EUSKAL MITOLOGIA ETA ALKOHOLA

  • Ardoaren etikaz eta horrekin ezkutatzen ditugun erruez ziharduen aleak, gure gizartean ardotarako dagoen ohitura handiaz eta bere alde on eta txarrez, alegia.

2001eko ekainaren 03an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Urri omen dira ardorik gabeko pozak eta are gutxiago berriketak. Horrela zioen Luis Haranburu-Altunak, behintzat, ZERUKO ARGIAn "Euskal mitologia"z aurrera zeraman asteroko zitan "ardoa" sartzea erabaki zuenean. Irakurri ahala, bihotza pilpilean jarri zitzaion hemen idazten duen honi. Izan ere, sapristi! Oi zer gaia! Bere drogarik preziatuenak euskaldunon artean duen eraginaren azterketa! Haatik, ez zeuzkan denak berekin, zehatz-mehatz irakurrita baitzizkion Luis Haranburu-Altunari aurreko asteetako lanak, eta beraz, ondotxo zekien zorrotz bezain zehatz aditzera eman ohi zituela bere esatekoak...!

"Euskalduna antzu eta zurtz gertatzen da ardorik ezean", zioen hasieran, Oihenart-en "ahoa dabilano, sabela botz" itxaropentsua aitatu ondoren. Eta arrazoirik ez zitzaion falta, honakoa kontuan izanik: "Euskal Herria dela Frantziaren urren, alkoholarik gehien edaten dan Herria, gauza jakina" omen dugulako. Eta ez hori bakarrik, "jakina eta onhartua" baizik. Hara, bada, Haranburu-Altunak zuen kezka. "Hemen datza ene aburuan gure errurik larriena" aitortu eta berehala bere kritika eskaintzen hasten zen:
"Aztarrika dezagun gaingiroki bederen ardo-mitoaren funtsa".
Ukitzen zituen puntuen artean, sexua ere bazegoen. "Ikuspen sexual batetik egin lekioke so ardoari: 'Ardoa hobe diagu/ guk andrea baino'. Honela zioen G. Anduaga bertsolariak eta agian gure sexual problemaren soluzionea lortu nahi dugu ardoaren bidez".
Haranburu-Altunak, halere, badaezpada-edo, ez zeukan horrelako gai sakonean gehiei korapilatzeko ez asmo ez gogorik, jarraian adierazten zuenaren arabera: "Hemen luzatu gabe, zuzenean ardo-mitoaren alderdi politikoa zehaztera noakizue. Nor beraren etxean edan leike ardoa, baina ardo honek ez du piparrik eta ez grazi nabarmenik. Ardoa ardo izateko lagun artean edan behar da" baieztatzen zuen aurretik, bere baieztapenaren arrazoiak azaltzeko gero. "Ardoa soilik harturik eta kimiko elkartu bat bezala ikusirik, mahatsetik ateratako edari bat besterik ez da. Mitotik at arkitzen da. Baina ardoa politiko eta ekonomiko egitura batean kokatua denez gero, mito bezala agertzen zauku".


