«Goiz Argi» eta Euskaltzaindiakoen hutsuneak


2002ko martxoaren 31n
Heldu zen udaberria, eta "kantuz hasi enaria", Imanol Lartzabalek kantatzen zuen abesti batek zioen bezala; baina ez zen giro euskaldunen artean, euskara batuaren auzia zela kausa. Bereari eutsiz izan arren haserrearen hodei ilunen artetik adiskidantza izpiak bidali nahian zebilen Z. ARGIAri, lehiakide gogor bat sortua zitzaion, "Goiz Argi" aldizkaria. Eta haren inguruan bildurik bide ziren euskararen batasunera iristeko Euskaltzaindiak onartutako bidea txartzat jotzen zutenak, edota hauetatik batzuk, baina sutsuenetarikoak.


EZPATAK ALTXATA

Jakina, horrek ez zuen Z. ARGIA pozez saltoka jarri... Eta nola halako norgehiagoka sortu zen bi aldizkarien artean, Amatiñok "Zenbat gara 72" sailean jasotako berri honek agerian uzten duen bezala: «‘Goiz Argi’aldizkarian, ‘Zer dabil Euskaltzaindia?’ izeneko artikulua idatzi zuen Azkarraga-tar Pelik. Aldizkari berean erantzuten dio Aita Villasantek 127gn. alean. Garbi asko azaltzen du Euskaltzainburuak arazo honek jarraitu duen hildoa. Eta funtsean, ‘istilu hau epaitzea (lan batek sariketa baldinkizunak betetzen dituen ala ez) epai mahainaren arazo dela, eta ez Euskaltzaindiaren zuzendaritzarena'".
Beno, beharbada ez da gehiegi ulertzen eskuartean zeukaten eztabaida (neronek ere ez dakit zertaz ari ziren zehazki), baina benetako arazoa geroxeago azaltzen zuen Amatiñok. "Itxura denez, Aita Villasantek firmarik gabe bidali die delako eskutitz irekia, eta ‘Goiz Argi’koek maltzurki samar jabetzen dira hutsune honetaz, eta ziritsu dei egiten diote Euskaltzaindiari jaso eta argitara duten eskutitza norena den argi dezan, ‘lemazainarena edo txalupa-mutillen batena'".
Alukeria dei geniezaioke horri, hitz zantarrak erabiliz, baina Amatiñok zorrotzago jokatzen zuen, eta beste era honetara egiten zien eraso: "Gauzak horrela gertatu badira (...) ezin uka (...) hutsuna larria izan dela A. Villasanterena. Lapsus horietako bat nonbait. Agian ez zen pentsatzen hasi aukera txikienaren zain zeudela. Dena dela, eta ‘Goiz Argi’ko zuzendaritza horren zuhurra eta fina delarik, nola ausartu ote da firma gabeko lan bat argitaratzen? Bata ala bestea, lan anonimoak argitaratzen ahal dira ‘Goiz Argi'n, ala bazekiten nonbait norena zen? Eta txarrenean ere, ez ote dakite Euskaltzaindiaren edo Arantzazuko telefonoa zein den? Edo-ta konferentzia bat ipintzeko baino zekenagoak ote ditugu?".
Behin honaino heldurik, akabo Amatiñoren odol hotza ere, ordea. Zuhurtziak agintzen ziona ahaztuz, honela amaitzen baitzuen: "Azkenik, asko arduratzen bide dira ‘Goiz Argi’koek lemazainaren ordez txalupa mutila sartu ote dieten. Era berean, irakurleok ez ote dugu jakitzerik zein txirtxil den Azkarraga-tar Peli?".


EUSKARA EGOKIA

Z. ARGIAren zenbaki berean, Basarri euskara egokia defendatzen saiatzen zen. Horretarako, "Erderakadak" izenburuaren azpian, honakoa zioen: "Erdel-itzak erabiltzetik bakarrik ez datoz erderakadak. Euskarazko itzez baliatuz ere errez nabarmentzen diranak dira. Pelotari batek, adibidez, jokatzen du egundoko partidua. Artaz ari dira izketan, eta batek ala dio besteari: ‘oso ondo egon zan’. ‘Estuvo muy bien’ adierazteko erderarekin kutsutu gabeko euskaldun batek amar modutara esango luke: ‘latz aritu zan pelotan', ‘bikain jokatu zuen', 'berebiziko partidua berea', ‘ura zan pelotan egitea', ta abar. Lanean modu artan aritutako gizona ‘ondo egon zala’ esatea, itxuski da, noski". Hala ere, ez zen horretan berea bukatzen. "Beste bat asko entzuten dana: ‘papel ederra egin zenduen’. Noiztik ikasia ote naiz papelgintzan? ‘Hiciste buen papel’ adierazteko, ‘ederki bete zenduen zeure tokia’ esanarekin egiña legoke. Alde ederreko euskal kurpilla!".
Gero, "Aldrebeskeriak" aipatzen zituen. "Oitura aundia da onoko au esateko ere: ‘Arratsaldean ikusiko gera’. Euskaldun garbi batek beste modu ontara esango luke: ‘Arratsaldean alkar ikusiko degu' edo ‘alkar ikusiko degu arratsaldean’. Bietara dago ondo esana". Eta Euskal Herriak bi hizkuntzen eragina jasaten duela gogoratuz: "Mugaz bestaldean ere ba-dute unetik unera idazten duten zati bat: ‘erran gabe doa’. Urrutitik ezagutzen da frantzesetik artua dagoela: ‘il va sans dire'; frantzes kutsua dario".
Aldrebeskerien zakuan gordeta zituen gehiago. "Pausotik pausora entzuten ditugun baldarkeri batzuk: ‘Aitak asko maite dit neri’, ‘aitak asko maite nau ni’ esan bearrean. Nola arritu gaiñera, euskal kanta ezagun batean letra auek agertzen badira: ‘Berriz ere maiteko dio gure amak aitari'". Eta "‘Atzo Donosti-n ikusi nizun’, ‘atzo Donosti-n ikusi zintudan’ esan bearrean. ‘Nagusiak bialdu dit zuregana’, ‘nagusiak bialdu nau zuregana’, esan bearrean".
Zegoenerako nahikoa errieta egina ziola irakurleari, eta honako agur honekin amaitzen zuen Basarrik bere orduko lana: "Urrengoan gehiago, ontatik bear bezelako milla dago-ta"

