Kaparrosotik abiatuta Aragoiko ibai ertzak miatzen


2000ko otsailaren 20an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Ibilbidearen hasiera Kaparroso herriko Santa Fe elizaren ataria izatea erabaki dugu. Tenplu hau herriko alde zaharrean dago eta nola ez, punturik altuenean. Hortik herriaren ikuspegi ederra bistan da eta etxe zahar eta haitz batzuen atzetik, Aragoi ibaiaren ibarra dugu ikusgai. Hona iristeko herri osoa zeharkatu behar dugu. Gure aurreneko pausoak, bidegurutzeari jarraituz emango ditugu, hots, Santa Fe parrokia zaharrera iristeko. Beraz, gogoz ekin aldapari, goiko ikuspegia dotorea da-eta. Eraikin honen aurriek (0,5 km) erakusten dutenez, XIV. mendeko eliza baten aurrean gaude. Badirudi Erdi Aroan herria defendatzen zuen gaztelu gotorlekua bertan egon zela. XI. mendean, toki estrategiko hau, Iruñeko erregeentzat musulmanen aurka borrokatzeko gune garrantzitsua zen. Hau dela eta, bertako biztanleriari foru berezia eskaini zioten, mugan zeuden lekuetan gertatu ohi zen modura. Dokumentazioaren arabera, bertan ipini ziren Nafarroan aurreneko aldiz defentsarako kanoiak. Dena dela, XV. mendeko lehenengo urteetan, lur mugimendu baten ondorioz gotorleku osoa erori eta hondatu zen.
Elizatik zuzen jarraitu beste aldetik jaisteko, laster bidegurutze batekin topatuko gara eta ezkerrera beherantz jo behar dugu herrira heldu arte. Kale ubide batetik joko dugu, bukaeran ezkerretik irteteko beste kale batera (1,4 km). Geroago ezkerrera ibai ibarrera heltzeko. Kale hau amaitutakoan, eskuinetik beste errepidera irtengo gara eta Rada herriko seinalea jarraitu besterik ez dugu. Kontuz ibili ordea 3,6 kilometroan, bertan ezkerretik irteten den abelbide batetik baztertu behar dugu-eta. Aurrerago bidegurutze batekin topo egingo dugu, baina zuzen jarraitu behar dugu, urmael bat ikusi arte. (5,7 km) Bidegurutze batean korraliza bat ikusiko dugu, Villar izenekoa. Hemendik ezkerrera, harri koskorrezko pista aldapatsu baten bidez, Radako eremu harresitura igoko gara (6,3 km). Eremua bisitatzeko aitzakiaz atseden hartu eta berriz jaitsi aurreko eraikinera.
Hemendik aurrerako bidea ez dago oso argia, beraz erne ibili. Eraikinaren atzetik troka bat ageri da. Guk ardiek markaturiko bideetatik behera jarraituko dugu. Aurrerago ubide txiki bat gainditu eta ezkerrera joz, trokan barneratuz, bidegurutzera eta pistara aterako gara. (7,7km) Aipatutako bidegurutzea aurkituko dugu eta eskuinera abiatzen den pistatik segi beharra dago. (8,2 km) Errekatxoa gurutzatu behar da ezkerrean zuzen abiatzen den pistatik jarraitzeko, Aragoi ibaira hurbiltzear, enklabe naturalean barneratzeko. Ibaian gora jarraitu 9,9 kilometrora arte. Han bertze bidegurutze bat dago eta etxola ikusiko dugu. Eskuinetik gora abiatuko gara eta terrazaren gainera iritsitakoan, (10,3km) kontuz berriz ere, ezkerrera jo behar dugu-eta bidegurutzean. Aurrerago, beste desbideratze gunean, (11,4 km) eskuinera segi, posteak dauden aldera, zuzenean errepidera irteteko. Ezkerretik, Melida herrira joango gara, bertako eliza bisitatzera (14,9 km). Herri honetan ere gaztelu bat dago.
Errepidetik Santakarara joko dugu (17 km). Ezkerretik herrira hurbildu eta Iruñeara doan bidegurutzean, hartu ezkerretik abiatzen den lehenengo kalea, elizaren eta frontoiaren beste aldera iritsi arte. Enparantza pasa eta eskuinera abiatzen den lehenengo kaletik gora egin, ur biltegietara. Eskuinetik pista bat abiatzen da eta ezkerrean dauden hesiak amaitzen diren gunean, txirringa utzi, gazteluaren dorrera oinez igotzeko (17,9 km). Herri honetan lekutzen zen erromatar garaiko Cara hiria. Berriz errepide nagusian, eskuinera jo eta herria amaitu aurretik, ezkerrera desbideratu (18,7 km). Zuzen jarraitu eta segi granja baterantz. Hau gainditutakoan ezkerretik jaitsi. Aurrerago, etxola baten aldamenean, bertze bidegurutze batekin egingo dugu topo. Ez egin kasurik eta segi aurrera (20,1 km). Hemendik aurrera ibaiaren parean doazen pistetatik segi behar da (21,6 km). Zuzen jarraitu eta ahal denean ezkerrera, Aragoira jo.
Eremu honetan daude enklabe natural eta ingurune babestuak. Gainera, pista hobetu dute lur biltzea dela-eta. Arreta pixka bat jarri orain, (26,9 km) bidegurutze bat topatuko dugu: eskuinetik pista bat dator eta metro gutxitara ezkerretik, soro batetik, gurtarrastoak abiatzen dira eskuinerantz, seinale baten inguruan. Azken hauek jarraitu eta, uste baino lehen, errekatxo bat gainditu beharko dugu eta bidegurutzean hartu eskuinerako bidea (27,3 km). Jarraitu etxe bat aurkitu arte eta honen atzealdean, ezkerrera jo (27,9 km). Pista bat gurutzatu eta gero hurrengoan eskuinera jo eta bertan, ezkerrera (28,5 km).
Bideetan eskuin-ezker eta gorabehera ugari egin ondoren, herria bisitatzeko ordua heldu zaigu. Traibuenas herrira iritsi eta ezkerreko kaletik elizara hurbildu. Handik errepidera eta Zidakos ibaia gaindituta, ezkerreko pista batetik asfaltoa utzi (30,2 km). Ibaiari segi eta bidegurutze batzuk gainditu. Beti pista hoberenei heldu, etxe batera iritsi arte (32,7km), ezkerretik ubide bat gainditu arte. Aragoi ibaiko zubi bat ikusi arte segi aurrera, hau gainditu eta errepidea zuzen jarraituz gure abiapuntura iritsiko gara. Aragoi ibai inguruak zertxobait gehiago ezagutzen ditugunaren ilusioarekin, hurrengora arte, atsedena hartzeko ordua da
Radako gotorlekua