ANTZUENA ERE HAURDUN

Ondoren, alkoholaren "bertuteak" aipatzen zituen. Besteak beste, hauexek: "Antzuena ere haurdun bihurtzen du. Mutuari hitza. Motelari bizia. Traketsari finezia. Hozperari beroa ematen dio. Ardoak 'bizitu' egiten du". Eta horrek guztiak bultzatzen omen ditu ardoa maitatzera.
Ez dira bakan batzuk izango, zeren "euskal gizartearen maila guztietan aurki daiteke ardoa" eta hau "sozializatua" omen dugulako. "Inork -'Nik ez dut edaten'- esaten duanean, benetan miresgarri iruditzen zauku. Ala fede! Nolaz leike hori? Ardorik ez edan? Eta bat-batean kulpa-dun senti arazten dugu ur-zale ausarta. Ardoa edaten ez duanak ez lezake zainetan odolik ez eta bihotzean segoa besterik izan. Euskal Herriko ur-zaleak ba du problemarik".
Kontxo, horrela ikusita...! Hain gaiztoak al gara? Okerrena, ordea, irakurtzeke neukan: "Behin maitatu den ardoa ez leike gero gorrota; eta horrela euskaldunok aitzakizko eta zinezko arrazoiez etika bat osatu dugu, eta ardo-etika hontaz izkutatzen dugu zenbait akats eta erru. 'Guztiok edaten diagu ardoa, beraz ez lezake txarrik egin'. Denok erren garenez, zuzen dabilena nabarmen".
Gero, arazoari aurre egin ziezaioketen neurriak eskaintzen zituen. "Hordikeriari aurre egiten ez dion gobernua ez da gobernu jatorra izanen", aldarrikatzen zuen, izki larriz, eskaeraren arrazoia agertu baino lehen: "Ardoa politikoa da; eta ez bakarrik ekonomikozko egituran ardo produkzio eta kontsumoak garrantzi handi bat dualako. Gizonaren alderdi guztiak politiko dira eta are gehiago ardo irrikia, zeren ondorio latzak eta astunak dakazki gizarte guztirako. Ardo gutizia dela ta zenbat familia deseginik? Zenbat haur elbarri? Zenbat gizon alkoholak harturik ezertarako gauza ez direla? Mindura eta malura dario Euskal Herriko ardoak. Eta gaitz horri aurre ematen ez dion egitura politikoa ez da jatorra izanen".
Are gehiago zioen: "Agian, ardoa ez da euskaldunon gaitzik nagusiena baina beste gaitz handiagorik estaltzen digu. Gisa hontara, sarritan jokatzen da politika alorrean. Alegia, zuhaitz bat jarri basoa izkutatze arren. Bidenabar diot, ez lezakeela" -izki larriz hemendik aurrerakoa- "Euskal Herriak aurrerat jo, ahalik eta ez duan ardorako irrikia bide honetatik zuzentzen".
Beraz, nola harritu, ondorengoa irakurtzean? "Abisu eta ohar ematen diat euskaldun: gaur gauen libro eta bakarrik mozkortu eginen haizenean, ez duk bildurrik ez eta kulparik izanen, lurrean etzanik, izanen duk pozik. Baina ostera bihar goizean lepoezurreko minaz esnatzean, ohar adi Euskal Herriak berdin irauten duala". Eta jarraian, Axularren hitzok: "Ohoin bat, iokari bat, arnegarri bat, putaner bat, gaixto da: ordea gizon da, bere adimenduan dago, zerbaitetako gai da. Baina hordia, ardankoia, abere da, ezta gizon".
Ez dakit zuek, baina ni, emakumea nauzuen arren, bihartik aurrera urzale!

POLONIA
Joseba Arregi, 1971-V-23
Poloniako politika ez da aurrerantzean gehiago parlamentuan eta partidu zentralean egingo. Lantegietan baizik. 20.000 portulangilek odolezko errebolta baten bidez Gomulkaren zuzendaritza porrokatu zuten. Lanoporketa batzuen bitartez Gomulkaren ondorengoa -Gierek- "gizonen arteko elkarrizketa batera behartu zuten", Danzig eta Stettin ondoren, eta, aurrerantzean langileek elkarrizketarako duten eskubidea errespetatzeko hitza eman arazi zioten. Lôdz-eko oihal-lantegietako langileak, gehienak emakumeak, etorkizunerako bide hori irekita ikusten dute. Lehen ministro berria -Jaroszewicz- haruntz joan beharrean aurkitu zen langileen eskabideak entzutera: lantresneria berria, higiene hobea, etxebizitza berriak. Eskabide hauek bete zezazkean Varsoviako gobernuak, baina ez beste hauek: lansariaren igotzea eta igotako prezioen jestea. Azkenean burua makurtu izan behar zuen. (...)

KOSTERA TXARRA
Basarri, 1971-V-23
Antxo-aroa bukatzera dijoa. Aurrera goaz maiatzean, eta bereala atun denbora. Erabat jota, guzira jota, kostera txarra aurtengoa. Batzuk geixeago baliatu ziran besteak baiño, baiña erronka geiegi jokatzeko moduan iñor ez (...)

