GIZARTE BERRI BATEN PREMIA

  • Aldizkariak berak aitortzen zituen urtarrileko azken alean, bere gehiegikeria eta utzikeriak. Euskararen gaietan lehenak eta langileriaren arazoetan bigarrenak.

2021eko uztailaren 15ean
Zegokion gizartea zeharo eraldatzearen aldeko agertzen zitzaigun Z. ARGIA. "Gizarte berria" nahi zuen, editorialean aldarrikatutakoaren arabera, eta garbi zeukan egoera amestu hori ez zela berez etorriko. Behin betikoz, eta denen artean, bukatu beharra zegoen "Oi laborari gaxua!" esateko aukera ematen zuten egokierekin, hala nola handia, jaun eta jabe, beti txikia azpiratzen ibil zitekeen egoerarekin... Arrakasta gutxi izan zuen bere deiak, ordea.


ETXAHUNETIK MARXERA

Damu zen aldizkaria aurreko hilabeteetan, oro har, langileen egoerari oihartzun gehiegirik eman ez ziolako. "Aitortu beharra daukagu -zioen "Ekonomia eta Sozial Arazoak" aztertzen zituen artikuluan- gure Erriko langilleriak protesta egiteko eskubidea daukala, Z. ARGIAren aurka, berari zuzen ikutzen dieten gaiak gutxi adierazi ditugulako. Arrazoi osoa daukate. Mundu onetan errudun gera".
Gauzak horrela, arazoari konponbidea ematea deliberatu zuten aldizkariaren erantzule zirenek, bereziki hartaz arduratuko zen talde bat osatuz. "Talde au, jakitez eta esperientziz ongi ornitua dagoenez, gauza interesgarririk esango diguten ustean gaude", esaten zuten, animoso.
Eta batek ez daki hutsunea betetzeko gogoarekin, ala asteko idazlanen zerrenda osatu zutenean horrela egokitu zitzaielako ote zen, baina aste hartan, lehenengo orrialdean, orduan zela bi mende Barkoxeko Etxahun koblakari handiak buruturiko bertsoak jasotzen zituzten, Euskal Herriko nekazarien egoera islatu nahi zuen artikuluaren oinarri gisa.
"Ez da oraingoxea izango, laborariaren egoera motza gizartean, Etxahun bertsolari zuberotarrak, duela bi gizaldi, ori esaten zuenerako: 'Oi laborari gaxua!' egiñaz asten du bere kantua, eta era guzitako ogibideak aipatzen ditu, denak laborarien kontura bizi direla esanaz". Baina gauzak asko aldatu zirelakoan zegoen aldizkaria: "Gaur ez diteke, noski, esan gainerakoak baserritarraren kontura bizi direnik", azpimarratzen zuen, honakoa gehitzeko: "Alere, gaur bertan, ez dago esan eziñik egitan 'Oi laborari gaxua!'. Ondo bizi balitz, ez litzateke kalera etorriko eta ez lirake ainbat eta ainbat baserri ustuko, usten ari diran bezela".
Gero, egoeraren nondik-norakoak aztertzeari ekiten zion. Haatik, baserritarra bera ere ez zuen errudunen zerrendatik kentzen: "Jaki eta eltzekari goxoak jaten segitzekotan, gizarte osoak artu behar ditu bere gain laborarien eziñak. Alere, 'laborari gaxua' ez beza loak ar, guzia bestek egiñaren zai. Jo beza behetik gora. Ar beza indar elkartasunean, gaur egun ikusten degun bezela, eta orduan eskuratuko ditu dagozkion eta orain ukatzen zaizkion alderdi onak". Noiz izango zen hori? Ez berehala, honela amaitzen baitzen aipatu artikulua. "Marxen paraisoa etorri artean, burrukan segi beharko du nekazariak bere lurrarekin eta bere kopetako izerdiaz jan beharko du eguneroko ogia; baiña gañerakoak ez dezaiotela kendu berea duanik".


