«Goiz Argi» eta Euskaltzaindiakoen hutsuneak


2002ko martxoaren 31n
Heldu zen udaberria, eta "kantuz hasi enaria", Imanol Lartzabalek kantatzen zuen abesti batek zioen bezala; baina ez zen giro euskaldunen artean, euskara batuaren auzia zela kausa. Bereari eutsiz izan arren haserrearen hodei ilunen artetik adiskidantza izpiak bidali nahian zebilen Z. ARGIAri, lehiakide gogor bat sortua zitzaion, "Goiz Argi" aldizkaria. Eta haren inguruan bildurik bide ziren euskararen batasunera iristeko Euskaltzaindiak onartutako bidea txartzat jotzen zutenak, edota hauetatik batzuk, baina sutsuenetarikoak.


EZPATAK ALTXATA

Jakina, horrek ez zuen Z. ARGIA pozez saltoka jarri... Eta nola halako norgehiagoka sortu zen bi aldizkarien artean, Amatiñok "Zenbat gara 72" sailean jasotako berri honek agerian uzten duen bezala: «‘Goiz Argi’aldizkarian, ‘Zer dabil Euskaltzaindia?’ izeneko artikulua idatzi zuen Azkarraga-tar Pelik. Aldizkari berean erantzuten dio Aita Villasantek 127gn. alean. Garbi asko azaltzen du Euskaltzainburuak arazo honek jarraitu duen hildoa. Eta funtsean, ‘istilu hau epaitzea (lan batek sariketa baldinkizunak betetzen dituen ala ez) epai mahainaren arazo dela, eta ez Euskaltzaindiaren zuzendaritzarena'".
Beno, beharbada ez da gehiegi ulertzen eskuartean zeukaten eztabaida (neronek ere ez dakit zertaz ari ziren zehazki), baina benetako arazoa geroxeago azaltzen zuen Amatiñok. "Itxura denez, Aita Villasantek firmarik gabe bidali die delako eskutitz irekia, eta ‘Goiz Argi’koek maltzurki samar jabetzen dira hutsune honetaz, eta ziritsu dei egiten diote Euskaltzaindiari jaso eta argitara duten eskutitza norena den argi dezan, ‘lemazainarena edo txalupa-mutillen batena'".
Alukeria dei geniezaioke horri, hitz zantarrak erabiliz, baina Amatiñok zorrotzago jokatzen zuen, eta beste era honetara egiten zien eraso: "Gauzak horrela gertatu badira (...) ezin uka (...) hutsuna larria izan dela A. Villasanterena. Lapsus horietako bat nonbait. Agian ez zen pentsatzen hasi aukera txikienaren zain zeudela. Dena dela, eta ‘Goiz Argi’ko zuzendaritza horren zuhurra eta fina delarik, nola ausartu ote da firma gabeko lan bat argitaratzen? Bata ala bestea, lan anonimoak argitaratzen ahal dira ‘Goiz Argi'n, ala bazekiten nonbait norena zen? Eta txarrenean ere, ez ote dakite Euskaltzaindiaren edo Arantzazuko telefonoa zein den? Edo-ta konferentzia bat ipintzeko baino zekenagoak ote ditugu?".
Behin honaino heldurik, akabo Amatiñoren odol hotza ere, ordea. Zuhurtziak agintzen ziona ahaztuz, honela amaitzen baitzuen: "Azkenik, asko arduratzen bide dira ‘Goiz Argi’koek lemazainaren ordez txalupa mutila sartu ote dieten. Era berean, irakurleok ez ote dugu jakitzerik zein txirtxil den Azkarraga-tar Peli?".


