Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
igandea 2025eko abuztuaren 24an
«JORRATUTAKO ESPARRUETAN AUTODIDAKTA IZAN NAIZ, TAMALEZ»
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Ramon Barea aktore bilbotarra praka bete lan dabil urteotan. Esparru guztietan dabil gainera hain aktibo, zineman Alex de la Iglesiaren "800 balas" filman aktore bezala aritzeaz gain, uda aldean zuzendari bezala bigarren filma errodatzen hasteko esperantzarekin baitabil. Aktore, autore eta zuzendari honek bestalde, ez du antzerkia alde batera uzteko gogorik. "Sobre los perjuicios del tabaco" monologoarekin Donostiako Txema Zubia saria irabazi berri du eta "El hombre que confundió a su mujer con un sombrero"rekin berriz, Ercilla saria. Udatik aurrera Txalok orain dela hogei urte Karraka konpainiak egindako "Hoy, última función" eta "Palabrarismos" antzezlanak berreskuratuko ditu eta horietan ere zuzendari moduan arituko da.
Antzerkiaren nazioarteko eguna orain gutxi izan denez, antzerkiaz hitz egitera behartuak gaude: krisi iraunkorraz, Euskal Herrian bizi duen egoeraz...
Antzerkiak bizi duen egoerarekin optimista naiz. Jendea antzerkia ikustera bueltatzen ari da, telebistak eskaintzen dituen gauzetaz ihesi akaso. Telebista ikustea oso erosoa bada ere, jendeak beste ikuskizun batzuen beharra ere badu eta horien artean, jakina, antzerkia dago. Pesimistagoa naiz ordea, antzerkia egiteko euskal aktore eta konpainiek bizi dituzten baldintzekin. Laguntza gutxi jasotzen dira antzerkia egiteko, sentsazioa baitut ez dela nahi haina baloratzen antzerkiak duen balore kulturala. Euskal Herrian kultur ekintza desberdinen ondoan "anaia txikia" bezala hartua da.
Zer egin daiteke hori hobetzeko?
Nik uste asko lagunduko lukeela Euskal Herrian zentro dramatiko nazional bat egiteak. Bestetik, hezkuntza mailan ekimen pribatutik ateratako eskolak egon badauden arren, antzerki eskola ofizial baten beharra ikusten dut. Garai batean Antzerti egon zen, baina politikoen utzikeriagatik desagertu zen. Pena da antzerkia egonkortzen lagunduko luketen iniziatibarik ez egotea, gero hauek eztabaidatuak izateko bada ere. Gaur egun antzerkiaren inguruan mugitzen den ekonomia txikia da Euskal Herrian eta hau aldatu beharreko zerbait litzateke.
Bai, baina era berean aktore eta produkzio ugari daude?
Egia da, bai. Gainera gaur egun euskal produkzio batzuk komertzialki Estatuko beste konpainia batzuetako produkzioekin lehiatzen ari dira. Hor ditugu, "El florido pensil", "Manolito gafotas", "La Ratonera" edota "Muerte accidental de un anarquista", besteak beste. Gauzak ondo egiten direnean, publiko bat egon badagoela frogatzen dute antzezlan hauek guztiek.
Antzerkira joaten den publikoa berezia al da? Aldatu al da?
Publikoaren inguruan, antzerki ikuskizunen prezioak asko arduratzen naute. Ez da normala gazte batek ikuskizun batengatik 20 eurotik gora ordaindu behar izatea. Normala da egoera horretan gazteek zinema nahiago izatea. Gainera zinean antzerkian baino hobeto entzuten da, efektu bereziak daude eta azken finean gazteei erakargarriagoa egiten zaiela kontuan hartuz...
Horren guztiaren aurrean norbaitek izango du errua, ezta?
Atentzioa deitzen dit udal antzerkiek diru publiko bat jasoz, leihatilan diru sarrerak izanez eta akaso beste errekurtso batzuk edukiz, nola jartzen dituzten sarrerak hain garesti. Ez dakit ez ote garen guztion artean "munstro" batzuk elikatzen ari. Arriaga antzokia adibidez, antzerkia egiteko leku bat baino monumentu bezala ikusten dut, gertu dagoen San Nikolas elizaren parekoa. Kostu txikiagoak dituzten salak ireki beharko lirateke agian antzerkirako. Euskal Herrian badaude ondo funtzionatzen duten antzokiak, hala ere. Hemen Bizkaian, Barakaldo, Basauri edota Santurtzikoak, adibidez.
Antzerkia egiten hasi zinenetik gauzak asko aldatu direnaren sentsazioa daukazu?
