EUSKAL MITOLOGIA ETA ALKOHOLA

  • Ardoaren etikaz eta horrekin ezkutatzen ditugun erruez ziharduen aleak, gure gizartean ardotarako dagoen ohitura handiaz eta bere alde on eta txarrez, alegia.

2001eko ekainaren 03an
Urri omen dira ardorik gabeko pozak eta are gutxiago berriketak. Horrela zioen Luis Haranburu-Altunak, behintzat, ZERUKO ARGIAn "Euskal mitologia"z aurrera zeraman asteroko zitan "ardoa" sartzea erabaki zuenean. Irakurri ahala, bihotza pilpilean jarri zitzaion hemen idazten duen honi. Izan ere, sapristi! Oi zer gaia! Bere drogarik preziatuenak euskaldunon artean duen eraginaren azterketa! Haatik, ez zeuzkan denak berekin, zehatz-mehatz irakurrita baitzizkion Luis Haranburu-Altunari aurreko asteetako lanak, eta beraz, ondotxo zekien zorrotz bezain zehatz aditzera eman ohi zituela bere esatekoak...!

"Euskalduna antzu eta zurtz gertatzen da ardorik ezean", zioen hasieran, Oihenart-en "ahoa dabilano, sabela botz" itxaropentsua aitatu ondoren. Eta arrazoirik ez zitzaion falta, honakoa kontuan izanik: "Euskal Herria dela Frantziaren urren, alkoholarik gehien edaten dan Herria, gauza jakina" omen dugulako. Eta ez hori bakarrik, "jakina eta onhartua" baizik. Hara, bada, Haranburu-Altunak zuen kezka. "Hemen datza ene aburuan gure errurik larriena" aitortu eta berehala bere kritika eskaintzen hasten zen:
"Aztarrika dezagun gaingiroki bederen ardo-mitoaren funtsa".
Ukitzen zituen puntuen artean, sexua ere bazegoen. "Ikuspen sexual batetik egin lekioke so ardoari: 'Ardoa hobe diagu/ guk andrea baino'. Honela zioen G. Anduaga bertsolariak eta agian gure sexual problemaren soluzionea lortu nahi dugu ardoaren bidez".
Haranburu-Altunak, halere, badaezpada-edo, ez zeukan horrelako gai sakonean gehiei korapilatzeko ez asmo ez gogorik, jarraian adierazten zuenaren arabera: "Hemen luzatu gabe, zuzenean ardo-mitoaren alderdi politikoa zehaztera noakizue. Nor beraren etxean edan leike ardoa, baina ardo honek ez du piparrik eta ez grazi nabarmenik. Ardoa ardo izateko lagun artean edan behar da" baieztatzen zuen aurretik, bere baieztapenaren arrazoiak azaltzeko gero. "Ardoa soilik harturik eta kimiko elkartu bat bezala ikusirik, mahatsetik ateratako edari bat besterik ez da. Mitotik at arkitzen da. Baina ardoa politiko eta ekonomiko egitura batean kokatua denez gero, mito bezala agertzen zauku".


