Ditugun gabezi demokratikoen artean, aspaldiko bat Arabako bihotzean aurkitzen dugu: Trebioren auzia. Gabezi demokratikoa diot, zeren, badago hutsune demokratiko handiagorik herriari hitza kentzea baino? Ez, baina, Trebiñoko geroa erabakitzeko udal ordezkari demokratikoek eskatutako erreferenduma ukatzen du Madrilek. Tamalez, Trebiñokoa ez da adibide bakarra, eskubide hori bera Euskadiri ere ukatzen zaiolako.
Dena dela, gabezi demokratiko hori nabarmenagoa da oraindik Trebiñoko auzian: jokaera demokratikoari ateak ixten dizkiotenek bortizkeriaren aitzakiarik ez dutelako, eta auzi horren konponbideak Espainiaren batasuna arriskuan jartzen ez duelako. Halere, hitza herriari emateari muzin egiten zaio. Zergatik, bada, demokrazia batean?
Izan ere, demokrazia hitza hi-tzetik-hortzera erabilia dugu, baina bere zinezko esanahi sakonetaz jabetu gabe gaude. Eta demokraziaz hitz egitean joera dugu, kontzeptu hori norberak gogokoak dituen eduki politikoez soilik betetzen. Adibidea, PPk eta PSOEk sinatu berria duten hitzarmenak dioena: "Euskal gizarteak duen defizit demokratiko bakarra, egiazko gatazka, hauxe da: demokrazian sinesten ez dutenek bortizkeria terrorista erabiltzen dutela, herritar gehienei beren helburuak inposatzeko"


BAINA, demokraziak baditu interpretazio interesatuak ez ezik, beste funts sakonagoa, Joxe Azurmendik ezin hobeto azaltzen duena: "Demokrazia izan liteke herri batek bere historian, poliki-poliki, lan eta borroka artean, irabazia eta landua eta beti landuz jarraitzen duena. Kultura bat. Edo izan liteke dekretu batez goitik behera ezarria (...) Begientzat axala gainean aldatu bada, barruago kultura ez"
Demokrazia dugu mingain puntan, baina gure errealitateak horren falta salatzen du askotan. Duda izpirik ez daukat gure arteko askok lan franko egiten dutela mota guztietako jokaera eta portaerak demokratikoak izan daitezen; baita eguneroko zeregin xumeenetan ere. Baina, aldi berean, beste batzuek adierazten dituzten jarduerak ikusita, gure demokrazia hezurmamitu ez dugun harri-kartoizko zerbait ez ote den zalantza potoloa badut. Izan ere, gure gizartea eta gure kultura zinez demokratatzat jo ahal izateko gabezi garrantzitsua antzematen da: aniztasuna onarpenik eza.
Aniztasuna demokraziaren ezinbesteko baldintza da, bene-benetan barneratu eta gure egin beharrekoa. Hau da, besteek duten guk ez bezala pentsatzeko eta jokatzeko zilegitasuna onestea.
Eta gu bezalakoak ez direnak onartzeko dugun zurruntasun kultural horren adibideak, Euskadiko nahiz Frantzia edo Espainiako politikagintzak sarri askotan eskaintzen dizkigu: arerio politikoak akabatuz, arerio politikoen ideiak kriminalizatuz, gurekin bat ez datozen pertsonak besterik gabe deskalifikatuz, edo Trebiñori (eta Euskadiri) autodeterminazio eskubidea ukatuz.


DENOK ez dugu barneratu modernitatearen ezaugarri nagusienetako bat aniztasuna dela: janzkeratan, ideiatan, bizimoldetan...; iraganean gaude iltzatuta. Eta pertsona ezberdinak elkarren ondoan bizi arren, besteen ezberdintasunak arrotz ikusten ditugu. Demokraziaren funtsa den aniztasunari uko egiten diogu.
Kultura demokratikoaren gabezi hori zuzentzeko, geure burua demokratatzat dugun guztiok ahalegin sendoa egin behar dugu. Lehendabizi, eguneroko bizitzan, guk geuk besteek izan nahi dutenaren eskubidea onartuz; gu ez bezalakoak izateko eskubidea barne. Beste alde batetik, politikagintzan, ideia ezberdinen eskubidea eta zilegitasuna aldarrikatuz -gureekin bat ez datozenenak ere-.
Ahalegin horietan dihardu aspaldian, hain zuzen, Uda Trebiño elkarteak, "poliki-poliki, lan eta borroka artean" eskubideak bide demokratikoetatik etengabe exijituz, demokrazia landuz. Hori da Trebiñoko auziaren alde argi-tsua, neurri batean Euskal Herriarentzat eredu izan daitekeena. Ez dezagun ahaztu, Joxe Azurmendik aurrerago bota-tzen duena: "Demokrazia eror daiteke puntu batera, non berari eusten dion kultura -axaleko formak utzita- funtsean faxismoari eusten zion kultura bera den". Erne ibil gaitezen!.