EMUA: LAPIKORAKO HEGAZTI AUSTRALIARRA

  • hegaztitzar hauen 2.000 kilo okel ekoiztuko da abendua eta maiatza bitartean. Australiako etorkinaren koipeaz eta lumajeaz ere baliatzen dira zaintzaileak.

1999ko abenduaren 12an
Australiako lautadetatik datorkigu etorkin hau. Ostrukaren antzekoa da eta metro bateko altuera eta 50 bat kilo izaten ditu, batez beste. Emuaren bidaia luzearen arrazoia, ekonomikoa da. Bere haragia sal daiteke, koipea azalerako eta osasunerako oso ona omen da eta azken honetatik kosmetikoak ere sor daitezke. Errentagarritasun honi begira, Bizkaian hiru haztegi daude. Artzentalesen sortu zen Bizkaiko lehen emu etxaldea. Bertako arduradunak 20 bikote ekarri zituen. Guenesen beste etxalde bat ireki zen eta azkenik, duela bi urte, Muskizen sortu zen hirugarrena.
Animalia ezezagun honen berri jakiteko Muskiz aldera jo dugu, herritik bi kilometrotara dagoen Belutxi baserrira. Bertan Txomin Perez Lazak ordu asko igarotzen ditu bordan dituen animaliak jagonez. Altos Hornoseko langile ohia, gaur egun 52 urte ditu: «

Aurrejubilazioak gazterik harrapatu ninduen garai hartan lan egiten nuen lantegia itxi zutenean eta orduan betidanik amestutako zaletasunari ekin nion
». Etxetik kanpora lanean ari zela ere, etxaldean abereak zituen eta pixkanaka kopurua haziz joan da. Indioilarrak, Vietnamgo bi txerri, basurde bat, Europako herrialdeetako usoak eta bestelako hegaztiak, oiloak, oilarrak... ditu. Kontu handia izan behar omen da arrano eta azeri asko baitabil. «

Ditudan abere gehienak lagunek oparituak dira eta asko gustatzen zait beraiek zaintzea
», aitortu digu Txominek. Horretarako gauero aipatu bi etsaietatik babesteko etxolan gordetzen ditu.
Azken urteotan muskiztarraren arreta bereziki bereganatu duten abereak emu izeneko hegazti korrikalariak dira. «

Nire emazteak sarritan esaten dit hegazti hauek bera baino gehiago maite ditudala dirudiela
», azaltzen du Txomin Perez Lazak. Izan ere, emu jagole hau astean zehar goizero ordu erdian lurrean jarrita egoten da bere hegaztiek egiten dituzten bitxikeriak ikertuz. «

Bereziak dira benetan eta hiru urte hauetan beraiek behatuz asko ikasi dut Australiako hegazti korrikalari hauen inguruan
».
Pozik daudenean «emuaren dantza» delakoa egiten dute. Beraien hanka luze horiekin saltoka hasi eta beheranzkoan sabelarekin lurra jotzen dute. Adinez nagusienek 1,8tik 2 metro bitartean neur dezakete eta arineketan egitea izugarri gustatzen zaie, orduko 60 km-ko abiadura lortuz. Erraza omen da emuak jagotea; oso hegazti indartsua da, gutxitan gaixotzen da eta Euskal Herriko girora primeran egokitzen da Australiakoaren parekoa baita. Egunean birritan pentsu konposatua jaten dute emuek. Zaintzaileak azaltzen duenez, «

askotan toki batetik bestera mugitzeko janaria erabili behar izaten dut, alferrik baita beraiengana hurbildu eta leku zehatz batera bideratzen saiatzea. Ardiekin gertatzen den lez, zuk adierazitako bidea izan ezik beste edozein hartzen dute
». Ostruka baino mantsoagoa da, baina ez du gogoko jendeak laztantzea nahiz eta jendearen berotasun eta lagunartea gustatu. Emua harrapatzerakoan kontu handia izan behar da. Aurrealdetik hartuz gero hanketan duen indarrarekin gogor jo dezake gizakia eta behatzeko azazkalarekin goitik behera zabal dezakete gizakia. Muskizeko emu jagoleak, esate baterako, behatzak bendatu dizkie, askotan konturatu gabe beraien burua zauritu baitute.
1997an lagun baten laguntzarekin emu bikote heldu bi eta kume bikote bi erosi zituen Muskizeko herritar honek, eta orain 30 inguru ditu. «

