Sorogaingo bentatik Adiko begiraleku ederrera

  • Hegoaldeko Kintoa eta bere baso ederrak ezagutzeko aukera eskaintzen du honako ibilaldiak. Sorogaingo ostatu berritutik abiatuko gara horretarako, Adi gailurreko panorama itzelaren bila, eta ondoren Tiratun tontor txikiago eta bakartiagoa ezagutuko dugu, ibilbide zirkular bat eginez, atzera Sorogainera itzultzeko.
Sorogaingo aterpea Erro ibarraren buruan dago, ibilaldi honetan ezagutuko dugun Adi mendiaren magalean; zelai berde eta pagadi ederrez inguratua, Sorogain deitu errekaren ondoan. Aurizberritik edo Bizkarreta-Gerendiainetik irits daiteke bertaraino, errekaren ondotik basoan barneratzen den errepide estu batetik. Ostatura iritsita, errepidea amaitu eta pista hasten da. Hauxe izango da gaurko gure abiapuntua.

Sorogaingo etxea gaur egun aterpetxe gisa dago atondua, eta taberna eta jatetxe ere bada. Aitzina «Casa Pablo» izenaz ezagutua zen, eta horrela ageri da zonalde horretako mapa batzuetan. Oso aspalditik ezagutzen omen da etxe hau taberna moduan. Izenak dioen bezala, bertan Pablo izeneko abeltzain bat bizi omen zen. Abeltzain hark, dirudienez, behiak zaintzeaz gain, bertara etortzen zirenei edaten eta jaten eskaintzen zien bere etxean, eta horrez gainera, gaur ostatuaz kontu egiten duen andreak entzun izan duenez, kontrabandoan ere aritzen omen zen, bi pausotara dagoen muga ondoan egonda... egun batez norbaitek edo norbaitzuk hil zuten arte.
Sorogaingo aterpetik (820 m) Urepele aldera doan pistatik abiatuko gara, malda gora leunean. Berehala, pista utzi eta ezkerrera egingo dugu, pintura zuri-gorriei jarraituz. Bideak, ia laua eta erraza oso, berehala eramango gaitu basora, errekatxoaren ondotik beti. Erreka pare bat aldiz zeharkatzen du bidezidorrak. Ingurua berehala aldatzen da basoan sartzerakoan: ezpel eta pagoak nahasita daude, harri guztiak goroldio berde-berdez estalita, hezetasuna txoko guztietan. Galbiderik gabeko bidetik beti, malda gainditzen joango gara pixkanaka, eta erreka zulotik aldentzen. Pagadian barna igo eta igo, bide ertzean txilar eta ahabia ugari ikusiko (eta dastatuko, basoko fruituen sasoia baldin bada) dugu. Malda gogortzen hasten da, eta pagoen ordez altzifreak agertzen dira: Adatun lepora (1.216 m) heltzen ari gara. Txarrantxa pasa eta ikuspegia zabaltzen da. Ostatutik ordu eta erdi pasatxo daramagu oinez.
Ezkerrera dugun belarrezko malda zuzenari ekin eta berehala egongo gara Adiren itzelezko begiralekuan (1.457 m). Eguraldia argia bada, hemendik begiesten den panorama izugarri zabala da: iparraldera, Auza mendi handikotea, atzerago Iparla, eskuinerantzago Baigura, gero Adartza-Lauriña mendilerroa, eta hauen guztien oinetan, Aldudeak bailara. Ekialdera, Astobizkar, Ortzanzurieta, eta ekialderago Nafarroako pirinioetako mendi ezagunak: Orhi, Hiru Erregeen Mahaia... eta oraindik urrunago Aragoiko pirinioak: Castillo de Acher, Bisaurin... eta Pic du Midi dÆOssau ere antzematen da. Hegoaldera begiratuta, beste Baigura (hegokoa) ikusten da, behean Auritz eta Aurizberriko goi-ibarra, eta eskuinerago gure oinetan justu, Zilbetiko zokoa. Urrunago, bi mendi handi ikusten dira: Izaga eta Elomendi, eta hauek baino eskuinerago Erreniaga, eta ondoren Beriain edo San Donato. Mendebaldera, Aralarko Malloak, Balerdi, Aizkorri eta Txindokiraino iristen da bista, eta gugandik gertuago Saioa dago. Hemendik eskuinerago Mendaur, eta azkenik, iparmendebaldean, Aiako Harria eta Larrun. Izugarri zabala da ikuspegia. Egun oso argietan Bizkaiko mendiak ere ikusiko dira seguru asko...
