GIZARTE BERRI BATEN PREMIA

  • Aldizkariak berak aitortzen zituen urtarrileko azken alean, bere gehiegikeria eta utzikeriak. Euskararen gaietan lehenak eta langileriaren arazoetan bigarrenak.

2001eko otsailaren 11n
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Zegokion gizartea zeharo eraldatzearen aldeko agertzen zitzaigun Z. ARGIA. "Gizarte berria" nahi zuen, editorialean aldarrikatutakoaren arabera, eta garbi zeukan egoera amestu hori ez zela berez etorriko. Behin betikoz, eta denen artean, bukatu beharra zegoen "Oi laborari gaxua!" esateko aukera ematen zuten egokierekin, hala nola handia, jaun eta jabe, beti txikia azpiratzen ibil zitekeen egoerarekin... Arrakasta gutxi izan zuen bere deiak, ordea.


ETXAHUNETIK MARXERA

Damu zen aldizkaria aurreko hilabeteetan, oro har, langileen egoerari oihartzun gehiegirik eman ez ziolako. "Aitortu beharra daukagu -zioen "Ekonomia eta Sozial Arazoak" aztertzen zituen artikuluan- gure Erriko langilleriak protesta egiteko eskubidea daukala, Z. ARGIAren aurka, berari zuzen ikutzen dieten gaiak gutxi adierazi ditugulako. Arrazoi osoa daukate. Mundu onetan errudun gera".
Gauzak horrela, arazoari konponbidea ematea deliberatu zuten aldizkariaren erantzule zirenek, bereziki hartaz arduratuko zen talde bat osatuz. "Talde au, jakitez eta esperientziz ongi ornitua dagoenez, gauza interesgarririk esango diguten ustean gaude", esaten zuten, animoso.
Eta batek ez daki hutsunea betetzeko gogoarekin, ala asteko idazlanen zerrenda osatu zutenean horrela egokitu zitzaielako ote zen, baina aste hartan, lehenengo orrialdean, orduan zela bi mende Barkoxeko Etxahun koblakari handiak buruturiko bertsoak jasotzen zituzten, Euskal Herriko nekazarien egoera islatu nahi zuen artikuluaren oinarri gisa.
"Ez da oraingoxea izango, laborariaren egoera motza gizartean, Etxahun bertsolari zuberotarrak, duela bi gizaldi, ori esaten zuenerako: 'Oi laborari gaxua!' egiñaz asten du bere kantua, eta era guzitako ogibideak aipatzen ditu, denak laborarien kontura bizi direla esanaz". Baina gauzak asko aldatu zirelakoan zegoen aldizkaria: "Gaur ez diteke, noski, esan gainerakoak baserritarraren kontura bizi direnik", azpimarratzen zuen, honakoa gehitzeko: "Alere, gaur bertan, ez dago esan eziñik egitan 'Oi laborari gaxua!'. Ondo bizi balitz, ez litzateke kalera etorriko eta ez lirake ainbat eta ainbat baserri ustuko, usten ari diran bezela".
Gero, egoeraren nondik-norakoak aztertzeari ekiten zion. Haatik, baserritarra bera ere ez zuen errudunen zerrendatik kentzen: "Jaki eta eltzekari goxoak jaten segitzekotan, gizarte osoak artu behar ditu bere gain laborarien eziñak. Alere, 'laborari gaxua' ez beza loak ar, guzia bestek egiñaren zai. Jo beza behetik gora. Ar beza indar elkartasunean, gaur egun ikusten degun bezela, eta orduan eskuratuko ditu dagozkion eta orain ukatzen zaizkion alderdi onak". Noiz izango zen hori? Ez berehala, honela amaitzen baitzen aipatu artikulua. "Marxen paraisoa etorri artean, burrukan segi beharko du nekazariak bere lurrarekin eta bere kopetako izerdiaz jan beharko du eguneroko ogia; baiña gañerakoak ez dezaiotela kendu berea duanik".