HOBE BIZITZEKO, DENEK ZERBAIT EGIN BEHAR

Dena den, Z. ARGIAk nahi ez zuena "txikia ezeren eskubiderik gabe" zegoen gizarte hura zen, eta txiki hori berdin izan zitekeen laborari, arrantzale, edo fabrikako langile. Horregatik, gizartea aldatu beharra zegoela esaten zuen editorialean.
"Gizarte berri au, ordea, ez da berez etorriko", gogorarazten zien irakurleei, dena den. "Norbaitek ekarri beharko du. Guk egin behar dugu. Geldirik bagaude taldea, piloa, abere-artea, otso-artea izanen da. Nekazaria esnarazteari, langillea kezkarazteari, umeak ezitzeari, ezjakiña argiarazteari, nagia bizkorarazteari, ajolagabea ardurarazteari ekin behar diogu".
Lan gogorra egin beharra zegoen, beraz, amestutako egoera horretara iristeko. Halere, ez zen edozein eratara egin beharreko zera, hura guztia. Z. ARGIAren iritziz, "ezer gutxi aurreratuko genduke zakarrean, gogorrean eta indarrez bakarrik egoerak aldatzearekin lagun-arte eta gizarte jator bat sortzen ez badugu. Gizonak lehen bezain ezjakin, lotu, arlote, uts, nortasun-gabe jarraitzen badu".
Behingoz libratu gara, pentsa dezake, aurrekoa irakurri duen emakumezkoren batek... baina jai du. Izan ere, gauzak diren bezala, orduko Z. ARGIArentzat "gizona" bi hankaren gainean ibili eta, gutxi edo asko, pentsatzeko ahalmena zuen bizidun guztia baitzen (hegaztiak ez, jakina, maiz asko, guk guztiok baino zentzu gehiago erakusten badute ere)

ZERUKO ARGIA 1970: EUSKERA
Erredakzioa, 1971-I-31
Gai bat izan bada besteen artean gehienbat aipatua, zalantzarik gabe euskera izan da. Urreatu zaionik ere ez da besterik izan. Joan zen urtean argitaratu diren 831 lanetatik, 141 lanek euskera zuten gaitzat. Aldizkari baten ehuneko 17 lan gai bati zuzenduak izan diranean, zerbait berezia gertatu dela esan diteke. (...)Batasun itzarekin batera "H" ipintzen dugularik, norbaitek kritika genezazke. (...) Bolara batean, jendeak bero bero eldu zion gai oni. Sukarrapean geundela zirudien, gaixotuta bezela. Azkenean, gehiegikeri batean erortzen ari giñala ikusirik, aldizkari bezela gai orri ateak istea pentsatu genuen. Orregatik azkenengo aleetan ez degu gai oni buruzko lanik argitaratu nahi izan (...).

GALDAKANO: KRISTAU BIDEA
Oharra, 1971-I-31
Donostiara, Gipuzkoara, Gipuzkoatik kanpora eta atzerri herrietara telefonoz hitzegin nahiko dutenek, oso kontuan eduki beharko dituzte argitasunok. "Bost zenbakitako" telefonoa dutenek, zenbaki horien aurrean "4" bat ipini bezate; "lau zenbakitako" telefonoa dutenek, "44" ipini bezaiete aurretik; Konferentzia Bereziak nahi dituztenek, orain arteko "07, 08 eta 09" zenbakiei "0" bat aurretik ipini bezaiete. (...) Donostiako Telefono Barrutian (zona suburbana) sartzen diran Andoain, Hernani, Pasai Antzio, Pasai Don Ibane, Pasai San Pedro eta Errenteriara deitzeko, lehen zuten zenbakiari aurretik "3" zenbakia ezartzea aski dute. Lasartera deitu nahi dutenek, kontuan eduki bezate: Lasarten telefonoa dutenei, lehengo numeroetatik azkeneko hirurak bakarrik geldituko zaizkie. Hiru horiei, aurretik "361" ezarri behar zaie (...) .

