Bereetako baten heriotza orduan


2001eko irailaren 30ean
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Udazkena iritsi bezain laster, Jose Artetxe idazlearen bizitza amaitu zen, ZERUKO ARGIA erabat hunkituz. Izan ere, urteetan aritua izan zen gizona aldizkarian idazten, batzuetan alai, besteetan triste, azkenengoetan nahikoa haserreturik. Eta halako batean hartan gehiago ez idaztea erabaki bazuen ere, bereetako bat zen aldizkariarentzat, eta haren heriotzaren orduan, lehen orrialde osoa eta editoriala eskaintzen zizkion ordainetan.


ZU ERE EZ IZAKI JAINKO

Joan berri zen gizona eta hark eginikoak ekarri nahi zituzten gogora. "Agur, Joxe!" esaten zion "eziñaren itomenez leertu" beharrean, "itxaropen-zirrindari" eutsi nahirik zebilen Etxaniztar Nemesiok. Eta "Noiztik zindugun gure belarrietan?" galdetzen zen, erantzunez jarraian: "Ez atzotik, askozaz ere leenagotik. Aitzolen egunak ziran. Donostian `El Dia' egunkaria sortzekotan zirala eta idazle berrien artean bezala gazte bat, azpeitiarra eta Artetxe izenekoa. Ala asi ziñen euskal egunkarietan erderaz idazten. Euskeraz ere noizean bein agertzen ziran zure lanak. Gero etorri zan gerrateko gau beltza. Argi asko, arek eramanak zituan, mendebal izu baten erasoak janda, ainbeste eta ainbeste langille argi. Zu, bizirik gelditu ziñan, argi-zerrenda baten atzean, gure paperetan idazten".
Bizitza oso bat laburtzea zaila da, baina ez Nemesio Etxanizek, ez beste inork, garbi aitatzen ez zituzten gauzen artean, gerrate hartan Jose Artetxe egondako bandoarena zegoen: suma erraza, halere, Gipuzkoako Diputazioan lan egiten zuela kontuan hartzen bada. Dena den, zeharka bazen ere, zer edo zer aitatu nahian ibilia ematen zuen Nemesio Etxanizek, besteak idatzitako lan ospetsuenen berri eman eta gero, hauxe baitzioen: "Azkena, gure gerrate denborako zure pasadizuak… Eta jakiña, zu ere ez izan Jainko, eta gizona zeran aldetik, batzuentzako akatsez ikutua agertu izan zera, zeure iritzietan. Ori baita gizona, doai ederrez eta ajez osatua".


GAZTEEKIN HASERRE

Salbador Garmendiak, berriz, gaztea izaki, azken urteetako Jose Artetxe ezagutu zuen. "Orain dela hiruzpalau urte. Euskaltzaindiak Etxegarairi eta beste batzuri gorazarre bat, ohorezko aipamen bat egin zien. Etxegaraiz Joxek hitzegin zuen. Oroitzen naiz. Kopeta zabal, haundi, buruko adatsa atzera. Aurpegia trianguluan. Sendo, bero, sutan bailegoen irakurri zuen irakurri zuen guztia. Harriturik utzi ninduen. Ez zen hura nik ezagutzen nuen Joxe! Bazkal garaian, zenbait gazte bildu ginan haren ondora. Iritzi desberdinik azaldu zen. Joxe, bereari gogor. Begiak, su. `Liburuetan agertzen den Joxe eta haragizko Joxe ez dira bat eta bera'. Isilik geratu zen. `Baliteke'. Artean, Z. ARGIAn sartu berri nintzen. Behin batez, gure Joxe, ezpainak estu eta eskutan jestorik ez, Z. ARGIAra azaldu zen.`Zu, Garmendia, zer iruditzen zatzu liburu hori?'. Berehala konturatu nintzen zertaz ari zen. Isilik geratu nintzen. Gisako erantzun bat aurkitu nahiko nukeen. Joxe sikologoak: `Bai, bai, Ramon Saizarbitoriaren liburua, zer iruittu zatzu?'. `Nobela, nobela gisa eta batez ere obserbazioaren aldetik oso ona iruditu zait, baina…'. `Abajo el clero! Abajo el clero!'oihuka esan eta aldegin zuen. Handik piska batetara, Z. ARGIAn lanean ari zirenei, telefonoz barkazioa eskatu zien".
Ez ziren horietan amaitzen Salbador Garmendiak Joxe Artetxerekin bizitako pasarteak, horregatik: "Korrektore lana eman zidaten Z. ARGIAn. Ondo edo gaizki, zuzen edo oker, zerbait saiatzen gara. Artetxerenak ere zuzentzen nituen. Batek baino gehiagok esan zidan,`hi, aspaldi honetan, Jose Artetxek euskara ikaragarri ikasi dik'. Aldez egia zitekeen, aldez gezur. Azpeitiako euskera ondo ezagutzen baitzuen, eta hori bederen ikasi beharrik ez zuen. Azpeitiako fonetismoak eta lokalismoak zuzentzea ez bide bitzaion gustatzen Joxeri. Artikulu batetan, bospasei falta tiki zuzendu nion. Z. ARGIAra etorri eta oso haserretu omen zen. Zenbait hitz gogor esan ere bai. Z. ARGIAn ez zuen gehiago idatzi. Geroztik, Diputazioko Liburutegiaren alboan Euskaltzaindiak duen gelara sarritan joan naiz. `Egun on, Joxe'. `Egun on, Garmendia'. (…) Behin batean, Euskaltzaindiaren gelako atea ezin zabaldurik nenbilaneko batean, Joxerengana jo nuen. `Joxe, atea ezin zabaldurik nabil'. Berehalaxe etorri zitzaidan. Giltza eskutatik ken eta su batean hasi zen atea ireki nahiz. Nahi eta ezin. `Hemengo giltzak oteia, gero! Ez otezu… besten bat hartu!'.`Ez dakit, ba'. `Zaude. Belaxe jetxiko naiz. Ea arkitzen detan'. Lotsatuta utzi ninduen. Liburutegitik kontserjeria aski urruti dago, eta eskailera asko jaitsi eta igo behar da. `Ez jauna, gehiegi litzake Joxe. Eskerrik asko, nerau joanen naiz'. Joxe zuzen, Joxe zorrotz… Joxe umil, Joxe bihozpera!"

