«TXEPELKETA»REN KRONIKA

Bukatzear da bertso-kopa, eta iristear bertsozaleentzat lau urtero errepikatzen den historia osoko egunik handiena. Hiru hilabetez asteburu osoko plana izan da zirko horretara joatea. Pintxoak jateko elkartu, sartu kotxean eta Epelde eta Larrañagaren lige kontuak entzunaz iritsi gara bertsoak kutsatutako azken muturretara: Garazi «benedikatu»ra, Markina Xemeinera, Aramaiora, Azpeitikitikira... Bertsolariaren kultura ulertzen ez denez gastronomiarik gabe, inguruko jatetxe «jatorrenak» bisitatuz ilustratu gara.


BERTSOLANDIA.

Purua edo porroa ahoan, nork bere bertsolaria bihotzean, eseri gara gradetan. Hooligan basatiena mixino bihurtuko luke, bertso koadrilen orruak eta builak. Animo faltan aitzakiarik ez dute bertsolariek.

Publiko artean espezie bitxi bat nabarmendu da: haragijaleen taldekoa, mokoa zorrotz eta luma bizikoa, «kazetari» izenez katalogatuko duguna. Lehen lerroan eta taldean eseri da harrapakari hau, eta kalaka batean larrutu dituzte bertsolariak.
Gai jartzaileek tokian tokiko euskara, euskerea, euskerie, edo eskuaraz jantzi gaituzte. Puntuazioak ere aldatu egiten dira, noski, herri batetik bestera, eta euroaren zain gaude «seiheun eta hirutan eta hogeita bortz» zenbat puntu ote diren Leher eginda baina kolkoa bete esperientzia, bukatu dugu Garazitik Donostiarako tourra. Eta oraindik belodromoko 6 orduak falta zaizkigu! Txapelketa bizi estilo bihurtzen da (horrela bizi bagina beti...!)

jakiteko (Etxarriko saioan jasoa).


BERTSOTAKO «AZKEN ORRUA».

Bertsolariak dotore atera dira pasarelara. Txapelketa eskaparatea omen, agian galtza beltzekin «konbinatutako» galtzerdi txurien moda jarriko digute bertsolari batzuek. Nork baino nork jertse «chic»agoak luzitu ditu, eta gazte izandakoek ere diseinu berriko prendak jantziz erantzi nahi izan dituzte urte batzuk. «Elegantzia Frantzia»k beste bide bat markatu du, noski, bertso eskolako nikia eta errealaren txandalari glamourra emanaz.

Txapelketako bertsokera «potoloa»k asetu gaitu beste behin. Doinu luze eta kantakera luzaaaaatuak; bost duro, libera bat edo 0,150 euroko hitzak «zoaz pikutara» esateko ere. Ordea, ikusi dira bertsolari subertsibo xamarrak ere, ideiak eta hizkera perbertitu dituztenak, euskara «biraorikan ez duen hizkuntza garbia» dela esatea, Aitorren kontuak direla erakutsiz. Bertso onenak liburu eta bideotan gordeko dira, berezienak, denon memorian.


IGANDEAN JAI.

Igandean lehertuko da festa. Entzuleek pankartez eta esloganez egingo dute bere hautagaiaren aldeko kanpaina. Erraldoia menderaezina omen, baina beste zazpi «On Kixote»ek ere ez dute ezer galtzeko, eta suizidatzea besterik ez die publikoak eskatzen. Jarri dezatela dena jokoan, egin dezatela salto bertsoaren mugen ertzetik, eta astindu ditzatela besoak, ea norbaitek egan egitea lortzen duen