Rada Erdi Aroko hiribildu bat izan zen. Oraindik tente dirauten harresien aztarnek, hiribildua Nafarroako erreinuaren defentsarako sobera garrantzitsua izan zela adierazten dute. Ez ahantzi garai batean mugak bertan lekutu zirela.
Lehenengo datu historikoek aditzera ematen dutenez, XII. mende bukaerarako eraikita omen zegoen. Nafarroako anaien arteko gerretan, Beamountarrek kontrolatu zuten hiribildua 1455. urtera arte. Agramontarren buruzagiak setiatu zuen ordea hiribildua eta mendeku modura dena suntsitu zuen. Geroztik herri soildu bezala agertu izan da beti. 1981. urtean, azkeneko jabeak Nafarroako Gobernuari dohaintza baten bidez eman zion. 1984. urtetik aurrera indusketa batzuk burutu dira eta kale batzuk, hamabost bat etxe, uharka handi bat eta hilerria agertu dira. Antza denez, etxeak bi solairukoak ziren eta batzutan harrizko eskailerak egiten zituzten goiko logelara igotzeko. Behean, nola ez, negu hotzari aurre egiteko sutondoa zegoen. Bestalde, eliza erromanikoa izan zen tente gelditu zen eraikin bakarra, hau ere harresiaren barnean zegoena. Harresiari dagokionez, tontorrean oin zirkularreko dorre baten abiapuntua dago eta ipar aldean aldiz, zati galantak dirau oraindik ere, prismadun dorre bi agertzen direlarik. Gaur egun bisitaldietarako egokitu da eremua