LAU KENNEDY ZIREN
Bujansa, 1971-V-23
Joseph, zaharrena, 29 urtez il zen. Bigarren Mundu-Gerratean. John-ek il onetan 54 urte beteko zituen. Dallas-en il zuten. Estadu Batuetako Leendakaria zelarik. 46 urtetakoa. Robert, irugarrena, 43 urtetakoa, tiroz ila, au ere Californian. Gauak, ekaitzak uholdeak, zurrunbilloak, ala-beharrak eraman zituen, illunaldiaren ordu beltzean. Irurak joan ziren bere gurasoen aurretik. (...) Kennedytarren ain zoritxar aundia ezin txikikeritik ikusi. Orri buruz bengantza-griñaz jarduterik ez. Beren amai tristeak goitasunera garamatzi, bihotzeko zabaltasunera. Errukia, itxaropena ta argia dira bakarrik mintzatoki egokiak. Aie ondoan alako egunsenti dirdaia nabaitzen zen. Libertade usaia. Joko garbi aidea. Giza-giro berria. Irudiz, itzez, eginez, estilo ta mami, mai ta estilo arrigarriaren jabe ziren. Maite zuten beren nazioa, ta maite mundua. Augatik mundua ta nazioa bestelakotu nahi zituzten. (...) Etorkizun maltzurrak, ordea, lore baiño arantza zorrotz gehiago zedukan berentzat gorderik. Gizon, emakume, aberri bakoitza bi bait dira. Erri bakoitzak bi erri desberdin ditu barrenean. Eta bietako batek jelatzen dizu bihotza. John eta Robert iltzeak bihotza jelatu zien gazteriari ta munduari. Lanik sortuko du jela ori urtzeak. (...) Lau ziren. Bakar bat geratzen da.
Eutsiko dio ikurriñari. Nere kopa altxatzen dut Edward Kennedy-ren osasunerako.


Azkenak
Mirentxu Loyarte hil da, euskal zinemagile aitzindaria

Zinemagile iruindarrak, ibilbide labur baina baliotsua egin zuen zinemagintzan 1970eko eta 1980ko hamarkadetan, zuzendari lanetan emakumerik apenas zebilenean. Irrintzi lanarekin garai hartako errepresioa islatu nahi izan zuen, eta Ikuska proiektuan euskal emakumeak erretratatu... [+]


2025-09-04 | ARGIA
Hizkuntza politika “ausart eta berrituaz” eztabaidatuko dute TMeLaborategiaren udako eskoletan

Irailaren 9an eta 12an egingo dituzte udako eskolak. Telesforo Monzon eLab Euskal Herrigintzaren Laborategiak hizlari potenteak gonbidatu ditu, besteak beste, Iñaki Iurrebaso, Olatz Altuna, Jon Sarasua, Idurre Eskisabel, Josu Aztiria, Iñigo Urrutia eta Miren Zabaleta... [+]


2025-09-04 | Aitor Aspuru Saez
Sara Fantova
“Ez dugu film feminista edo bolleroa egin nahi izan, baina gure esperientzia hori da eta islatu dugu”

Sara Fantova zinemagile bilbotarraren Jone, batzuetan filma zinema aretoetara helduko da irailaren 12an. Pelikula komunitarioa sortu du Kaskagorri eta Kranba konpartsekin, Bilboko Aste Nagusian girotuta baitago amodioa, jaia, gaixotasuna eta zaintza ardatz dituen istorioa.


Barkoxeko pastoralaz

Usaiako "süjetik" gabea, esku andana batek idatzia, errejent multzo batek zuzendua, gertakizun askoren kontari, gisa guzietara kolektiboa da.


Elizondoko Benito Menni egoitzako langileek 60 greba egun bete dituzte

Greban dira Benito Menni egoitzako langileak joan den abuztuaren 25etik, irailaren 8ra bitarte. Hermanas Hospitalarias enpresak agindutako kaleratzeen eta unitate itxieren aitzinean, Nafarroako Gobernuak ez duela arduratsuki jokatzen ari salatu dute.


