio.
Behin estreinaldia eginda antzezlana Euskal Herrian zehar aurkezteko asmoa du Vaivenek, nahiz eta oraindik ez duten emanaldien data zehatzik

Nor zen Murphy?
Murphyren legeen jatorria ez dago batere garbi. Legendak dioenez, 1949an Ameriketako Estatu Batuetan NASArentzat lanean ari zen Edward Murphy izeneko ingeniari batek "gauzak gaizki joan badaitezke, gaizki joango dira" oihukatu zuen esperimentu batean pieza batzuk beti gaizki funtzionatzen zutela ohartuta. Handik aurrera bere lankideak "Murphyren lege" gisa izendatzen hasi omen ziren egunero jazotzen zitzaizkien oker ekidin ezinak. Ordutik, hamaika argitalpen egin da lege hauen inguruan. Hona hemen lege ezagunenetako batzuk: "Tostada beti gurinaren aldetik erortzen da", "egin barre, bihar okerrago izango da eta" edo "Ezer ez da dirudien bezain erraza"

«Euskal Herrian egiten den antzerkia interes handikoa da»
V alentziar hau 1981.ean hasi zen profesional gisa antzerki munduan, berak sortutako L’Om taldean. 1986an Els Joglars talde berritzailearekin aktore lanetan murgildu zen. Ordutik aktore eta zuzendari lanetan dabil konpainia ezberdinetan. Zuzendu dituen azken lanen artean dira Bertolt Brechten «Galileo» eta L'Om konpainiaren «La mujer invisible». Arrakasta dastatzeko aukera «Imprebís»ekin heldu zitzaion, inprobisazio huts den ikuskizunarekin, alegia.

Valentzian zein irudi du euskal antzerkiak?
Interes handiko antzerkia denaren ideia zabalduta dago. Badaude ikuskizun bat aurkezten duten bakoitzean ikusmina sortzen duten taldeak, Ur edo Tanttakaren kasuan bezala. Legaleón, Vaiven edo Taun Taun bezalako taldeak ere ezagunak dira han. Nire ustez oso oreka interesgarria dago hemen sorkuntza bera, sorkuntzaren sustapena eta proiektuak gauzatzeko aukeren artean. Gainera, hona etorri garen bakoitzean antzerki gosea duen publikoa topatu dugu.

Azaleko antzerkia ugaltzen ari ote da?

Ez dut uste. Egia da hor badagoela telebista bezalako gaitz endemiko bat, etengabe audientziak neurtzen eta fenomenoak sortzen dabilena. Honekin guztiarekin gizartea ergeltzen saiatzen ari dira. Hala ere, egoera honen aurrean zein aldetan jarri nahi duzun erabaki beharra dago. Niri esperientziak esan dit sakontasun handiko lanek ere ikusle asko erakartzen dutela. Jendeak denetarik ikusi nahi du.

Enkarguz lan egin duzu Vaivenentzat. Jada taldeak ez al du zentzurik?
Talde lanak beti izango du zentzua. Egia da antzerkia eta industriaren arteko uztarketak ekoizpen etxeen fenomenoa sortu duela. Hori ez zait berez txarra iruditzen, baldin eta formula huts bilakatzen ez badira. Niri lan bat eskaintzen didatenean, gainera, elkartrukatze gisa hartzen dut, ez enkargu gisa. Oso aberasgarria da giro ezberdinetako jendeak elkarrekin lan egitea


Azkenak
GFAren Lurralde Oreka Berdeko Departamenduaren konpromiso eza

Izenak, berez, ez du izana gordetzen. Papera ez da nahikoa, nahiz eta paperak denari eusten dion. Busti arte. Halaxe gertatu da Gipuzkoako Foru Aldundiko Lurralde Oreka Berdeko Departamenduarekin. Izan ere, izenak gorde beharko lukeen izanari uko egin dio; besteak beste, 2023ko... [+]


Gerra inperialistari gerra

Badira aste batzuk Europar Batasuneko presidente den Ursula von der Leyenek zortziehun mila milioi euroko gastu militarraren beharraren berri eman zuela. Gastu hori Europak jasaten duen mehatxu militar bati aurre egiteko omen da, eta mehatxu horri batasunez erantzun beharra... [+]


“Indarkeriarik gabeko gorputz eta lurraldeen alde”, VI. Emakumeen* Mundu Martxa

Maiatzaren 10ean egingo dute: Bardean hasi eta Donostiako manifestazioraino. Lurraren defentsa, migrazio politikak eta indarkeria matxista izango ditu ardatz.