BIZIPENAK
Erotu ere egiten gaitu Txapelketak. Andoni Tolosa «Morau» kitarra eta arpa joleak, horrelaxe dio («Gara», 2001-10-26): «Bertsolarien masokismoaren ingurukoak eztabaidaezinak dira. Nola esan daiteke bestela ‘kartzela arte ez nuen batere gozatu’? Txapelketa Nagusia abian dela eta hamaika bertsolari dabilela dagoeneko kirioak zut eta arduraz lepo, hara hor masokismoaren adibide nagusienetako bat, txapela soil bat lortzeko, urrezkoa balitz gutxienez». Fredi Paiak ere hala deskribatzen du bere lehen esperientzia: «Azterketa batetik bezala atera nintzen saiotik. Desgaste sikologikoa izugarria da!». Xebastian Lizasok ere bazekien zerbait, izena eman edo ez erabakitzerakoan («Gara», 2001-10-21): «Txapelketak asko ematen du, baina eskatu ere asko egiten du. 1982an hartu nuen parte lehen aldiz, eta harrezkero beti beldurrez joan naiz Belodromora. Badaukat gogoa besteren lana gozatuz entzuteko». Baina Txapelketak badu beste aurpegi bat, Nerea Elustondok erakusten digunez: «Aukera polita izan da, normalean kantatzen ez duzun jendearekin aritzeko, jendea gustura uzteko eta saio batzuk lortzeko». Oihane Enbeitak ere txapelketen oroitzapen bereziak gorde nahi izaten ditu («Euskaldunon Egunkaria», 2001-10-12): «Aurreko txapelketa nagusiko puntuazioak ez dauzkat gogoan. Sentsazioak bai, ordea. Bertso bakoitzean irabaz daiteke txapel txiki bat»

ENTRENATZEN
Etxeko lanak fin egin dituzte bertsolariek (hiztegi errimatua ia buruz ikasi, bertsoak idatzi...). Taldeka entrenatzea izan da, berriz, soziedadean afaltzeko aitzakia. Txapelketan zer lan egin beharko duten ikusi eta nork bere akatsak detektatuta prestatzen da entrenamendu-taula. «Kontua ez da bertsotan egitea bakarrik, oholtza gainean egoten ere jakin behar da» zioen Sustrai Colinak («Gara», 2001-10-30). Halaxe da, tik-ak, begirada, nerbio punttua... kontrolatzen ere ikasi egiten da. Kantu klaseak hartzen ere hasi dira bertsolari batzuk. Baina oraindik ez dago aztertuta maila horretatik aurrera nola entrenatu. Bakoitzak bere kasa asmatzen ditu ariketak, eta bada azken hilabetean, bezperan, prestatu denik ere


Irakurrienak
Matomo erabiliz
Azoka
Azkenak
Nola landu desirak, aniztasun sexuala edota identitatea 12-18 urteko ikasleekin?

Gorputzak, identitateak, desirak, justizia soziala, ahalduntzea eta memoria: sei arlo horien bueltako unitate didaktikoak kaleratu dituzte, DBH eta Batxilergoko ikasleekin lantzeko. LGBT+ pertsonen testigantzak, diskriminazioa eta aldarrikapenak oinarri, “armairuan... [+]


2024-04-29 | ARGIA
Pablo Gonzalez kazetaria aske uztea eskatu dute beste behin Nabarnizen

Apirilaren 28an 42 urte bete ditu Pablo Gonzalezek. Kazetariak 26 hilabete daramatza Poloniako kartzela batean, Errusiaren alde espioi aritu dela egotzita. Gonzalezek idatzitako gutun bat irakurri du Oihana Goirienak. “Hor zaudetela eta ez nagoela bakarrik jakitea... [+]


2024-04-29 | ARGIA
Aldatu Gidoia-k euskara ez zokoratzea eskatuko dio Eusko Jaurlaritzari maiatzaren 18ko protestan

Maiatzaren 18an, Gasteizen, egingo da mobilizazioa Aldatu gidoia euskararen alde lelopean. Kanpainan parte hartzen ari diren eragileek Eusko Jaurlaritzari eskatu diote euskararen aldeko politikak ezartzeko ikus-entzunezkoetan, eta EITBn beharrezko baliabideak jar ditzala... [+]


Pedro Sánchezek karguan jarraituko du

"Joko garbia" eskatu du Espainiako Gobernuko presidenteak, eta "hausnartzeko" deia egin: "Munduari erakutsiko diogu nola defendatzen den demokrazia". Ulertzera eman du "indartsuago" itzuliko dela.


2024-04-29 | Sustatu
Makusi jaio da, EITBren haur eta gaztetxoentzako plataforma

Donostiako Kursaal aretoan egindako ekitaldi batean aurkeztu du EITBk ostiralean Makusi, haur eta gaztetxoentzako euskarazko plataforma. Makusi.eus webgunean ikusgai dago jada, eta app ere ere eskuragarri dago. Doako haurrentzako euskarazko lehen plataforma... [+]


Eguneraketa berriak daude