15 urtetik gorako neska gaztetxoentzat
Iragarkia, 1971-X-3
Donostiako residentzi batean, egun erdiko lana eta beste egun erdia ikasketaren bat egiteko aske izango diralarik, lauren bat neska gazteentzat lekua eskaintzen da. Jana ta oea lanaren truk emango zaie. Galdetu ZERUKO ARGIAn edo 417118 urrutizkiñan

Fagor
Iragarkia, 1971-X-3
Nork kukurruku!!!???/ Olarrak/ oillotegian?/ ...Ez. Fagor-ek/ sukaldian

Jose Arteche il zaigu G.B.
Bilboko "El Correo" deritzan egunerokotik jaso dut berri itzala, mingotza, ene biotzarentzat ezpata zorrotza. Bere etxean, maats-ondoa dirudin familiaz inguraturik, atzo (irailak 23) eskaini zion azken arnasa eta azken mina Jaunari. (...) Bein betierako amaitu dira zure burrukak, zure barneko kezkak, zure eguneroko lanak. Dudarik ez dut, zure aurpegia, zabala, noblea, bekoki goren eta irikikoa, euskaldun askok bezala, izan arren, eriotzak, bere esku sotilaz apaindu, edertu, argitu eta baretu egin duela. Zu joanik, gu, zure adiskide ginenok, bakarti, pauso sakonean, geratu gera. Zu joan zera, errekaren beste ertzera (geiago ez itzultzeko), ez ordea bakarrik, ekintza on asko baidituzu lagun. Lekuko edo testigo bati dagokion eriotza. Gizonaren testigu eta kristau baloreen testigu. Ura onegatik edo au arregatik? Ospe andiko zure izen ori gogoan eta ezpañetan dabilkite egun, baita ere erabiliko gero eta gero, jakitunak eta baserritar abarkadunak (...) (1971-X-3)

Galerietan barna
Eta honez gero, Mikel Forkada proyektistak Donostian ireki berria duen galerian eman diguna aipa beharrezkoa dut, Euskal Pinturaren hoberena eman baitigu: Arteta, Aranoa, Basiano, Iturrino, Losada, Olasagasti, Regoyos, Salaberria, Vazquez Diaz, Zuloaga, Oteiza, Mendiburu eta holako euskal artisten bilduma ederra. Hasi dun bidetik jarraituko duelakotan, gaude. Orobat El Pez galeriataz, Jose Luis Sanz Magallon artistak Bilbaoko hibaizabaleko paisaje lanbrotsuaz egin paisajeak eman baitizkigu. Ematen zaikun guzia, jaun andereok, ez baita ona eta euskalduna. Erdipurdiko azalketa komerzial eta chauvinistak hilero ikus baititzakegu. Adibidez, Luziano elgoibartarrarena, honek bere egitura onari folklorekeria eta euskalkeria larregi nahasten baitio eta Valladolidko Gloria Alcahud-enak , politak eta apaingarriak bai bainan ezer gehiago ez baitute. Eta beste zenbait holako pintore koskorrenak, denboraren galgarri. Baina bakoitzari berea zor baizaio, esan beharra dago azken hauen pintura merkea, eskuratzeko errazago zaiola erosleari. Pintura ona urria baita, gutti sortzen eta... ez dakigu nora joaten den (...) (1971-X-3)


Azkenak
“Gaza militarki okupatzeko plana berehala gelditu behar du Netanyahuk”, esan du nazioarteak

Ostiral goizeko albisteak erreakzio ugari piztu ditu Israelen zein nazioartean. Aurka agertu dira Israelgo bahituen familiak eta NBE. Alemaniak, Israelen aliatu tradizionalak, armak saltzeari utziko diola jakinarazi du.


Pazienteek 25 egun itxaron behar dituzte, batez beste, Osasun Mentaleko Zentruetan arta jasotzeko

25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude. 


Non dago Maider?

Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]


Oñatiko egoitza batera mugituko dituzte Donostian kale egoeran bizi ziren migratzaile maliarrak

Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.


“Intentsitate altuko” bi sexu eraso salatu ditu Gasteizko Mugimendu Feministak ostegun gauean

Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak. 


Gaza Hiria okupatzeko plana onartu du Israelgo Segurtasun Kontseiluak

Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]


Oholtza denontzat?
Feminista izango da, edo ez da izango

Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]


2025-08-08 | ARGIA
GOMENDIOAK | Sei liburu uda honetarako

Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde

Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]


Errusiak baieztatu du Putin eta Trump datozen egunetan bilduko direla

Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]


Boubacar Diouf: “‘Manteroa’ izatea ez da delitua; bakean bizi nahi dugu, diskriminaziorik gabe”

Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]


Nafarroako suteak nekazaritzako makina batek sortu zituela baieztatu du gobernuak

338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.


ChatGPT psikologo bezala erabiltzearen arriskuez mintzatu da Mireia Centeno Gutierrez psikologo eta psikopedagogoa

Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.


Heriotza txikiak

Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]


Miren Agur Meabe
“Zalantza askorekin idatzitako liburua da, baina zalantzek bultzatzen gaituzte aurrera”

Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]


‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Eguneraketa berriak daude