EUSKARA EGOKIA

Z. ARGIAren zenbaki berean, Basarri euskara egokia defendatzen saiatzen zen. Horretarako, "Erderakadak" izenburuaren azpian, honakoa zioen: "Erdel-itzak erabiltzetik bakarrik ez datoz erderakadak. Euskarazko itzez baliatuz ere errez nabarmentzen diranak dira. Pelotari batek, adibidez, jokatzen du egundoko partidua. Artaz ari dira izketan, eta batek ala dio besteari: ‘oso ondo egon zan’. ‘Estuvo muy bien’ adierazteko erderarekin kutsutu gabeko euskaldun batek amar modutara esango luke: ‘latz aritu zan pelotan', ‘bikain jokatu zuen', 'berebiziko partidua berea', ‘ura zan pelotan egitea', ta abar. Lanean modu artan aritutako gizona ‘ondo egon zala’ esatea, itxuski da, noski". Hala ere, ez zen horretan berea bukatzen. "Beste bat asko entzuten dana: ‘papel ederra egin zenduen’. Noiztik ikasia ote naiz papelgintzan? ‘Hiciste buen papel’ adierazteko, ‘ederki bete zenduen zeure tokia’ esanarekin egiña legoke. Alde ederreko euskal kurpilla!".
Gero, "Aldrebeskeriak" aipatzen zituen. "Oitura aundia da onoko au esateko ere: ‘Arratsaldean ikusiko gera’. Euskaldun garbi batek beste modu ontara esango luke: ‘Arratsaldean alkar ikusiko degu' edo ‘alkar ikusiko degu arratsaldean’. Bietara dago ondo esana". Eta Euskal Herriak bi hizkuntzen eragina jasaten duela gogoratuz: "Mugaz bestaldean ere ba-dute unetik unera idazten duten zati bat: ‘erran gabe doa’. Urrutitik ezagutzen da frantzesetik artua dagoela: ‘il va sans dire'; frantzes kutsua dario".
Aldrebeskerien zakuan gordeta zituen gehiago. "Pausotik pausora entzuten ditugun baldarkeri batzuk: ‘Aitak asko maite dit neri’, ‘aitak asko maite nau ni’ esan bearrean. Nola arritu gaiñera, euskal kanta ezagun batean letra auek agertzen badira: ‘Berriz ere maiteko dio gure amak aitari'". Eta "‘Atzo Donosti-n ikusi nizun’, ‘atzo Donosti-n ikusi zintudan’ esan bearrean. ‘Nagusiak bialdu dit zuregana’, ‘nagusiak bialdu nau zuregana’, esan bearrean".
Zegoenerako nahikoa errieta egina ziola irakurleari, eta honako agur honekin amaitzen zuen Basarrik bere orduko lana: "Urrengoan gehiago, ontatik bear bezelako milla dago-ta"

Orain estudiante, eta gero?
Ona hemen, gaurregun estudianteek egiten duten galdera. Orain, estudiante direnez, estudio lanetan jarraitzea eta sakontzea izango da euren egitekorik nagusiena. Bainan, gero? Lan, neke, kezka, izerdi eta ezbehar askoren ondoren, titulua eskuratuz gero zer? Mila bederatzireun eta hirurogeita zortzian egindako galdekizun bati erantzunaz, zera diote, gehienek estudiatutako sailaz kanpo lan egitera behartuak daudela. Bost tituludunetatik, batek bakarrik egiten du lan estudiatutako maila eta neurrian, beste laurek euren estudioekin zer ikusi gutxi duten lan klasetan dihardute eguneroko ogia irabaztearren (...)

Indaleki Ojanguren
Indaleki Ojangurenekin zorretan naiz. Orain hiruzpalau urte dela berari buruz idazteko asmotan nintzen. Baina, hona hemen, bera hil ondoren, berandu ez bada ere, benetan saminduriko nere hitzok. Mendia ia zeharo utzita zegoen Indaleki azken urteotan. Hor ikusten genuen kalean, bere makilatxoa eskuan zuela, txirriki-txirriki biziki. Larogei urte gaineratuak zituenarren, bizitxoa zuen bere oinkada. (...) Mutikotxoa nintzelarik hauxe esan zidaten behin: Indaleki Ojanguren Euskal-Herriko mendi guztietan izana zela. Gertakizun hau ikaragarria iruditu zitzaidan eta benetan harritu ninduen. Harrez gero, niretzat, Titan bat zen Ojanguren. (...) Indaleki Ojanguren, Eibartarrontzat "Kajoitxu" eta erdaldun ororentzat "El Fotógrafo Aguila", mundu osoan ezaguna zen eta guztiak benetan maitatua. (...) Indaleki, samatik argazki-tresna edo kamara zintzilika, bere oinpetan Euskal-Herriko mendiak zituela, benetan sinbolu genuen: mendi-sinbolu, mendi-zaletasun irudipen, garbitasun eta gizontasun sinbolu (...) (1972-IV-9)

Marxismoa zahartu egin da
Zer egin? Ehun urte haundi bait du gainean. Marxismoa atzera geratu den inpresioak zientzia guztietan menderatzen gaitu: Natur-jakintsuek materialismo ortodosoarekin ez dakite zer hasi zientzia zehatzetan. B. Bakaikoak erakutsi digu hau, "Dialektikaren ordez metafisika" izenburuko artikulu batetan (ik. "Anaitasuna", 227). Engels eta Lenin, informazio ona eduki arren, diletanteak ziren natur jakintzetan. Gainera, harrez gerozko aurrerapenak berebizikoak izan dira. Havemann atomo-fisikalari marxistak atzerapen hau aspaldi salatu zuen. Monobiologoak zientismo animista deritza marxismoari (...) (1972-IV-9)


Azkenak
Bertan behera utzi dute Donostiako surf txapelketa bat, israeldarren parte hartzea dela eta