2025-05-07 | Elhuyar
Biodibertsitate iluna neurtuta, giza jardueren eragina uste baino handiagoa dela ikusi dute

Giza jardueren eragina uste baino handiagoa dela eta ehunka kilometrotara ere irits daitekeela ondorioztatu dute biodibertsitatea neurtzeko ohikoa ez den metodo bat erabiliz. Biodibertsitate iluna neurtu dute: leku jakin batean bizi daitezkeen baina bizi ez diren espezieen... [+]


Pakistanek “gerra ekintzak” egitea aurpegiratu dio Indiari, bi aldeetako erasoen ostean

Tentsioa goraka ari da bi herrialdeen artean, Pakistango talde armatu batek 26 zibil hil zituenetik apirilean. Indiak bederatzi guneri egin die eraso eta beste horrenbeste hildakorekin erantzun du.


2025-05-07
Carme Puig Antich. Lekukoaren zuzia
“Saiatzen zara hau eta hura egiten, baina hortxe da beti Salvadorren heriotzaren zauria”

Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]


Item

Kalean nindoan geneetan daramagun dispertsio joerara guztiz emana, bide fisiko eta curricularretatik desbideratzen zaituen abstrakzio alferrikakoren batean. Aurretik hogeita hamarrak bete gabeko neska bat. Zerbait erori zaio poltsikotik. Neska ez zen ohartu. Item bat zen... [+]


Pokerra, xakea eta Go jokoa

Yanis Varoufakis-ek DiEM25 mugimenduaren Youtubeko kanalean elkarrizketatu du Columbiako Unibertsitateko Jeffrey Sachs irakaslea. Horrek azaldu du nazioarteko politikan Amerikako Estatu Batuek pokerrean jokatzen dutela, Errusiak xakean eta txinatarrek Go jokoan. Azken hori... [+]


2025-05-07 | Inma Errea Cleix
Bizitza birziklatzen

Bi toki diferentetan egokitu zait garbiketa egitea aldi berean. Ez garbiketa arrunt bat, baizik eta egunerokoan inguratzen gaituzten paisaiak beste era batean arakatzera behartzen gaituen hori, kanpoko objektu fisikoekin batera norberaren baitako egiturak ere mugiarazten... [+]


Datu zenbait argitaratu, emaitza osoa ezkutatu

Hezkuntza Sailak ebaluazio diagnostikoen berri eman zuen otsailean: 2023ko etapa erdikoa eta 2024ko etapa amaierakoak izan zituen hizpide. Emaitza negargarriek egiturazko arazoa dugula erakutsiko luketenez, sailak erabaki zuen tramitea bete bai (ED 23 eta 24 txosten exekutiboak... [+]


2025-05-07 | Iñigo Satrustegi
Jon Miranderekin dantzan II
Zer egin Jon Miranderekin?

Aurreko tertuliako galderari erantzuteko beste modu bat izan zitekeen, akaso modu inplizituago batean, bigarren solasaldi honetako izenburua. Figura literarioaz gaindi, pertsonaia zalantzan jartzeko, edo, kontrara, pertsonaiaren testuingurua ulertzeko saiakera bat. Santi... [+]


2025-05-07 | June Fernández
Meloi saltzailea
Abaguneak

Pandemiak agerian utzi ditu, bere gordintasun osoan, zaharren, haurren eta dependentzia egoeran dauden herritarren arreta-eredu neoliberalaren ondorioak. Konfinamendu garaian loratutako diskurtso kritiko eta alternatiba komunitarioak sendotzeko unea da orain”. Horrela hasi... [+]


2025-05-07 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Euskadi industriala

Euskadi markak, eraikuntza sektoreko ekonomiaren  estrategian, “industrializazioa” mantrarako hitz gisa hartu duela jakinarazi berri du Eusko Jaurlaritzak. Etxebizitza publikoaren eraikuntzan industrializaturiko prozesu eta elementuak lan guztien %65a izatea... [+]


Eguneraketa berriak daude