HOBE BIZITZEKO, DENEK ZERBAIT EGIN BEHAR

Dena den, Z. ARGIAk nahi ez zuena "txikia ezeren eskubiderik gabe" zegoen gizarte hura zen, eta txiki hori berdin izan zitekeen laborari, arrantzale, edo fabrikako langile. Horregatik, gizartea aldatu beharra zegoela esaten zuen editorialean.
"Gizarte berri au, ordea, ez da berez etorriko", gogorarazten zien irakurleei, dena den. "Norbaitek ekarri beharko du. Guk egin behar dugu. Geldirik bagaude taldea, piloa, abere-artea, otso-artea izanen da. Nekazaria esnarazteari, langillea kezkarazteari, umeak ezitzeari, ezjakiña argiarazteari, nagia bizkorarazteari, ajolagabea ardurarazteari ekin behar diogu".
Lan gogorra egin beharra zegoen, beraz, amestutako egoera horretara iristeko. Halere, ez zen edozein eratara egin beharreko zera, hura guztia. Z. ARGIAren iritziz, "ezer gutxi aurreratuko genduke zakarrean, gogorrean eta indarrez bakarrik egoerak aldatzearekin lagun-arte eta gizarte jator bat sortzen ez badugu. Gizonak lehen bezain ezjakin, lotu, arlote, uts, nortasun-gabe jarraitzen badu".
Behingoz libratu gara, pentsa dezake, aurrekoa irakurri duen emakumezkoren batek... baina jai du. Izan ere, gauzak diren bezala, orduko Z. ARGIArentzat "gizona" bi hankaren gainean ibili eta, gutxi edo asko, pentsatzeko ahalmena zuen bizidun guztia baitzen (hegaztiak ez, jakina, maiz asko, guk guztiok baino zentzu gehiago erakusten badute ere)

ZERUKO ARGIA 1970: EUSKERA
Erredakzioa, 1971-I-31
Gai bat izan bada besteen artean gehienbat aipatua, zalantzarik gabe euskera izan da. Urreatu zaionik ere ez da besterik izan. Joan zen urtean argitaratu diren 831 lanetatik, 141 lanek euskera zuten gaitzat. Aldizkari baten ehuneko 17 lan gai bati zuzenduak izan diranean, zerbait berezia gertatu dela esan diteke. (...)Batasun itzarekin batera "H" ipintzen dugularik, norbaitek kritika genezazke. (...) Bolara batean, jendeak bero bero eldu zion gai oni. Sukarrapean geundela zirudien, gaixotuta bezela. Azkenean, gehiegikeri batean erortzen ari giñala ikusirik, aldizkari bezela gai orri ateak istea pentsatu genuen. Orregatik azkenengo aleetan ez degu gai oni buruzko lanik argitaratu nahi izan (...).

GALDAKANO: KRISTAU BIDEA
Oharra, 1971-I-31
Donostiara, Gipuzkoara, Gipuzkoatik kanpora eta atzerri herrietara telefonoz hitzegin nahiko dutenek, oso kontuan eduki beharko dituzte argitasunok. "Bost zenbakitako" telefonoa dutenek, zenbaki horien aurrean "4" bat ipini bezate; "lau zenbakitako" telefonoa dutenek, "44" ipini bezaiete aurretik; Konferentzia Bereziak nahi dituztenek, orain arteko "07, 08 eta 09" zenbakiei "0" bat aurretik ipini bezaiete. (...) Donostiako Telefono Barrutian (zona suburbana) sartzen diran Andoain, Hernani, Pasai Antzio, Pasai Don Ibane, Pasai San Pedro eta Errenteriara deitzeko, lehen zuten zenbakiari aurretik "3" zenbakia ezartzea aski dute. Lasartera deitu nahi dutenek, kontuan eduki bezate: Lasarten telefonoa dutenei, lehengo numeroetatik azkeneko hirurak bakarrik geldituko zaizkie. Hiru horiei, aurretik "361" ezarri behar zaie (...) .

TELEFONOAREN ZENBAKI BERRIAK
Basa-jaun, 1971-I-31
Usansoloko auzotegitik dirauskuenez orain aldi andirik eztala euskerazko kristau bidea ikasteko jarri eben, bertoko eleiz barrutian ondo erakutsi leikien irakasle jatorrak buru dirala-ta, bertara zuzendu diran neska mutillak eundik gora izan ei dira, benetan pozgarria bera! (...) Ezin genezake beste orrenbeste esan erriko beste eliza gaitik: Erriko eliza nagusian be ipiñi ei dabe euskerazko kristau bidea ikasteko, baiña, lau edo bost (lerro auek idatziten doguzan arte) ume baiño ez ei dira izentatu; zer uste dabe bertoko guraso kristau euskeldunek, berez ikasiko dabela euren umetxuak gure izkuntzan Jainkoa gurtuten? Ala, bardin deutse atzerritar menperatzailleen izkuntza ongi, ikasi ezketiño? Ainbat txarrago: Gumugio (Erletxeta)ko auzunetik dirauskuena bertoko euzkaltzale zintzoak; iazko umetxoen leenengo Jaunartzea izan zanik gehiago eztabela bertoko umetxo orreek, ez bestek, kristau bide ikasteko edo landuteko erarik izan, ez bertoko apaiz ez beste irakaslerik eztaukelako, leendik ikasi ebena aaztuteko arriskuarekin. Zergaitik ori Josu apaiz jauna? (...).


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


Eguneraketa berriak daude