Ni Frankismo garaian hasi nintzen antzerkia egiten. Hogeita hiru urterekin aktore izatea erabaki nuen, nire ofizinista lana utziz. Ordutik mundu honetaz bizi izan naiz, eta egia esan, ordutik gauzak dezente aldatu dira. Antzerkia, nire aktore lehen garaietan militantea zen batez ere, kantua edota beste manifestazio esparru gehienak bezala. Nagusiki jorratzen ziren gaiak, eta hauek jorratzeko era ere, politikoak zirela esan daiteke. Gaur antzerkia egiten dugunok akaso hain kritikoak izateari utzi diogu, baina hau gizarte eremu guztietara zabaldu den zerbait da. Orduan gure ikuskizunak ikustera etortzen zirenetako askoren ardura nagusia gaur egun bazkaltzeko leku aproposak bilatzean edota hurrengo bidaia nora egingo duten pentsatzean datza. Beharbada antzerkia egiten dugunok zentzu batean ere berdina egin dugu, baina gure orduko ikusleek ere memoria soziala galdu dute.
Antzerkiak kritiko izateari utzi dio?
Ez nuke hainbeste esango. Gizartea aldatu egin da eta antzerkia ere bai. Gaur egun estilo proposamen arriskutsuagoak egiten dira, era guztietako gaiak jorratzen dira, estilo nahasketa ausartagoak daude, eta abar. Garai hartan egiten zen antzerkia garaiko egoerari oso lotua zegoen, gaur berriz intenporalitatea, garai desberdinak edota klasikoen berreskuratzera jotzen den bitartean. Bestetik, garai hartako antzerkiak zuen eztabaida foro eta berehalakotasuna telebistak hartu ez duen errezeloa daukat. Lehen "psicokiller" batetaz hitz egin genezakeen, gaur berriz "psicokiller" berak hitz egiten du telebistan.
Telebistaz ari zarela, deigarria da zure curriculuma begiratuta antzerkia edota zinemarekin konparatuz, telebista gutxi egin duzula ikustea.
Ez zaizkit telebistan egiten diren gauza gehientsuenak gustatzen, baina horregatik ez naiz "anti-telebista" bezala definitzen. Ez badut telebista gehiago egin zinema eta antzerkia egitea nahiago dudalako izan da. Telesailetan lan egiteko eskatu didatenean, konpromiso luze baterako, ezetz esan dut beti. Baiezko batek nire bizitza aldatzea suposatuko luke. Hots, Madrilen denbora luze batez bizi behar izatea.
Bestalde, aktore, autore eta zuzendaria zara. Zu zeu zer kontsideratzen zara batez ere?
Aktore. Ni aktore bezala hasi nintzen eta aktore bezala jarraitzen dut nahiz eta batzuetan autore edota zuzendari ere banaizen. Hauek nolabait nire karreran bidean topatzen joan naizen aktibitateak izan dira. Nik aktore izan nahi nuela argi nuen, zuzendari edota autore izateko aukerak, nik aurrez gehiegi planteatu gabe, geldo-geldo azaltzen joan izan diren bitartean. Karrera luzea izan da, kontuan hartu berrogei urtetik gora hasi nintzela, adibidez, zinea zuzentzen.
Zinema eta antzerkia zuzentzeko erak desberdina izan behar du. Biak egindakoa zarenez, zer iritzi duzu?
Nire ustez zinema zuzentzerako orduan, beste zuzendari batzuen ondoan, aktore izateak abantaila ematen dit. Honek asko lagundu dakidake aktore bati barrutik zerbait atera behar duela eskatu behar diodanean, esaterako. Zuzendari batzuk horrelakoetan batzuetan hankamotz geratzen direla iruditzen zait. Bisualki ideiak argi ikusten dituzte, baina gero aktoreak zuzentzeko zailtasunak izaten dituzte askok. Aktoreak zuzentzeko, gehienetan, beste zuzendari baten lana izaten da erreferentzi bakarra, aktorearen baliabideak kontuan hartu gabe, eta hau nabaria da azken emaitzetan. Zentzu horretan beste zuzendari batzuk baino indartsuago sentitzen naiz. Garrantzia ematen diot aktoreari, baita lan txikienak dituzten aktoreen lanari ere.
Zineman egin zenuen luzemetraia, "Pecata Minuta", aurrez zuk zeuk idatzi eta zuzenduriko antzezlan baten egokipena izan zen. Ez da oso arrunta antzerki autore batek bere antzezlana zuzendu eta gero, hau zinemarako berak egokitu eta zuzentzea.
Akaso ez. Hau, dena den, oso modu naturalean gertatu zen baita ere. "Pecata Minuta"n hasieran bakarrizketa bat izan behar zuen. Baina gero, enkargu bat medio, asko maite ditudan lau aktore protagonistetan pentsatuz idatzi nuen obra. Antzezlanak ondo funtzionatu zuen. Nik laburmetraia bat egin nahi nuen antzezlanaren ideiarekin, baina Txepe Lara zinema produktoreak antzezlana ikusi eta ideia horrekin luzemetraia bat egokiagoa zela ikustarazi zidan.
Euskal aktore asko ikusi ahal izan genituen filmean.
Aktore asko dituzten filmak ditut gustuko. Hurrengo filma horrelakoa izango da. Zentzu horretan Loreta de Stasio italiarra euskal antzerkiaren inguruan egiten ari den doktoretza tesiaren inguruan nirekin teoria bat dauka. Berlanga edota italiar neoerrealismoa asko ikusi dudala eta horien eragina nabaria dagoela nire lanetan. Egia izan daiteke. Hauek planteatzen duten komedia eta tragikotasunaren arteko nahasketa, behintzat, gogokoa dut.
