Euskal langileriaz kezkaturik ageri zen Z. ARGIA 411. zenbakian. Aurreko aste eta hilabetetan izandako greba eta mobilizazio pilagatik, une latza bizitzen ari zelako edo, beharbada, urtarrilaren azken egunetan sarturik zeudelako jada eta patrikan ezer gutxi gelditzen zitzaiolako gehiengoari. Gauza da lana, "beharra" zuela aldizkariak hizpide nagusi, bai lehenengo orrialdean bai editorialean. Eta nola ez, lana eman eta lanetik bizi behar dutenen arteko tirabira latza.
LANETIK EZ DELA ABERASTEN?
"Lanak, izen gordin bat dauko bizkaieraz: Beharra", ohartarazten zuen hasiera-hasieratik iruzkingileak. Jarraian, ordea, lan egin behar horrek bakoitzari zer eman ohi zion argi eta garbi azaltzeko ahalegina egiten zuen, bere argudioaren abiapuntutzat honako premisa hau hartuz: "Euskalerri guzian (...) lanetik ez dela iñor aberasten esan ohi da". Haatik, berak deplauki ezeztatzen zuen hori "baina ez da egia" biribil batekin. Are gehiago, "lanak aberasten du", baiezkoa ere ematen zuen, "zein ezik" ñabardurarekin hori guztia zehaztuz. Izan ere, irakurleei argitu nahi ziena hauxe zen: "Langillea bera, behargiña bera, ez du ondasunez ornitzen; baina, bai lan orren etekiñaz baliatzen dena. Lanaren jabea da pobre gelditzen dena; baina aren erostuna aberastu diteke eta aberasten ere da. Eta aberastasunak, indarra berekin du. Izena, itzala, aunditasuna... ematen dizkio jabeari. Denak sasi-merituak, jakiña; baina ematen dizkio. Eta oiekin guziekin, erosi ditezke milla gauza eta milla pertsona. Erosi diteke guzia eta jabea gerta diteke goian, guzia bere oinpeko duela. Ta egin dezake nahi duena ta berari tronua jarri dion erria -langillea- erabilli dezake orain ola eta gero ala, berari komeni zaion bezala. Alde komeni zaionean alde, bazterrera uztea komeni zaionean bazterrera utziaz". Ez zela huskeriataz ari, alegia. Zergatik zioen zioena? Dirudienez, batzuek "ondo erantzun du oraingo ontan erriak" esaten ari zirelako, eta haiexei aurpegiratu nahi zielako honakoa: "Erriak, beti erantzuten du ondo. Berari etzaio ondo erantzuten askotan ta askotan" eta "oraingo ontan ere, erriaren erantzuna ez da ona izan denentzat". Nortzuez ari zen? Auskalo. Aberatsez? Baliteke, aurrekoa kontuan hartuta, baina ezin hori ziurtatu, segidan hauxe zioelako, bere iruzkinaren ondorio gisa: "Iñoiz bada-ta, oraingoan erantzun du bada erriak, erri guziak batera eta berez".
TENTUZ, ASKATASUNERANTZ
Editorial kutsuko idazlan horren alboan, Juan Elustondok sinatutako "Langillea ta herria, elkartasunera" artikulua zetorren. Egun haietan, hain zuzen ere, Frantziako Estatuko sindikatu nagusiak -CGTk eta CFDTk- bat egina zuten, bost puntu elkarrekin defendatzeko asmoan bederen: soldata kontua, erretiroari zegokiona, hilabetero ordubete ordaindua izateko sindikatu bezala lantegi bakoitzeko langileei lan arazoen berri emateko laneko garaian, berrogei orduko lanastea lortzea eta lanpostuen gehitzea helburu izanik. Garrantzia handia ematen zion Elustondok bateratze taktiko honi, baina beldur zen horretan ere denak ez ote ziren berarekin bat izango, antza, eta bere neurriak hartzen zituen, alegia "Pundu hauek egokiak diren ala ez, hemen ez dugu aztertuko. Ortarakotz Frantziako egoeraren eta langilleriaren berri guk dakigun baiño gehiago jakin behar da" ohartarazi eta gero heltzen zion adarretatik zezenari: "Hala ere norbaitek esan dezake pundu edo helburu horiek sozialista kutsu gutxi dutela". Hortxe, gakoa! Baina "helburu hauek motxerako izanik, motxerako neurriekin epaitu behar dira, ez luzerako neurriekin" erantzuten zien ustezko aurkariei, horretarako ere bere arrazoiak bazituen-eta: "Hau da guri gertatzen zaiguna, azken helburua bakarrik gogoan izan eta gaurko egoeratik azken helburuetara iristeko egin behar diran pausoak ez aztertu. Sozialismoa gauetik goizera ekarriko dugula uste degu. Gaur egunean, nere iduriko behintzat, gure artean dugun arazo latz bat motxerako eta erdi-maillarako helburuak eta helburu horiei dagozkien ekintzak proposatzea da. Hau oso zailla da. Baiña behar beharrezkoa". Urrun joan nahi duenak pausoz pauso neurtu behar duela bidea, hara!
KANTA HERRIKOIA PROBLEMA BEZALA
Xabier Lete, 1971-I-17 Kanta orain arte, beste adierazpen batzuek bezala, kontzientzia sortzearen tresna izan bada, ez dut uste hemendik aurrera tresna horrekin xede hori lor litekeanik. Eta gainera, kontzientzia soila hartzearen garaia pasa dela uste dut. Honezkero hartu ez duenak, ez du sekula hartuko. Orain kontzientzia hori sakonduz joan behar da, gure ideia eta nahimen abstrakto horiek zentzu eta mami konkretuekin bete eta hornitu behar ditugu. Gainera, kantari guziak eta poeta guziak eta eskritore guziak ez dira berdinak; euskaldun bezala eta signifikazio batzuekin onartuak izateko kondizio bereziak eskatu behar dizkiegula, konforme. Beste edozeini bezala. Baina hortik aurrera ere guziek kezka berdinak eta problematika berdina erabili behar dituztela pentsatzea bidegabekeria bat da. Kantuen gaiak ugariak eta aberatsak izan behar dutela uste dut, bai mami eta bai formaren aldetik. Hori da kultura mota aberats bat osatzeko era bakarra. Azkenean, "gora hau" edo "behera bestea" orroaka beti jardutea, alferrikakoa eta aspergarria izatez gainera, beste ezer esatekorik ez dutenen soluzio erraza bihur liteke. Uste dut, hala ere, kanta konprometituak behar direla; ez pentsa, aurreko guzia gatik, horien aurka noanik. (...)
Baina bide hori lantzea da hain zuzen zailena; gizarte baten kezka eta problemak sakontzea eta era poetikoan adieraztea ez pentsa erraza denik. Topikoak esatea bai, erraza da (...)