TELEFONOAREN ZENBAKI BERRIAK
Basa-jaun, 1971-I-31
Usansoloko auzotegitik dirauskuenez orain aldi andirik eztala euskerazko kristau bidea ikasteko jarri eben, bertoko eleiz barrutian ondo erakutsi leikien irakasle jatorrak buru dirala-ta, bertara zuzendu diran neska mutillak eundik gora izan ei dira, benetan pozgarria bera! (...) Ezin genezake beste orrenbeste esan erriko beste eliza gaitik: Erriko eliza nagusian be ipiñi ei dabe euskerazko kristau bidea ikasteko, baiña, lau edo bost (lerro auek idatziten doguzan arte) ume baiño ez ei dira izentatu; zer uste dabe bertoko guraso kristau euskeldunek, berez ikasiko dabela euren umetxuak gure izkuntzan Jainkoa gurtuten? Ala, bardin deutse atzerritar menperatzailleen izkuntza ongi, ikasi ezketiño? Ainbat txarrago: Gumugio (Erletxeta)ko auzunetik dirauskuena bertoko euzkaltzale zintzoak; iazko umetxoen leenengo Jaunartzea izan zanik gehiago eztabela bertoko umetxo orreek, ez bestek, kristau bide ikasteko edo landuteko erarik izan, ez bertoko apaiz ez beste irakaslerik eztaukelako, leendik ikasi ebena aaztuteko arriskuarekin. Zergaitik ori Josu apaiz jauna? (...).


Azkenak
Aroztegiako epaiketaren kronika (hirugarren eguna)
Desobedientzia zibila kriminalizatzeko irudien bila

Asteazkenean lau foruzain, bi alkate ohi eta bi kazetari izan dira haien testigantzak ematen. Geroago, amaiera amaigabean, akusazio partikularraren 11 bideo eta albistegi ikusi eta itzuli dira gaztelerara: desobedientzia zibila begien aurrean. Oso luze joan da, luzeegi.


Itzali sistema, piztu alternatibak

Energia eta telekomunikazio burujabe eta iraunkorraren aldeko manifestu kolektiboa.


2025-05-21 | ARGIA
Migratzaileak beste herrialdeetara deportatzeko baldintzak malgutu nahi ditu Bruselak

Europako Batzordeak beste urrats bat eman nahi du migrazioaren kontrako politikak gogortzeko bidean: deportaturiko migratzaileek ez lukete zertan harreman zuzenik izan behar hirugarren herrialde "seguruak" deiturikoekin, hara kanporatuak izateko.


Baionako gizon bat epaitzen ari da Paueko Auzitegia, zortzi adin txikiko bortxatzea leporatuta

Salatu dute 69 urteko gizonak hogei urtean egin zituela erasoak. Donostian bi gizon atxilotu dituzte, adingabe bat bortxatzea leporatuta; beste bi gizon ere ikertzen ari dira, talde bortxaketako parte izan daitezkeelakoan. Salaketa jarri duen adingabea Gipuzkoako gizarte... [+]


Foruzaingoak familia bat etxegabetu du Antsoainen, eta hori galaraztera joan direnen aurka oldartu da

10:00etan etxegabetzea gauzatzeko agindua zuen Poliziak, baina lehenago bertaratu dira sei patruila emakumearen etxera eta inguruko kale guztiak moztu dituzte. Haritu Elkarlaguntzako Sareak eginiko deiari erantzunez, dozenaka lagun elkartu dira etxearen aurrean etxegabetzea... [+]


Gorka Ovejero, AHTren kontrako plataforma: “Zundaketen lana sabotajeen bidez oztopatzen ari omen dira, baina salaketarik ez da egin”

Abiadura Handiko Trenaren kontrako plataformak astelehenean jakinarazi zuen Espainiako Gobernua eta Nafarroakoa egiten ari diren zundaketa kanpainak ez duela etenik. Izurdiagan eta Otsobin herri mugimenduak lortu zuen geldiaraztea legezkoak ez ziren eta baimenik gabe abiatu... [+]


Erresuma Batuak bertan behera utzi ditu Israelekin zuen akordio komertzial berrirako negoziazioak

Europako Batasunak ere Israelekin dituen akordio komertzialak “berrikustea” erabaki du, 27 estatutik 17k aldeko botoa eman eta gero. Dagoeneko 53.000 hildakotik gora eragin ditu Netanyahuren gobernuak.