Zure lan gehienetan beti dago presente komedia, baina baita erreibindikazio puntu bat.
Bai. Azken finean hau eguneroko bizitzatik gertuago dagoela uste dut. Genero puruak ez dira errealak. Hots, bizitza ez da tragedia bakarrik edota komedia bakarrik. Batetik bestera pasatzen gara bizitzan eta zineman ere horrela izatea gustatzen zait.
Zure bigarren filma maiatzean hastekoa zinen, baina...
Diru arazoak. Oraintxe koprodukzio bide berriak bilatzen ari gara. Canal+ interesatua zegoen baina, beste hamar proiektutan bezala, atzera bota dira azkenean eta orain... finantzaketa bilatzen ari gara. Bada interesa agertu duen produktorerik eta gauzak zehaztea falta da.
Zein da filmaren gaia?
Espainiako probintziako hiri batean gertatzen da 1959an. Gizarte hartan gezurra zen nagusi, gezur soziala, eta hau filmaren protagonista den umeak ez du ulertzen. Gezurraren inguruko alegia da.
Kontuan harturik Euskal Aktoreen Batasunak egindako castingean zuzendari lanak egin dituzula, film horretarako aktore bat baino gehiago casting horretatik aterea izango zen. Nola ikusi dituzu zure lankideak?
200 aktoretik gora ikusi nituen. Eta denetarik dagoen arren, positiboenarekin gelditzen naiz: gazte aktore on asko. Formazio handiarekin eta jada bere gauzak egiten hasiak direnak. Aktore belaunaldi oparoa datorkigu, prestakuntza maila altuarekin. Gure garaian nolabait profesioa asmatu egin beharra izan genuen, autodidaktak ginen. Egia esan jorratu ditudan esparru guztietan izan naiz autodidakta, tamalez. Izan ere nahiz eta akatsak eginez ikasten joatea ona dela esaten den, nik aukeran nahiago izanen nuke irakasle on batzuk izatea. Gazte hauek izaten ari diren irakasle on horietakoren bat. Castingean bestalde, bazeuden antzerki profesionalerako berriz errekuperatu beharko liratekeen 50 urtetik gorako antzezle batzuk ere.
Euskaraz ez dakien aktore euskaldun batek zioen bere generazioko aktore euskaldunen ondoan desabantailan zegoela. ETBn lanik ez egiteaz eta konpainia elebidunek beste aktore batzuk nahiago izateaz ari zen. Euskaraz ez dakien aktorea izanik, zer iritzi duzu?
Izan daiteke. Nik ez dut zailtasunik izan, eta izan badut nire kulpagatik izan da, zeren Atxaga, bere anaia edota Sarrionandia bezalako maisuak izanda, ez baitut euskaraz ikasi. Beti ibili izan naiz giro euskaldun batean. Bizitzako une jakin batean argi ikusi nuen ezin nituela euskaraz eskaintzen zizkidaten lan batzuk hartu; hauek gaizki egingo nituelako eta beste batzuentzat paper egokiagoak zirelako. Aktore baten lana bere barrutik atera behar da.
Elkarrizketa bukatu eta Almeriara zoaz Alex de la Iglesiaren "800 balas" westernaren errodajean jarraitzera. Telebistan ikusi ahal izan ditugun irudiengatik, ondo pasatzen ari zaretela dirudi.
Alex inoiz baino hobeto pasatzen ari denaren inpresioa ematen du. Dena den, nahiz eta giro ona dagoen, ez pentsa errodaje erraza izaten ari denik. Zaldi gainean ordu asko pasatzen ditugu eta eszena arriskutsuak ere badaude.
Izan al daiteke hau inoiz egin duzun lanik arraroena?
Ez pentsa. Behin, antzerkiko gure lehen garai haietan, geriatriko batera joan behar izan genuen antzezlan bat egitera. Gaixoen aurrean egindako errepresentazio hura ikustekoa zen. Ez dut uste ohean eta gorputza tutuz beterik zuten ikusle haiek gauza askotaz ohartzen zirenik
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Euskalerria irratia
|
Miren Mindegia
#4
Azkenak
2025-08-22
Jon Fernández González
Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan
Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.
2025-08-22
Eneko Imaz Galparsoro
Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...
Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]
2025-08-22
Jon Fernández González
Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek
ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.
2025-08-22
Eneko Imaz Galparsoro
Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera
Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]
2025-08-22
Jon Fernández González
Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian
Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]
Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia
Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.
2025-08-22
Iñigo Martinez Peña
Oporrak ere gaixotasun?
Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]
2025-08-21
Jon Fernández González
Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon
Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.
2025-08-21
Eneko Imaz Galparsoro
Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek
Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.
.jpg)
2025-08-21
Jon Fernández González
AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko
Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.
Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
2025-08-21
Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte
Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.
2025-08-21
Eneko Imaz Galparsoro
Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere
Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]
Eguneraketa berriak daude