EMUA: LAPIKORAKO HEGAZTI AUSTRALIARRA

  • hegaztitzar hauen 2.000 kilo okel ekoiztuko da abendua eta maiatza bitartean. Australiako etorkinaren koipeaz eta lumajeaz ere baliatzen dira zaintzaileak.

1999ko abenduaren 12an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Australiako lautadetatik datorkigu etorkin hau. Ostrukaren antzekoa da eta metro bateko altuera eta 50 bat kilo izaten ditu, batez beste. Emuaren bidaia luzearen arrazoia, ekonomikoa da. Bere haragia sal daiteke, koipea azalerako eta osasunerako oso ona omen da eta azken honetatik kosmetikoak ere sor daitezke. Errentagarritasun honi begira, Bizkaian hiru haztegi daude. Artzentalesen sortu zen Bizkaiko lehen emu etxaldea. Bertako arduradunak 20 bikote ekarri zituen. Guenesen beste etxalde bat ireki zen eta azkenik, duela bi urte, Muskizen sortu zen hirugarrena.
Animalia ezezagun honen berri jakiteko Muskiz aldera jo dugu, herritik bi kilometrotara dagoen Belutxi baserrira. Bertan Txomin Perez Lazak ordu asko igarotzen ditu bordan dituen animaliak jagonez. Altos Hornoseko langile ohia, gaur egun 52 urte ditu: «

Aurrejubilazioak gazterik harrapatu ninduen garai hartan lan egiten nuen lantegia itxi zutenean eta orduan betidanik amestutako zaletasunari ekin nion
». Etxetik kanpora lanean ari zela ere, etxaldean abereak zituen eta pixkanaka kopurua haziz joan da. Indioilarrak, Vietnamgo bi txerri, basurde bat, Europako herrialdeetako usoak eta bestelako hegaztiak, oiloak, oilarrak... ditu. Kontu handia izan behar omen da arrano eta azeri asko baitabil. «

Ditudan abere gehienak lagunek oparituak dira eta asko gustatzen zait beraiek zaintzea
», aitortu digu Txominek. Horretarako gauero aipatu bi etsaietatik babesteko etxolan gordetzen ditu.
Azken urteotan muskiztarraren arreta bereziki bereganatu duten abereak emu izeneko hegazti korrikalariak dira. «

Nire emazteak sarritan esaten dit hegazti hauek bera baino gehiago maite ditudala dirudiela
», azaltzen du Txomin Perez Lazak. Izan ere, emu jagole hau astean zehar goizero ordu erdian lurrean jarrita egoten da bere hegaztiek egiten dituzten bitxikeriak ikertuz. «

Bereziak dira benetan eta hiru urte hauetan beraiek behatuz asko ikasi dut Australiako hegazti korrikalari hauen inguruan
».
Pozik daudenean «emuaren dantza» delakoa egiten dute. Beraien hanka luze horiekin saltoka hasi eta beheranzkoan sabelarekin lurra jotzen dute. Adinez nagusienek 1,8tik 2 metro bitartean neur dezakete eta arineketan egitea izugarri gustatzen zaie, orduko 60 km-ko abiadura lortuz. Erraza omen da emuak jagotea; oso hegazti indartsua da, gutxitan gaixotzen da eta Euskal Herriko girora primeran egokitzen da Australiakoaren parekoa baita. Egunean birritan pentsu konposatua jaten dute emuek. Zaintzaileak azaltzen duenez, «

askotan toki batetik bestera mugitzeko janaria erabili behar izaten dut, alferrik baita beraiengana hurbildu eta leku zehatz batera bideratzen saiatzea. Ardiekin gertatzen den lez, zuk adierazitako bidea izan ezik beste edozein hartzen dute
». Ostruka baino mantsoagoa da, baina ez du gogoko jendeak laztantzea nahiz eta jendearen berotasun eta lagunartea gustatu. Emua harrapatzerakoan kontu handia izan behar da. Aurrealdetik hartuz gero hanketan duen indarrarekin gogor jo dezake gizakia eta behatzeko azazkalarekin goitik behera zabal dezakete gizakia. Muskizeko emu jagoleak, esate baterako, behatzak bendatu dizkie, askotan konturatu gabe beraien burua zauritu baitute.
1997an lagun baten laguntzarekin emu bikote heldu bi eta kume bikote bi erosi zituen Muskizeko herritar honek, eta orain 30 inguru ditu. «