Enkarterrin zentral eoliko bat egiteko proiektua atzera bota du Jaurlaritzak, ingurumen kalte larriak eragingo lituzkeelako

Bizkaian, Artzentales eta Sopuerta artean Euskal Haizie enpresak eraiki asmo zuen zortzi aerosorgailuko zentral eolikoaren proiektua atzera bota du Eusko Jaurlaritzako Industria Sailak, faunan, landaredian eta ondarean eragingo lituzkeen kalteengatik. Enkarterriko herritarrak... [+]


2025-05-21 | Nicolas Goñi
Banku handiek klima aldaketan inbertitzen dute, baina ez da konponbidea sustatzeko

Berria izateari utzi dio: beroketa globalak bi graduak gaindituko ditu, eta gainditze horrek ondorio oso garestiak ditu. Klimaren gaia tabu bilakatzen ari den testuinguru berri  honetan, banketxe handiek ez dute horri buruz komunikatzen, baina arazoaz ongi jabetu dira eta... [+]


Miren Amurizaren ‘Pleibak’, 111 Akademiako irabazle

Unai Elorriagaren Francesco Pasqualeren bosgarren arima liburua izan da lehiako bigarren finalista.


Antiwokismoa: eskuin muturraren maskara berria
Jule Goikoetxea: “Euskal Herrian ere Trumpek eta Mileik gorroto duten guztia da woke”

Mundu mailan abiadura handian garatuz doan ideologia eta mugimendua dugu antiwokismoarena. Boterera arribatzeko eskuin muturreko agintariek duten arma berria da, eta berdin-berdin zabaltzen ari da herriko karriketan, unibertsitateetako korridoreetan zein telebista platoetan. Eta... [+]


Antiwokismoa: eskuin muturraren maskara berria
Zapalduen hitza zokoratzeko asmakizuna

Wokismoari begiratu beharrean antiwokismoari so jarri gara. Antiwokistek sorturiko multzoa delako wokismoa, eta antiwokismorik ez balego ez legokeelako wokismorik. Multzo eklektiko horri begiratu, eta laster ohartzen gara eskuin muturrak hastio duen guzia barnebiltzen duela:... [+]


2025-05-21 | Iñaki Murua
Aldia itzalaz erditu zenekoa

Ustekabean edo... urte hasiera honetan bi mila milioitik gorako irabaziak izan omen ditu Iberdrolak, baina ez omen dago txapliguak, altxafuegoak, etxaferuak... edo dena delakoak zeruetara botatzeko egoeran, izan ere, iaz aldi berean baino %27 gutxiago irabazi omen du. Atalen... [+]


2025-05-21 | Tere Maldonado
Pedagogismoa

Hezkuntzari buruzko eztabaidan, gutako batzuk erabiltzen ari garen neologismoa (uste dut horrela deitu ahal diogula) da pedagogismoa, agian azalpenik behar duena. Asmoa da pedagogiari aukera bat ematea, bi gauzak bereizita. Zientifizismoa eta zientziaren arteko bereizketan... [+]


2025-05-21 | Nekane Txapartegi
Borrokak lotu nahian

Bisita, bizipen eta hausnarketa egunak izan ditut maiatzekoak. Hor nabil, intersekzionalitatea nola gauzatu, borrokak lotu nahian, bertsolarien moduan puntu guztiak esan nahian, potorik egin gabe...

Lan egiten dudan LoRa irrati komunitariotik, Maiatzaren 1erako... [+]


Eguneraketa berriak daude