ANTZUENA ERE HAURDUN

Ondoren, alkoholaren "bertuteak" aipatzen zituen. Besteak beste, hauexek: "Antzuena ere haurdun bihurtzen du. Mutuari hitza. Motelari bizia. Traketsari finezia. Hozperari beroa ematen dio. Ardoak 'bizitu' egiten du". Eta horrek guztiak bultzatzen omen ditu ardoa maitatzera.
Ez dira bakan batzuk izango, zeren "euskal gizartearen maila guztietan aurki daiteke ardoa" eta hau "sozializatua" omen dugulako. "Inork -'Nik ez dut edaten'- esaten duanean, benetan miresgarri iruditzen zauku. Ala fede! Nolaz leike hori? Ardorik ez edan? Eta bat-batean kulpa-dun senti arazten dugu ur-zale ausarta. Ardoa edaten ez duanak ez lezake zainetan odolik ez eta bihotzean segoa besterik izan. Euskal Herriko ur-zaleak ba du problemarik".
Kontxo, horrela ikusita...! Hain gaiztoak al gara? Okerrena, ordea, irakurtzeke neukan: "Behin maitatu den ardoa ez leike gero gorrota; eta horrela euskaldunok aitzakizko eta zinezko arrazoiez etika bat osatu dugu, eta ardo-etika hontaz izkutatzen dugu zenbait akats eta erru. 'Guztiok edaten diagu ardoa, beraz ez lezake txarrik egin'. Denok erren garenez, zuzen dabilena nabarmen".
Gero, arazoari aurre egin ziezaioketen neurriak eskaintzen zituen. "Hordikeriari aurre egiten ez dion gobernua ez da gobernu jatorra izanen", aldarrikatzen zuen, izki larriz, eskaeraren arrazoia agertu baino lehen: "Ardoa politikoa da; eta ez bakarrik ekonomikozko egituran ardo produkzio eta kontsumoak garrantzi handi bat dualako. Gizonaren alderdi guztiak politiko dira eta are gehiago ardo irrikia, zeren ondorio latzak eta astunak dakazki gizarte guztirako. Ardo gutizia dela ta zenbat familia deseginik? Zenbat haur elbarri? Zenbat gizon alkoholak harturik ezertarako gauza ez direla? Mindura eta malura dario Euskal Herriko ardoak. Eta gaitz horri aurre ematen ez dion egitura politikoa ez da jatorra izanen".
Are gehiago zioen: "Agian, ardoa ez da euskaldunon gaitzik nagusiena baina beste gaitz handiagorik estaltzen digu. Gisa hontara, sarritan jokatzen da politika alorrean. Alegia, zuhaitz bat jarri basoa izkutatze arren. Bidenabar diot, ez lezakeela" -izki larriz hemendik aurrerakoa- "Euskal Herriak aurrerat jo, ahalik eta ez duan ardorako irrikia bide honetatik zuzentzen".
Beraz, nola harritu, ondorengoa irakurtzean? "Abisu eta ohar ematen diat euskaldun: gaur gauen libro eta bakarrik mozkortu eginen haizenean, ez duk bildurrik ez eta kulparik izanen, lurrean etzanik, izanen duk pozik. Baina ostera bihar goizean lepoezurreko minaz esnatzean, ohar adi Euskal Herriak berdin irauten duala". Eta jarraian, Axularren hitzok: "Ohoin bat, iokari bat, arnegarri bat, putaner bat, gaixto da: ordea gizon da, bere adimenduan dago, zerbaitetako gai da. Baina hordia, ardankoia, abere da, ezta gizon".
Ez dakit zuek, baina ni, emakumea nauzuen arren, bihartik aurrera urzale!

POLONIA
Joseba Arregi, 1971-V-23
Poloniako politika ez da aurrerantzean gehiago parlamentuan eta partidu zentralean egingo. Lantegietan baizik. 20.000 portulangilek odolezko errebolta baten bidez Gomulkaren zuzendaritza porrokatu zuten. Lanoporketa batzuen bitartez Gomulkaren ondorengoa -Gierek- "gizonen arteko elkarrizketa batera behartu zuten", Danzig eta Stettin ondoren, eta, aurrerantzean langileek elkarrizketarako duten eskubidea errespetatzeko hitza eman arazi zioten. Lôdz-eko oihal-lantegietako langileak, gehienak emakumeak, etorkizunerako bide hori irekita ikusten dute. Lehen ministro berria -Jaroszewicz- haruntz joan beharrean aurkitu zen langileen eskabideak entzutera: lantresneria berria, higiene hobea, etxebizitza berriak. Eskabide hauek bete zezazkean Varsoviako gobernuak, baina ez beste hauek: lansariaren igotzea eta igotako prezioen jestea. Azkenean burua makurtu izan behar zuen. (...)