Garai hartan emu nagusiak 100.000 pezetatan (4.000 libera inguru) eta kumeak 35.000 pezetatan erosi nituen
». Lehenengo bost kumeak bide naturala erabiliz errun zituzten, baina hurrengoak inkubagailu bidez jaio ziren. Zaintzaileak adierazitakoaren arabera, «

badakit prozeduren inguruan eztabaida dagoela baina nik holan egitea hobe deritzot
». Emu arrek beste hegaztiek ez duten nolakotasun bat dute, emeak arrautzak errun eta beraiek arrautzok estaltzen baitituzte. Arrazoi honegatik prozedura naturala erabiliz gero, ekoizpen kopurua txikiagoa izango litzateke. Honela, 800.000 pezetatan erositako inkubagailuan arrautzak 49 egunetan mantendu eta emu kumeak arrautza mokokatzen duenean jaiotegian hiru egunetan izaten du. Arrautzak berdeak dira eta 500 gramotik 700 gramora pisatzen dute. Jaiotza datu guztiak egutegi batean gordetzen ditu Txominek. Emuen beste xehetasun bat monogamia da. Teorikoki hegazti korrikalari hauek bikotea aukeratzen dutenean betirako izaten da, baina Perez Laza harrituta gelditu zen bikote bat hirukote bilakatu zenean: «

Grazia egin zidan eta egun hartatik pitufo deitzen diot tamainaz txikia izan arren bi emerekin kumeak izan dituen lotsagabe horri. Emearen portaera ere harritzekoa da, zeren normalean jeloskorra izaten da eta beste eme bat bere arrarengana hurbiltzen denean eraso egiten dio
». Salbuespenak salbuespen hirukoteak batera jarraitzen du.
Emuak araldian daudenean «ikustekoa» izaten da batak besteari bidaltzen dion amodiozko mezua. Emeak soinu bitxi bat kanporatzen du bere barrenetik eta arrak paparra kanporantza atereaz eta lumak harro-harro jarriz erantzuten dio.


EGUZKIA SORTU ZUEN GORRINGOA.

Emu korrikalaria antzinakoa da, 80 milioi urte baititu. Australiako kondaira zahar batek dioenez, antzina zeruan izarrak eta ilargia soilik zeudenean, emua eta lertsuna eztabaidan aritu ziren. Biek esaten zuten beraien kumeak izango zirela munduko garrantzitsuenak. Bat-batean lertsuna haserretu egin omen zen eta emuaren habitik arrautza bat hartuz airera jaurti zuen. Arrautza apurtu egin zen eta gorringoak zerua argitasunez bete zuen. Horrela, agertu omen zen eguzkia.
Bizkaian emu elkarte bat sortzeko asmoa dute hegazti korrikalari hauen jagoleek. Txomin Perez Laza kexu da: «

Euskal Herrian emuak komunikabideei esker ezagutarazi dira, udalek ez digute ezertan lagundu. Hau dela eta, gauden hirurak batu eta elkarte bat sortuko dugu hegazti bitxi hau ezagutarazi eta beronekin lan egiteko
». Gabon ostean merkaturatuko dute emuaren okela. Emuaren haragi gorria zapore eta itxuran txahalaren antzekoa da, baina burdin, proteina eta A, C eta B12 bitamina gehiago ditu. Oilaskoaren okelak baino kolesterol gutxiago sortzen du eta kaloria aldetik indioilarraren parekoa da. Baina abantaila hauek guztiak gure poltsikotik ordaindu beharko ditugu hasieran behintzat, luxuzko jakia izango baita. Haragi kiloa 1.800 pezeta –okela erretzeko denean– eta 2.800 pezetatan –gisatzeko haragia– salduko da. Txomin Perez Lazak aitortu digunez, «

nahiz eta hasieran ordaina altua izan, pixkanaka beherantz egingo du emuaren okelaren salmenta prezioak
». Abendua eta maiatza bitartean 2.000 kilo haragi ekoiztuko da. Zorrotzako hiltegia arduratuko da 10 hilabete eta 30 kilo inguru dituzten emuak sakrifikatzeaz eta ondoren luxuzko jatetxeetan eskainiko dute okela.
Emuaren koipea ona da bai azalerako eta baita osasunarentzako ere. «

Estatu Batuetan NBAko saskibaloi taldean, esate baterako, jokalariei masajeak emateko erabiltzen dute
» dio muskiztarrak. Izan ere, emuak 5-6 litro olio sortzen du eta giharretako minak, artritisa, erredura eta zauriei aurre egiteko baliagarria da. Emua salerosten den gainontzeko herrialdeetan –Australia, Kanada eta Frantzian– produktu kosmetikoak ekoizteko erabiltzen dute, hala nola, xanpua eta azalerako xaboi, krema, makilajea eta lurrinak egiteko. Emuaren azala eta gris koloreko lumak goi mailako berokiak, poltsak, eskularruak eta oinetakoak egiteko erabiltzen dira Euskal Herritik kanpo. Gueneskoek Bartzelonako enpresa batekin batera emuaren patea eta urdaiazpikoa bezalako produktu eratorriak saltzen dituzte. Izan ere, Katalunia eta Extremaduran ere hazten dituzte emuak. Gaur egun, Bizkaian 150 emu daude Artzentales, Guenes eta Muskizen sakabanatuta


Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


Eguneraketa berriak daude