Hamabost urte inguruko lau surflari israeldarren parte hartzea zela eta, hainbat eragilek protesta egin eta Groseko Surf Indarrak elkarteak lehiaketan ez parte hartzea erabaki du. Waxdayz jaialdiaren antolatzaileek ere surflari israeldarrak kaleratzea eskatu die WSL World Surf... [+]


2025-06-04 | Uriola.eus
Manteroekin eta Ainararekin elkartasuna adierazi dute Bilboko Epaitegiaren aurrean

Ainararen aurkako epaiketa dela eta, Bilboko Epaitegiarekin aurrean elkartu dira Manteroekin bat! plataforma eta bertaratutakoak poliziaren gehiegikerien eta egiturazko arrazakeriaren aurrean, elkartasunez antolatuko direla aldarrikatzeko.


2025-06-04
“Traumak eta deserrotuta egoteak saharar guztion bizitzak zeharkatzen ditu”

Munduko gatazka ugariak kontatzera ohituta, oraingoan bere gatazka propioari jarri dizkio berbak Ebbaba Hameidak (Tindufeko errefuxiatu guneak, 1992) bere lehen eleberrian: Flores de papel (Paperezko loreak) (Peninsula, 2025). Hiru belaunalditako emakume banaren istorioak... [+]


Iruñeko Alde Zaharreko etxegabetzea geldiaraztea lortu dute

San Lorenzo kalean 57 urteko emakume bat –Ana Belen– etxegabetzeko agindua zegoen asteazken goizerako. Hori eragozteko, etxearen atarian 07:30etik aurrera bilkura deituta zuen Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak. Azkenean ez da etxegabetzea gauzatu.


Hana Zjakic. Inguruari adi
“Ez nintzateke ase sentituko, lau urteren ostean, hemengo kulturaz eta hizkuntzaz ezertxo ere ez baneki”

Iaz ezagutu nuen Hana Zjakic, Bollotomaseko bertso-saioaren aurretik mahai-buelta berean suertatuta. Ingelesez egin behar niola aipatu zidaten. Eta ni, orduan, kezkatu egin nintzen, ea saioan bertan inor arituko ote zitzaion xuxurlari. Lasai egoteko esan zidan berak, lehenago... [+]


Albert Le Layek ez zuen trukean ezer eskatu

Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]


Talentu bila

Talentua garai honetan zaindu, babestu eta erakarri beharreko altxorra ei da. Horregatik, Kutxabankeko lehendakari Anton Arriolak hezkuntzan ingelesari garrantzi handiagoa eman behar zaiola adierazi du, eta euskara horretarako oztopo izan daitekeela Poloniatik etor litezkeen... [+]


2025-06-04 | ARGIA
Osasun arreta euskaraz bermatzeko zortzi eskaera egin dituzte EHEk eta Aintzatek

Osasungintzako 501 langilek bat egin dute zortzi eskaera zehatz dituen manifestuarekin. Helburua, osasun arreta euskaraz eskaini, eman eta bermatzea, “edonon eta edonoiz, maila guztietan eta ahoz zein idatzizko harremanetan”.


2025-06-04 | Itxaro Borda
Begi zabal itxiak

“Hauxe titulu bitxia” erranen du aspaldian leitzen nauen ARGIAko irakurleak. Jakingo du halaber Stanley Kubrick zinegilearen azken filmaren zale amorratua naizela. Horrek hura esplika dezake. Funtsean, begiak zabal itxita begiratzen diogu munduari, bereziki Gazako... [+]


2025-06-04 | Gorka Menendez
Armatzea eta autodefentsa

Badirudi Europar Batasuna eskalada beliko betean sartu dela. Munduaren ordena geopolitikoa kolokan dabil eta Europak bertan zuen pribilegiozko lekua galtzeko arriskua ikusi du. Autonomia estrategikoaren lemapean, beste neurri askoren artean, industria armamentistikoa... [+]


2025-06-04 | Cira Crespo
Greba orokorra

Euskal Herriko mugimendu abertzaleen hasieran, langile borrokak kanpotik inposaturiko zerbait balira bezala ikusi ohi ziren. Euzkadi egunkariko orrialdeetan maiz irakur zitezkeen sozialisten kontrako diatribak. Harritzekoak ere ez ziren erasook, egia esan, egunkari sozialistetan... [+]


Teknologia
KoipetsuAA

Aspaldi egin nuen lantegi batean, kapitalismoaren izaera alderatu zuten itsasoan koipe jario batekin, zabaltzen doan orbana, bidean hondakina eta miseria sortzen duena eta garbitzeko zaila dena.

Egun, AAren koipea nonahi dugu,beharbada ezagunenak honakoak direlarik:... [+]


Eguneraketa berriak daude