KOSTERA TXARRA
Basarri, 1971-V-23
Antxo-aroa bukatzera dijoa. Aurrera goaz maiatzean, eta bereala atun denbora. Erabat jota, guzira jota, kostera txarra aurtengoa. Batzuk geixeago baliatu ziran besteak baiño, baiña erronka geiegi jokatzeko moduan iñor ez (...)

LAU KENNEDY ZIREN
Bujansa, 1971-V-23
Joseph, zaharrena, 29 urtez il zen. Bigarren Mundu-Gerratean. John-ek il onetan 54 urte beteko zituen. Dallas-en il zuten. Estadu Batuetako Leendakaria zelarik. 46 urtetakoa. Robert, irugarrena, 43 urtetakoa, tiroz ila, au ere Californian. Gauak, ekaitzak uholdeak, zurrunbilloak, ala-beharrak eraman zituen, illunaldiaren ordu beltzean. Irurak joan ziren bere gurasoen aurretik. (...) Kennedytarren ain zoritxar aundia ezin txikikeritik ikusi. Orri buruz bengantza-griñaz jarduterik ez. Beren amai tristeak goitasunera garamatzi, bihotzeko zabaltasunera. Errukia, itxaropena ta argia dira bakarrik mintzatoki egokiak. Aie ondoan alako egunsenti dirdaia nabaitzen zen. Libertade usaia. Joko garbi aidea. Giza-giro berria. Irudiz, itzez, eginez, estilo ta mami, mai ta estilo arrigarriaren jabe ziren. Maite zuten beren nazioa, ta maite mundua. Augatik mundua ta nazioa bestelakotu nahi zituzten. (...) Etorkizun maltzurrak, ordea, lore baiño arantza zorrotz gehiago zedukan berentzat gorderik. Gizon, emakume, aberri bakoitza bi bait dira. Erri bakoitzak bi erri desberdin ditu barrenean. Eta bietako batek jelatzen dizu bihotza. John eta Robert iltzeak bihotza jelatu zien gazteriari ta munduari. Lanik sortuko du jela ori urtzeak. (...) Lau ziren. Bakar bat geratzen da.
Eutsiko dio ikurriñari. Nere kopa altxatzen dut Edward Kennedy-ren osasunerako.


Azkenak
Metro Bilbaok I-SEC Aviation Security enpresa isaraeldarrarekin sinatu duen kontratuaren aurkako kexak aurkeztu dituzte

Metro Bilbaok I-SEC Aviation Security S.L. segurtasun-enpresa kontratatu zuen apirilean. Horren aurrean, kexak aurkeztu dituzte dozenaka herritarrek Metro Bilbaoren bulegoetan, Bilbo-Palestina Herri Ekimena eta Nodo BDZ-Bizkaiak deituta.


48 eragile batu dira Donostian turistifikazioaren aurka antolatutako manifestaziora

BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.


2025-06-04 | Caitlin Johnstone
Analisia
Baliteke arratoiak genozidioaren itsasontzitik alde egiten hasi izana

Urtebete eta erdiz sarraski genozidak gauzatu ondoren, Erresuma Batuko zenbait hedabidetako kontseilu editorilek hitza hartu dute, bat-batean, Israel Gazan egiten den sarraskiaren aurka. Establishmenteko gizatxar mediatikoek aldaketa usaina hartu diote haizeari.


Asteazken goizean du desalojo eguna Gasteizko Korda espazioak, eta “erresistentzia” egitera deitu dute

Astelehenean bilera egin zuten gune okupatuko kudeatzaileek 21 Zabalgunea sozietate publikoko ordezkariekin, baina ez zuten inongo akordiorik lortu. Goizeko 8:00etatik aurrera Alde Zaharreko espaziora hurbildu eta erresistentzian parte hartzera deitu dituzte herritarrak.