2025-09-04 | El Salto
Genoako portuko zamaketariek Israelerako bidalketak blokeatuko dituzte, sionistek elkartasun ontzidiari eraso eginez gero

2010ean "Mavi Marmara" itsasontzia abiatu zenetik, Palestinarekiko elkartasun itsas operaziorik handiena osatzen du Global Sumud Flotillak. Israelgo Gobernuak terroristatzat jo ditu nazioarteko ekintzaileak.


Espainiako Vueltako Bilboko etapa geldiarazi dute Israelen aurkako protestek, eta ez dira helmugara iritsi

Bilboko erdigunean amaitu behar zuen txirrindularitza etapak, baina Deustun sartzear zirela antolakuntzak erabaki hori hartu du, helmuga ingurua manifestariz beteta zegoelako. Aurretik ere igaro dira helmuga puntu horretatik, eta istiluak izan dira. Ertzaintzak gutxienez hiru... [+]


Jerusalemgo tranbiaren proiektuaz “gogoeta etikoa” eskatu dio CAFi Pradales lehendakariak

Kontratua segi ala eten, enpresaren erabakia "errespetatuko" lukeela argi utzi nahi izan du Imanol Pradales lehendakariak, Euskadi Irratiari egindako elkarrizketan. Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza.


Valle de Odietako makroetxaldearen epaiketa
Digestato kutsadura handia izan zen, eta isurketa, antza, Valle de Odietak eragin zuen

Astearte honetan egin da Valle de Odietako makroetxaldearen aurkako epaiketa Iruñeko Justizia Jauregian. Epaileak ebatzi behar du ea 2021ean haien lur sailetan egindako isuri baten ondorioz, lur eremu horiek larri kutsatu zituzten ala ez, eta nork eragin zuen. Aditu... [+]


2025-09-03 | ARGIA
Baionako Atalante zinema-ohia jarduera politiko eta kulturalerako okupatu du Kontseilu Sozialistak

Baionako Herriko Etxearen jabetzapean, eraikinak bost urte daramatza hutsik, eta espazio hori hartu du Ipar Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak, “elkartzeko, kolektiboki pentsatzeko eta borrokak antolatzeko”.


Euskalduntze prozesu osoa doakoa izateko pausoak eskatu ditu AEK-k

Aurtengo ikasturtean A2 mailara arteko ikastaroetako dirua itzuliko dute EAEn, baita C1ekoak 16-18 urteko ikasleei ere. Nafarroan A1 mailan matrikularen prezioa itzuliko diete.


2025-09-03 | ARGIA
Israel-Premier Tech txirrindulari taldearen aurkako protestek Vueltaren Nafarroako etapa hartu dute

“Israelgo Estatuaren enbaxadore” gisa datozen txirrindulariei parte hartzen uzteagatik, zale ugarik protesta egin du Vueltaren aurka, hamargarren etapan. Irunberrin, errepidea mozten saiatu diren herritarrak baztertu eta bi pertsona identifikatu ditu Poliziak.


Venezuelak gezurtatu egin du AEBek ontzi baten aurka egindako erasoa

Trumpek asteartean baieztatu du Venezuelako ontzi bati eraso egin eta bertan zeuden 11 lagunak hil dituela. Hildakoak Tren de Aragua "talde terroristako" kideak zirela eta droga trafikoan ari zirela adierazi du Donald Trumpek. Venezuelak dio bideoa Adimen Artifizialez... [+]


Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimendua:
“Jaurlaritzarena zehaztasunik eta daturik gabeko txosten politikoa da”

Pentsioak osatzeko 145.000 sinadura bildu dituen herri ekinaldi legegilea eztabaidatzeari ezezkoa eman ondoren, Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimendua oso gogor agertu da Eusko Jaurlaritzaren jarrerarekin eta "bi aldiz engainatuta" sentitu direla azaldu du. EH Bilduk eta... [+]


Eguneraketa berriak daude