Orain estudiante, eta gero?
Ona hemen, gaurregun estudianteek egiten duten galdera. Orain, estudiante direnez, estudio lanetan jarraitzea eta sakontzea izango da euren egitekorik nagusiena. Bainan, gero? Lan, neke, kezka, izerdi eta ezbehar askoren ondoren, titulua eskuratuz gero zer? Mila bederatzireun eta hirurogeita zortzian egindako galdekizun bati erantzunaz, zera diote, gehienek estudiatutako sailaz kanpo lan egitera behartuak daudela. Bost tituludunetatik, batek bakarrik egiten du lan estudiatutako maila eta neurrian, beste laurek euren estudioekin zer ikusi gutxi duten lan klasetan dihardute eguneroko ogia irabaztearren (...)

Indaleki Ojanguren
Indaleki Ojangurenekin zorretan naiz. Orain hiruzpalau urte dela berari buruz idazteko asmotan nintzen. Baina, hona hemen, bera hil ondoren, berandu ez bada ere, benetan saminduriko nere hitzok. Mendia ia zeharo utzita zegoen Indaleki azken urteotan. Hor ikusten genuen kalean, bere makilatxoa eskuan zuela, txirriki-txirriki biziki. Larogei urte gaineratuak zituenarren, bizitxoa zuen bere oinkada. (...) Mutikotxoa nintzelarik hauxe esan zidaten behin: Indaleki Ojanguren Euskal-Herriko mendi guztietan izana zela. Gertakizun hau ikaragarria iruditu zitzaidan eta benetan harritu ninduen. Harrez gero, niretzat, Titan bat zen Ojanguren. (...) Indaleki Ojanguren, Eibartarrontzat "Kajoitxu" eta erdaldun ororentzat "El Fotógrafo Aguila", mundu osoan ezaguna zen eta guztiak benetan maitatua. (...) Indaleki, samatik argazki-tresna edo kamara zintzilika, bere oinpetan Euskal-Herriko mendiak zituela, benetan sinbolu genuen: mendi-sinbolu, mendi-zaletasun irudipen, garbitasun eta gizontasun sinbolu (...) (1972-IV-9)

Marxismoa zahartu egin da
Zer egin? Ehun urte haundi bait du gainean. Marxismoa atzera geratu den inpresioak zientzia guztietan menderatzen gaitu: Natur-jakintsuek materialismo ortodosoarekin ez dakite zer hasi zientzia zehatzetan. B. Bakaikoak erakutsi digu hau, "Dialektikaren ordez metafisika" izenburuko artikulu batetan (ik. "Anaitasuna", 227). Engels eta Lenin, informazio ona eduki arren, diletanteak ziren natur jakintzetan. Gainera, harrez gerozko aurrerapenak berebizikoak izan dira. Havemann atomo-fisikalari marxistak atzerapen hau aspaldi salatu zuen. Monobiologoak zientismo animista deritza marxismoari (...) (1972-IV-9)


Azkenak
Anne-Marie Lagarde. Matriarkatuaz (eta biziaz)
"Zukak puruki ezabatzen du sexu identitatea eta, hikak, aldiz, eraikitzen"

Matriarkatuaz doktore tesia egina da Anne-Marie Lagarde eta, gurean, gaiari buruzko espezialista egina da. Batean prima, bestean kadet, gure herrietako matriarkatua zertan zen deskribatu eta interpretatu digu, munduan diren formula matriarkalen berri emanez, eta bere historia... [+]


2024-05-19 | Lander Arretxea
Musika iruditan (II)
Bideoklipak: aurpegia ala gurutzea

Musikariaren lana musika sortzea eta jotzea da. Baina soilik hori? Irudiak eta sustapenak gero eta pisu gehiago dute alor gehienetan, eta musikariak ere ez dabiltza zurrunbilo horretatik aparte. Bideoklipa bilakatu da abesti edo disko bat kaleratzeko euskarri (ia) ezinbestekoa... [+]


Australiako aborigenen buztingintza

Australiako ipar ekialdean dagoen Jiigurru uhartean duela 2.000-3.000 urteko zeramika zatiak aurkitu dituzte James Cook unibertsitateko eta Australiako Ikerketa Kontseiluko kideek. Australian orain arte aurkitutako zeramika arrastorik zaharrenak dira. Arrastoen azterketa... [+]


Erroldan zentsuratuak

Erroma, K.a. 443. Lehenengoz zentsoreak aukeratu zituzten. Handik bi mendetara Errepublikako magistraturarik garrantzitsuena izango zen zentsurarena. Bost urtean behin bi zentsore aukeratzen zituzten, kontsul izandako senatarien artean.

Erantzukizun handiko kargua zen:... [+]


Eguneraketa berriak daude