Garai hartan emu nagusiak 100.000 pezetatan (4.000 libera inguru) eta kumeak 35.000 pezetatan erosi nituen
». Lehenengo bost kumeak bide naturala erabiliz errun zituzten, baina hurrengoak inkubagailu bidez jaio ziren. Zaintzaileak adierazitakoaren arabera, «

badakit prozeduren inguruan eztabaida dagoela baina nik holan egitea hobe deritzot
». Emu arrek beste hegaztiek ez duten nolakotasun bat dute, emeak arrautzak errun eta beraiek arrautzok estaltzen baitituzte. Arrazoi honegatik prozedura naturala erabiliz gero, ekoizpen kopurua txikiagoa izango litzateke. Honela, 800.000 pezetatan erositako inkubagailuan arrautzak 49 egunetan mantendu eta emu kumeak arrautza mokokatzen duenean jaiotegian hiru egunetan izaten du. Arrautzak berdeak dira eta 500 gramotik 700 gramora pisatzen dute. Jaiotza datu guztiak egutegi batean gordetzen ditu Txominek. Emuen beste xehetasun bat monogamia da. Teorikoki hegazti korrikalari hauek bikotea aukeratzen dutenean betirako izaten da, baina Perez Laza harrituta gelditu zen bikote bat hirukote bilakatu zenean: «

Grazia egin zidan eta egun hartatik pitufo deitzen diot tamainaz txikia izan arren bi emerekin kumeak izan dituen lotsagabe horri. Emearen portaera ere harritzekoa da, zeren normalean jeloskorra izaten da eta beste eme bat bere arrarengana hurbiltzen denean eraso egiten dio
». Salbuespenak salbuespen hirukoteak batera jarraitzen du.
Emuak araldian daudenean «ikustekoa» izaten da batak besteari bidaltzen dion amodiozko mezua. Emeak soinu bitxi bat kanporatzen du bere barrenetik eta arrak paparra kanporantza atereaz eta lumak harro-harro jarriz erantzuten dio.


EGUZKIA SORTU ZUEN GORRINGOA.

Emu korrikalaria antzinakoa da, 80 milioi urte baititu. Australiako kondaira zahar batek dioenez, antzina zeruan izarrak eta ilargia soilik zeudenean, emua eta lertsuna eztabaidan aritu ziren. Biek esaten zuten beraien kumeak izango zirela munduko garrantzitsuenak. Bat-batean lertsuna haserretu egin omen zen eta emuaren habitik arrautza bat hartuz airera jaurti zuen. Arrautza apurtu egin zen eta gorringoak zerua argitasunez bete zuen. Horrela, agertu omen zen eguzkia.
Bizkaian emu elkarte bat sortzeko asmoa dute hegazti korrikalari hauen jagoleek. Txomin Perez Laza kexu da: «

Euskal Herrian emuak komunikabideei esker ezagutarazi dira, udalek ez digute ezertan lagundu. Hau dela eta, gauden hirurak batu eta elkarte bat sortuko dugu hegazti bitxi hau ezagutarazi eta beronekin lan egiteko
». Gabon ostean merkaturatuko dute emuaren okela. Emuaren haragi gorria zapore eta itxuran txahalaren antzekoa da, baina burdin, proteina eta A, C eta B12 bitamina gehiago ditu. Oilaskoaren okelak baino kolesterol gutxiago sortzen du eta kaloria aldetik indioilarraren parekoa da. Baina abantaila hauek guztiak gure poltsikotik ordaindu beharko ditugu hasieran behintzat, luxuzko jakia izango baita. Haragi kiloa 1.800 pezeta –okela erretzeko denean– eta 2.800 pezetatan –gisatzeko haragia– salduko da. Txomin Perez Lazak aitortu digunez, «