Bidea segitzeko unea heldu da. Hegoekialderantz abiatuko gara, gainez gain, eta txilarrez estalitako maldetatik, borda baten hondakinak eskuinean utziz, Kixarramon lepo zabalera helduko gara (1.283 m), pista bat topatuko dugun lekua. Pistatik, pagadian berriz ere, Lizartzu leporaino (1.052 m) joango gara. Pista utzita parez pare ekingo diogu Tiratunen bizkarrari. Ez dago bide garbirik tontorrera igotzeko, baina hesiaren ondotik (beti gure ezkerrean dugula) zuzen igoz, basoan barna, erraza da gailurreraino iristea. Igoeran, hainbat txondor plazaren ondotik pasako gara. Tiratunen gailurrak (1.235 m) Erroibarren gaineko ikuspegia eskaintzen du; aldiz, iparralde eta mendebalderantz, zuhaitzek ezkutatzen dute ingurua. Aditik Tiratunera ordu pare bateko bidea daukagu. Atzera Lizartzu lepora itzuliko gara, igotako toki beretik. Lepora iristean gure eskuinean dagoen pista hartuko dugu, beherantz.
Basoan barna jaisten den bide hau, 4 x 4 delako autoek desegina dago zati batzuetan, erabat lokaztuta eta iraganezina. Tarte horietan, bidea utzi eta basotik joan behar da. Lokatz sakoneko tarteak nola edo hala gainditzen ari garela, bat-batean, hara non agertzen den horietako autotzar gogaikarri bat, bidean gora, bere burrunba desatsegin eta ihes-hodiaren usain higuingarriak lagunduta. Bide ertzera zokoratu behar izan dugu oinezkook. Une batez, autoak ezin du maldan gora lokatzaren gainetik jarraitu. Autotik irten da trastearen jabe tripandia, alkandora dotoreaz eta mokasinez jantzia, eta eguneko txisterik barregarriena antzeztu du gure aurrean: irristatu eta lokatzetara erori ez da ba...! Ea ez dugun gehiago halako ikuskizun negargarririk, baso eder, garbi eta lasai hauetan.
Pistan aurrera segitu dugu. Eskuinerantz biratzen duen lehenengo bihurgune itxian (920 m), ezkerrera hartu dugu. Pistak ez du altuerarik galtzen, beraz, berehala utzi eta beherantz egin dugu, tarteka zuhaitzek ikusten uzten duten bordaren bila zuzenean, borda Beltza deitua (880 m). Borda honetatik, bada zuzen-zuzenean Sorogaingo etxera doan bidexka lauso bat. Nahi izanez gero, bestela, pista jarraitu eta eskuinean behean azalduko den Sorogaingo errepidea har daiteke, aterpetxeraino iristeko. Bost ordu eraman digu buelta osoa egiteak
Kintoa mendi multzoa baso ederrez estalia
Bi estatuen arteko mugan lekutua, Kintoa beti izan da bere jabetzari dagozkion eztabaida eta tirabiren lekua. Baso ederrez estalia dagoen mendi multzoa da. Kintoako pagadi trinkoen babesean bizi dira udazkeneko lehenengo egunetan marruka aritzen diren oreinak, emeei deika... garai horretan pagadiek beren orroe eta oihuekin burrunba egiten dute. Bi zonalde bereizi izan dira historikoki: Iparraldeko Kintoa, 2.510 hektareako azalerarekin, eta Hegoaldeko Kintoa, 1.624 hektarearekin.