Mapa

Azkenak
Espainiako Gobernua Kanarietan dauden 827 asilo eskatzaile lekualdatzen hasi da

Auzitegi Gorenak martxoan ebatzitakoari jarraiki, astelehenean irletatik penintsulako adin txikikoentzako zentroetara lekualdatuko dituzte zortzi asilo eskatzaile. Gobernuak adierazi du adin txikikoen babes sarean integratzeaz arduratuko den etorkinen %90 maliar jatorrikoak... [+]


Getariako Salbatore jaietan emakume baten aurkako “eraso larri” bat salatu, eta egitaraua bertan behera utzi dute

Getariako txosnagunean eta Aian egin dute elkarretaratze isila. Jai batzordeak txosnak itxi zituen.


Gizon bat atxilotu dute Erriberagoitian beste bat hiltzea leporatuta

Gizona Bilorian (Araba) hil dute, ustezko hiltzailea atxilotu dute Añanan (Araba).  


Al Jazeerako bost kazetari hil ditu Israelek

Hildako kazetarietako bat Anas al-Sharif da, palestinarren genozidioa zerrendatik kontatzen dutenen artean ezagunenetako bat. Al Jazeera hedabideak adierazi du Israel errudun dela Gazako sarraskia barnetik azaleratzen duten kazetariak nahita hiltzeagatik, eta horrela sarraskia... [+]


Zarrakazteluko sutea kontrolatzeko lanetan jarraitzen dute suhiltzaileek

Larunbat gauean hasi zen sutea Zarrakaztelu eta Figerol lotzen dituen errepideko pinudi batean. Herritarrentzat arriskurik ez dago momentuz, gobernuak adierazi duenez. Gizakiek eragindako sutea dela jakinarazi du gobernuak.


Emakumeak gizonenak ziren lekuak hartzen

Bizikleta hartu eta errepidera ateratzeko gogoa. Olatu gainean surf egiteak zein sentsazio eragiten duen probatzeko irrika. Mendirik mendi ibiltzearen plazera sentitzea. Mendian, hainbestean, baina emakumeak ez du erraza izan gizonenak izan diren kirol eremuetan sartzea... [+]


2025-08-11 | ARGIA
Editoriala
Hartu edo utzi

Okindegiko ilaran, bi emakume. Itxuraz erdi-ezagunak, hitz egiteko duten moduagatik. Pareko egunkaria hartzeko keinua egin du bietan zaharrena dirudienak, eta zera esan dio besteari: “Dauden albisteekin, agian gaur nahiago izango dut animalien dokumental bat ipini”... [+]


“Gaza militarki okupatzeko plana berehala gelditu behar du Netanyahuk”, esan du nazioarteak

Ostiral goizeko albisteak erreakzio ugari piztu ditu Israelen zein nazioartean. Aurka agertu dira Israelgo bahituen familiak eta NBE. Alemaniak, Israelen aliatu tradizionalak, armak saltzeari utziko diola jakinarazi du.


Pazienteek 25 egun itxaron behar dituzte, batez beste, Osasun Mentaleko Zentruetan arta jasotzeko

25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude. 


Non dago Maider?

Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]


Oñatiko egoitza batera mugituko dituzte Donostian kale egoeran bizi ziren migratzaile maliarrak

Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.


“Intentsitate altuko” bi sexu eraso salatu ditu Gasteizko Mugimendu Feministak ostegun gauean

Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak. 


Gaza Hiria okupatzeko plana onartu du Israelgo Segurtasun Kontseiluak

Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]


Oholtza denontzat?
Feminista izango da, edo ez da izango

Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]


2025-08-08 | ARGIA
GOMENDIOAK | Sei liburu uda honetarako

Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde

Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]


Eguneraketa berriak daude