nahiz eta hasieran ordaina altua izan, pixkanaka beherantz egingo du emuaren okelaren salmenta prezioak
». Abendua eta maiatza bitartean 2.000 kilo haragi ekoiztuko da. Zorrotzako hiltegia arduratuko da 10 hilabete eta 30 kilo inguru dituzten emuak sakrifikatzeaz eta ondoren luxuzko jatetxeetan eskainiko dute okela.
Emuaren koipea ona da bai azalerako eta baita osasunarentzako ere. «

Estatu Batuetan NBAko saskibaloi taldean, esate baterako, jokalariei masajeak emateko erabiltzen dute
» dio muskiztarrak. Izan ere, emuak 5-6 litro olio sortzen du eta giharretako minak, artritisa, erredura eta zauriei aurre egiteko baliagarria da. Emua salerosten den gainontzeko herrialdeetan –Australia, Kanada eta Frantzian– produktu kosmetikoak ekoizteko erabiltzen dute, hala nola, xanpua eta azalerako xaboi, krema, makilajea eta lurrinak egiteko. Emuaren azala eta gris koloreko lumak goi mailako berokiak, poltsak, eskularruak eta oinetakoak egiteko erabiltzen dira Euskal Herritik kanpo. Gueneskoek Bartzelonako enpresa batekin batera emuaren patea eta urdaiazpikoa bezalako produktu eratorriak saltzen dituzte. Izan ere, Katalunia eta Extremaduran ere hazten dituzte emuak. Gaur egun, Bizkaian 150 emu daude Artzentales, Guenes eta Muskizen sakabanatuta


ASTEKARIA
1999ko abenduaren 12a
Azoka
Azkenak
Hurrengo ikasturterako irakasle gehigarriak jasoko ditu Seaskak

Bordeleko Errektorearekin hitzartu du "behin-behineko" akordioa Seaskak. Horrez gain, Euskararen Erakunde Publikoarekin eta Frantziako Hezkuntza Ministerioarekin hitzarmena sinatzeko negoziaketak abiatuko dituzte hurrengo astean. Azterketak euskaraz egiteko aukera... [+]


2025-05-27 | ARGIA
Azpikontratatutako langile bat hil da Amurrion teilatutik behera erorita

Tubos Reunidos enpresan ari zen lanean eta teilatutik behera erorita hil da, sindikatuek jakinarazi dutenez. azken honekin 22 dira 2025ean hil diren langileak.


2025-05-27 | Estitxu Eizagirre
Lurraren defentsa
Uribarri Jauregiko akanpadan iraganeko borrokak eta egungo nazioartekoak uztartu zituzten

Maiatzaren 16tik 18ra EH Bizirik sareak deituta kanpaldia egin berri dute Uribarri Jauregin. Hainbat ekintza, hitzaldi eta tailer egin zituzten bertan. Besteak beste, Lemoizko zentral nuklearraren, Pasaiako superportuaren eta Olaztiko erraustegiaren aurkako borroketan ibilitako... [+]


Hilberria
Richard Irazusta politikaria hil da, 66 urterekin

Lizarra-Garaziko akordioan hartu zuen parte, Abertzaleen Batasunaren ordezkari gisa. Alderdi horretako bozeramaile izan zen. Frantziako Legebiltzarrerako hauteskundeetara aurkeztu zen 1988an, 1993an, 1995ean eta 1997an. Azken hamar urteotan Hendaiako auzapezorde izan da.