Izena (gazteleraz Quinto Real, País del Quinto edo Pays Quint) nafar monarkiaren antzinako zerga-sisteman ordaindu beharra zegoen zergatik datorkio. Zerga hura bazka garaian ganadua errege-mendietan sartzeagatik ordaintzen zen. Erroibarreko biztanleak zerga horretatik libre zeuden, mendi hauen antzinako jabeak zirelako agian; Baigorriko biztanleek, aldiz, gutxienez XVIII. mendera arte ordaintzen jarraitu zutela dirudi.
Lan historiko, juridiko, geografiko eta etnografiko ugari egin bada ere, mendi multzo honen historia arakatu dutenak ez dira oraindik ados jarri: mugaren alde frantsesekoentzat, Kintoa, inguruko herri ezberdinek ustiatzen zuten lurralde zatiezin bat zen, hau da, ez zen inguruko bailaretako inorena, baina bertan bailara horiek guztiek zituzten artzaintza eta ustiaketa eskubideak. Mugaz beste aldekoek, Erro haranarena edo bestela Nafarroako Koroarena zela defendatzen zuten, eta erret-kintoaren ordainketaren truke inguruko herriek lur honen aprobetxamendurako eskubidea zutela.
Kintoako liskarrak konpontzeko saio bat baino gehiago izan dira historian zehar, alde guztiek onartu eta errespetatuko zituzten mugak finkatzeko, baina arazoak ez ziren argitzen. Azkenean, 1856ko «Limiteen Tratatua»k ezarri zuen gaur egungo estatu arteko muga. Muga bitxia, ez baititu uren banalerroa, mendi gailurrak eta lepoak jarraitzen, baizik eta zuzen-zuzenean doa Lindusetik Isterbegiren gailurreraino eta handik berriro ere zuzen-zuzenean Behorzubuztaneraino. Begiratu Euskal Herriko edozein mapa eta garbi ikusiko duzu.
Estatu arteko muga eta uren banalerroaren arteko lurrak (hau da, iparraldeko Kintoa) eta bertako bazkalekuak eta basoetako egurra, Baigorriko biztanleen erabilera esklusiborako gelditu ziren, errenta bat ordainduz. Kintoaren hegoaldeko isurialdera baigorritarrek beren artalde eta ganaduak bidal ditzakete, baina Errorekin horretarako beharrezkoa den akordioa sinatu eta gero. Aldiz, mugaren hegoaldeko biztanleei beren ganadu saldoak Baztanetik Orreaga aldera Aldudeetatik zehar askatasunez pasatzeko baimena eman zitzaien. Hala ere, Kintoako lurretan bizi diren familia urriei egun gertatzen zaizkien bitxikeriak badira, muga-arazo haien lekuko: esaterako, zergak Espainiari ordaintzen dizkiete, baina frantses nazionalitatea dute eta Frantziako gizarte segurantza


Azkenak
Metro Bilbaok I-SEC Aviation Security enpresa isaraeldarrarekin sinatu duen kontratuaren aurkako kexak aurkeztu dituzte

Metro Bilbaok I-SEC Aviation Security S.L. segurtasun-enpresa kontratatu zuen apirilean. Horren aurrean, kexak aurkeztu dituzte dozenaka herritarrek Metro Bilbaoren bulegoetan, Bilbo-Palestina Herri Ekimena eta Nodo BDZ-Bizkaiak deituta.


48 eragile batu dira Donostian turistifikazioaren aurka antolatutako manifestaziora

BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.


2025-06-04 | Caitlin Johnstone
Analisia
Baliteke arratoiak genozidioaren itsasontzitik alde egiten hasi izana

Urtebete eta erdiz sarraski genozidak gauzatu ondoren, Erresuma Batuko zenbait hedabidetako kontseilu editorilek hitza hartu dute, bat-batean, Israel Gazan egiten den sarraskiaren aurka. Establishmenteko gizatxar mediatikoek aldaketa usaina hartu diote haizeari.


Asteazken goizean du desalojo eguna Gasteizko Korda espazioak, eta “erresistentzia” egitera deitu dute

Astelehenean bilera egin zuten gune okupatuko kudeatzaileek 21 Zabalgunea sozietate publikoko ordezkariekin, baina ez zuten inongo akordiorik lortu. Goizeko 8:00etatik aurrera Alde Zaharreko espaziora hurbildu eta erresistentzian parte hartzera deitu dituzte herritarrak.