Israelek janaria jasotzera joaten diren palestinarrak hiltzen jarraitzen du: 27 hil ditu asteartean, eta 90 zauritu

Gazako Osasun Ministerioaren arabera, AEBek eta Israelek kontrolatzen dituzten laguntza humanitario banatzeko zentroetan 102 palestinar hil dituzte azken zortzi egunetan: "Gerra krimen beldurgarria da, nahita egindakoa eta behin eta berriz errepikatutakoa". Erasoa... [+]


Osakidetzak kargu hartu dio pediatra bati, hil zorian zegoen ume bat artatzeko ospitaleko baliabideak “lan ordutegitik kanpo” erabiltzeagatik

Faltan Botatzen Dugu plataformak eman du gertakariaren berri, eta zaintza aringarrien zerbitzuaren "egoera kritikoa" salatu du. Medikuak haren kontakizuna argitaratu du sare sozialetan, eta jakinarazi du lana utzi duela denbora batez: "Ezinezkoa zait baldintza... [+]


Analisia
Diruz konpondu dira “etxe barruko arazoak”

Urteroko oroimen eta sari banaketa ekitaldia egin du Ertzaintzak Arkautin, Eusko Jaurlaritzako agintarien parte hartzearekin. Duela bi urteko kronikatik aurtengora auziek edota gaiek berdintsuak izaten segitzen badute ere, nabarmena da begiratzeko moduak nola aldatu diren.


Bilboko epaitegi batek arrazoia eman dio ‘phishing’ biktima bati eta Santander bankua zigortu du

Kontsumitzaileen eskubideen defentsan, epaileek ebatzi dute bezeroak ez duela arduragabekeriaz jokatu eta bankuak 1.923 euro itzuli beharko dizkio biktimari.


Amnistia Legea konstituzionala dela ebatziko du Espainiako Auzitegi Konstituzionalak

PPk ezarritako helegiteari erantzunez, legearen testua ia bere osotasunean konstituzionala dela dio auzitegiaren ebazpen proposamenak. Hala ere, legea pertsona gutxi batzuentzat dela dioen argudioan arrazoia eman dio eta herritar guztiei aplikatzea proposatu du.


“Eskola txikiak, herri eta auzo txikiak, bizirik gaude, eta hori ospatzeko elkartuko gara”

Herri txikiak bizirik dauden eremuak direla eta bizirik jarraitzeko herriari begiratuko dion eskola gakoa dela aldarrikatuko dute, aurten ere, Gipuzkoako Eskola Txikien Festan. Ekainaren 8an ospatuko dute, igandean, Ezkio-Itsason, landa guneko herri txikiak hezkuntzarako zein... [+]


2025-06-03 | Mikel Aramendi
ANALISIA | Shangri-La 2025
Elkarrizketa eta harenga nekez etortzen dira bat

Asiako herrialde gehien-gehienak bertan izateak oso izaera eta giro berezia ematen diolako, eta hedabide-estaldura ere halakoa duelako, aparteko sona lortu du hogei urteren buruan IISS-International Institute for Strategic Studies britainiarrak Singapurren antolatzen duen Asia... [+]


Ukraina eta Errusia berriz bildu dira Istanbulen, Kievek Moskuren gerra hegazkinei drone bidez eraso egin berritan

Duela bi aste bezala, mila preso inguru trukatzea adostu dute Ukrainak eta Errusiak, eta batak besteari 6.000 soldaduren gorpuak ere itzuliko dizkio. Trukea egiteko, Moskuk hiru eguneko su-etena eskatu du fronteko hainbat eremutan, eta Kievek Putin eta Zelenski aurrez aurre... [+]


Israeldarren %82 daude Gazako biztanleak bortxaz kanporatzearen alde, inkesta baten arabera

%56k, gainera, bortxazko kanporatze hori "are gehiago zabaltzearen alde" daude: horien esanetan, 1948an Israelek okupatutako lurretan ez litzateke arabiarrik bizi beharko.


Eguneraketa berriak daude