Haur irakurzaleek ere beren topaketa eguna izango dute

Dantza, xake edo kirol topaketak egiten diren bezalaxe, literatura gustuko duten haur eta gazteek ere zaletasuna partekatu, elkar ezagutu eta egunpasa ludikoa egiteko aukera izango dute, datorren igandean. Ikasturtean zehar elkarri gutunak idazten aritu diren 130 gaztetxo... [+]


2025-05-27 | Jon Torner Zabala
Artzain eta sukaldariak eskutik, Ja(ki)tea elkartearen liburu berrian

2009an sortua, euskal sukaldaritza tradizionala sustatzea du helburu Ja(ki)tea elkarteak, abeltzain, laborari edota arrantzaleen jarduna nabarmentzearekin bat. Hamaika modura egin dakieke aitortza, eta oraingoan liburu berria plazaratuta azaldu die elkarteak esker ona,... [+]


Analisia
Aroztegiko epaiketa: sorgin ehiza modernoa

Aroztegiko epaiketaren akusazioen –fiskaltza eta akusazio partikularra– idazkiak irakurrita, pentsatzekoa zen epaiketan aterako zituztela froga argiagorik, horrekin bakarrik talde kriminalaren akusazioa oso larria baitzen. Ez ba, bost eguneko epaiketa zuzenean... [+]


2025-05-27 | Mikel Aramendi
Distopia orwelldarra beste 99 urterako Txagos uhartedi urrunean

Erresuma Batuko ika-mika parlamentarioaren mamia zen Keir Starmerren gobernuak, azkenean, sinatu duela Maurizioko Errepublikarekin Txagos uhartediaren subiranotasuna hari aitortzen dion tratua. Hori bai, bertan AEBek (Erresuma Batuaren presentzia hutsaren hurrengoa baita) duten... [+]


ELAk Guardian taldearen kontrako kereila aurkeztu du, Autoglas-Glavistaren itxieragatik

ELA sindikatuak salaketa penala aurkeztu du Amurrioko Instrukzio Epaitegian Guardian Europako lehendakariordearen eta gai juridikoetako arduradunaren aurka, Autoglas-Glavista enpresan izandako gertakariengatik.


Getxoko Udalak EH Bildu zigortu du Palestinari elkartasuna adierazteko mural bat egiteagatik

Getxoko EH Bilduk jakitera eman duenez, Udalak isun ekonomikoa ezarri dio, 2024ko azaroaren 29an, Palestinar Herriarekiko Elkartasunerako Nazioarteko Egunean, Villamonteko eskaileretan Palestinaren bandera marrazteagatik. Udal-zerbitzuek horma-irudia egin eta hiru egunera... [+]


2025-05-27 | Gedar
Ekainaren 30ean hasiko da Pasaiako Escalerillaseko bizilagunen aurkako epaiketa

Bederatzi familia etxegabetzeko prozedura judizialak abiatu ditu Pasaiako Portuak, eta bost familiaren aurkako epaiketari ekingo diote ekainaren 30ean, Donostian. Kaleratzeak geldi ditzatela eta bizilagun guztiei bizitoki alternatiba bat berma diezaietela exijitu du Euskal... [+]


2025-05-27 | ARGIA
50 urteko behargin bat hil da Andosillan, zama gainera erorita

Foruzaingoaren esanetan, ezbeharra gertatu den lekuan bertan hil da 50 urteko langilea. LAB sindikatuaren zenbaketaren arabera, urte honetan dagoeneko 21 langile hil dira beharrean ari zirela.


2025-05-27 | Sustatu
Wikikasi, ikas-egoerak landu ikastetxean Wikipediarekin lanean

Ikas-egoera, Wikipediaren arabera, hezkuntzari lotutako ingurune batean egiten den baliabide eta jarduera didaktiko antolatuen bidez egiten den ekimen pedagogikoa da. Eta hain zuzen ere, Euskal Wikilarien Kultur Elkarteak (EWKE), euskarazko Wikipediaren sustatzaileak,... [+]


Eguneraketa berriak daude