Israelek janaria jasotzera joaten diren palestinarrak hiltzen jarraitzen du: 27 hil ditu asteartean, eta 90 zauritu

Gazako Osasun Ministerioaren arabera, AEBek eta Israelek kontrolatzen dituzten laguntza humanitario banatzeko zentroetan 102 palestinar hil dituzte azken zortzi egunetan: "Gerra krimen beldurgarria da, nahita egindakoa eta behin eta berriz errepikatutakoa". Erasoa... [+]


Osakidetzak kargu hartu dio pediatra bati, hil zorian zegoen ume bat artatzeko ospitaleko baliabideak “lan ordutegitik kanpo” erabiltzeagatik

Faltan Botatzen Dugu plataformak eman du gertakariaren berri, eta zaintza aringarrien zerbitzuaren "egoera kritikoa" salatu du. Medikuak haren kontakizuna argitaratu du sare sozialetan, eta jakinarazi du lana utzi duela denbora batez: "Ezinezkoa zait baldintza... [+]


Analisia
Diruz konpondu dira “etxe barruko arazoak”

Urteroko oroimen eta sari banaketa ekitaldia egin du Ertzaintzak Arkautin, Eusko Jaurlaritzako agintarien parte hartzearekin. Duela bi urteko kronikatik aurtengora auziek edota gaiek berdintsuak izaten segitzen badute ere, nabarmena da begiratzeko moduak nola aldatu diren.


Bilboko epaitegi batek arrazoia eman dio ‘phishing’ biktima bati eta Santander bankua zigortu du

Kontsumitzaileen eskubideen defentsan, epaileek ebatzi dute bezeroak ez duela arduragabekeriaz jokatu eta bankuak 1.923 euro itzuli beharko dizkio biktimari.


Amnistia Legea konstituzionala dela ebatziko du Espainiako Auzitegi Konstituzionalak

PPk ezarritako helegiteari erantzunez, legearen testua ia bere osotasunean konstituzionala dela dio auzitegiaren ebazpen proposamenak. Hala ere, legea pertsona gutxi batzuentzat dela dioen argudioan arrazoia eman dio eta herritar guztiei aplikatzea proposatu du.


“Eskola txikiak, herri eta auzo txikiak, bizirik gaude, eta hori ospatzeko elkartuko gara”

Herri txikiak bizirik dauden eremuak direla eta bizirik jarraitzeko herriari begiratuko dion eskola gakoa dela aldarrikatuko dute, aurten ere, Gipuzkoako Eskola Txikien Festan. Ekainaren 8an ospatuko dute, igandean, Ezkio-Itsason, landa guneko herri txikiak hezkuntzarako zein... [+]


2025-06-03 | Mikel Aramendi
ANALISIA | Shangri-La 2025
Elkarrizketa eta harenga nekez etortzen dira bat

Asiako herrialde gehien-gehienak bertan izateak oso izaera eta giro berezia ematen diolako, eta hedabide-estaldura ere halakoa duelako, aparteko sona lortu du hogei urteren buruan IISS-International Institute for Strategic Studies britainiarrak Singapurren antolatzen duen Asia... [+]


Ukraina eta Errusia berriz bildu dira Istanbulen, Kievek Moskuren gerra hegazkinei drone bidez eraso egin berritan

Duela bi aste bezala, mila preso inguru trukatzea adostu dute Ukrainak eta Errusiak, eta batak besteari 6.000 soldaduren gorpuak ere itzuliko dizkio. Trukea egiteko, Moskuk hiru eguneko su-etena eskatu du fronteko hainbat eremutan, eta Kievek Putin eta Zelenski aurrez aurre... [+]


Israeldarren %82 daude Gazako biztanleak bortxaz kanporatzearen alde, inkesta baten arabera

%56k, gainera, bortxazko kanporatze hori "are gehiago zabaltzearen alde" daude: horien esanetan, 1948an Israelek okupatutako lurretan ez litzateke arabiarrik bizi beharko.


Eguneraketa berriak daude