Interes handikoa izan da niretzat aurtengo Gipuzkoako Artista Berrien deialdiaren emaitza. Eskandalua piztu zen milioi erdi pezetako hirugarren saria Jon Mantzisidor izeneko artista gazte zumaiarrari eman ziotenean. Erakusketako azafatetako bati, ondoko dendan erositako zapatila edo tennis pare bat jantzi zion eta ausardiaz izenburua jarri bere artelanari: «Azafataren zapatilak».
Bat baino gehiago ikusi dut asaldatuta eta txilioka gertaera honen kontra, hori inondik inora ez dela artea esanez. Diru publikoak horretan erabiltzea kritikatu duenik ere ez da falta izan bazterretan. Ederki ulertzen dut esaten dutena baina arras kontra nago: lehiaketa horretako lanak ikusita, eta inorenik baztertu nahi gabe, nik lehenengo saria emanen niokeen Mantzisidorren lanari.
Ez dut bera ezagutzen eta lehenagotik ere ez neukan entzuterik batere, baina eskerrak eman nahi dizkiot ARGIAk eskaintzen didan aukera hau profitatuz. Erakusketara sartu nintzenean bere proposamena ez nuen ikusi ahal izan, goiztxo ibilia bainintzen. Egia esan, epai-mahaiak oraindik erabaki gabe zituen sariak eta azafatarik ere ez zebilen Koldo Mitxelenako areto hartara agertu nintzenean. Gerora ezagutu dut aipatu artelana katalogoan eta beste argazki batzutan.
Gure artista gazteenen lan haiek ikusi nituenean, lehenengo sentimendua tristeziarena izan zen. Pena eman zidan artista gazteen patuak. Egiten dutena egin, ezer berririk proposatzeko zailtasun handiak daude gaur egun. Bide gehienak ibilita daude eta

zantzu bat hartu nien erakusten ziren lan gehienei. Orijinaltasuna zaila dute Duchamp, Beuys eta gainerakoen lanen ostetik.

han ordezkatuta zeuden guztien kemena miretsi egin nuen. Inork ez zuen lan ederzale eta hornidurazko soiletan geratu nahi izan. Guztiek erakusten zuten arrisku eta ausardiarako kemena, artelan polit eta huts-hutsetatik haratagoko saioan amiltzen ziren guzti-guztiak. Lehen eta bigarren saridunak ere horietakoak izan ziren (Mendizabal eta López). Baina egia, ezin izan nuen, hala ere, tristura gainetik kendu gazte haien ahalegin antzua hain nabarmen ikusi nuenean.
Oteizak dioenez, eta ez da bakarra, bi bide ditu artegintzak. Bata, artearen beraren bilakaera izan dena (Cezanne, Picasso, Malevitx... Oteiza bera), finitua da. Bestea, surrealisten eta Duchampen bidekoa, ez da sekula agortuko. Beti izanen da aukera ikuslea harritzeko, kitzikatzeko, eragiteko... Hauen artekoa da Mantzisidorren lana, artearen beraren izaera kolokan jartzen duena. Ikusleari artea zer ote den eta zer ez, galdekatzen diona.
Eta orain dator idazlan honen bigarren gai nagusia, hain zuzen ere, Bilbao Guggenheim Museoan egun hauetan daukagun moto erakusketarena. Baten batek esan du (Txomin Badiolak, esaterako) Thomas Krensek egindako muntaia arte erakusketatzat izan daitekeela hartua. Ni ezezkotan nago.
Ez nuke hemen hitz egin nahi ikuspegi politiko aspergarri batetik. Ez dut gure kultur ordezkari gorenak eta hedabide gehienetako konplizeak zenbaterainoko zimaur-jaleak diren agertu nahi. Era berean, orain eta hemen, ez nuke sakondu nahi zein garesti gertatzen zaigun diru publikoz ordaindutako arte garaikiderako museo honen noraezean. Aipatu baizik ez dut egin nahi eredu yankeea popatik nola sartzen diguten gurin mediatikoaren laguntza ordaingaitzaz. Ez dut mintzatu nahi aurrez iragarrita zegoen zorigaitzaz. Ez da hori idatzi honetako kontua.

gaztearen «Azafataren zapatilak» eta Krensen motoak alderatu nahi ditut nik eta ez, gainera, bataren milioi erdi pezetaren ordainetik eta bestearen auskalo zenbatetik begiratuta. Hori ere ez.
Mantzisidorren zapatilen alde eta Krensen motoen kontra agertu nahi dut garbiki. Mantzisidor artista baita eta Krens, ez (puta handi bat eta seduktore handi bat zela aitortu zion Zulaika adiskideari). Krensenak ez du ezer funtsezkorik zalantzan jartzen arteari dagokionean. Motoak artelanak direla diotenek, gauza bera esan zezaketen guardasola, txapela edo odolkiei buruz. Ondo egindako zernahik du derrigorrezko artisautza eta diseinua: txalupek, leihoek, zesta puntek, Conchako barandilek... Garai hauetako ikono ere, zernahi izan daiteke: lokomotorak, lentzeria, Coca Cola iragarkiak... Kontua ez da hori. Krensek ez du deus jarri kolokan bere BMV eta Harleyekin. Bera da nagusia eta motoak ditu gogoko eta kitto. Pamela Andersonen irudia, moto gainean noski, arte garaikidearentzat ordaindu dugun museoan zintzilik. Garmendia andreak beharko luke esan bi hitz eta behingoagatik mahaiaren gaina ukabilez astindu.
Mantzisidorrena ezberdina da oso. Bere gaztetasunean, bere apaltasunean, bere artista izateko erabaki irmoan, bere ausardia mugagabean, gauza izan da ni bezalako diplodokus artritiko bat dardarka eta kolokan jartzeko. Artelanaren mugetan eta berezitasunetan pentsatzen jarri nau. Ukitu egin nau, eragin eta astindu Duchampen bidetik. Merito izugarria du horrek, batez ere lortzen baldin bada azafata bati zapatilak edo tennisak jazteko proposamen xingle eta zuzen bezain lotsagabeaz