Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

larunbata 2024ko maiatzaren 11n

EMUA: LAPIKORAKO HEGAZTI AUSTRALIARRA

hegaztitzar hauen 2.000 kilo okel ekoiztuko da abendua eta maiatza bitartean. Australiako etorkinaren koipeaz eta lumajeaz ere baliatzen dira zaintzaileak.

1999ko abenduaren 12an

Inprimatu

Australiako lautadetatik datorkigu etorkin hau. Ostrukaren antzekoa da eta metro bateko altuera eta 50 bat kilo izaten ditu, batez beste. Emuaren bidaia luzearen arrazoia, ekonomikoa da. Bere haragia sal daiteke, koipea azalerako eta osasunerako oso ona omen da eta azken honetatik kosmetikoak ere sor daitezke. Errentagarritasun honi begira, Bizkaian hiru haztegi daude. Artzentalesen sortu zen Bizkaiko lehen emu etxaldea. Bertako arduradunak 20 bikote ekarri zituen. Guenesen beste etxalde bat ireki zen eta azkenik, duela bi urte, Muskizen sortu zen hirugarrena.
Animalia ezezagun honen berri jakiteko Muskiz aldera jo dugu, herritik bi kilometrotara dagoen Belutxi baserrira. Bertan Txomin Perez Lazak ordu asko igarotzen ditu bordan dituen animaliak jagonez. Altos Hornoseko langile ohia, gaur egun 52 urte ditu: «

Aurrejubilazioak gazterik harrapatu ninduen garai hartan lan egiten nuen lantegia itxi zutenean eta orduan betidanik amestutako zaletasunari ekin nion

». Etxetik kanpora lanean ari zela ere, etxaldean abereak zituen eta pixkanaka kopurua haziz joan da. Indioilarrak, Vietnamgo bi txerri, basurde bat, Europako herrialdeetako usoak eta bestelako hegaztiak, oiloak, oilarrak... ditu. Kontu handia izan behar omen da arrano eta azeri asko baitabil. «

Ditudan abere gehienak lagunek oparituak dira eta asko gustatzen zait beraiek zaintzea

», aitortu digu Txominek. Horretarako gauero aipatu bi etsaietatik babesteko etxolan gordetzen ditu.
Azken urteotan muskiztarraren arreta bereziki bereganatu duten abereak emu izeneko hegazti korrikalariak dira. «

Nire emazteak sarritan esaten dit hegazti hauek bera baino gehiago maite ditudala dirudiela

», azaltzen du Txomin Perez Lazak. Izan ere, emu jagole hau astean zehar goizero ordu erdian lurrean jarrita egoten da bere hegaztiek egiten dituzten bitxikeriak ikertuz. «

Bereziak dira benetan eta hiru urte hauetan beraiek behatuz asko ikasi dut Australiako hegazti korrikalari hauen inguruan

».
Pozik daudenean «emuaren dantza» delakoa egiten dute. Beraien hanka luze horiekin saltoka hasi eta beheranzkoan sabelarekin lurra jotzen dute. Adinez nagusienek 1,8tik 2 metro bitartean neur dezakete eta arineketan egitea izugarri gustatzen zaie, orduko 60 km-ko abiadura lortuz. Erraza omen da emuak jagotea; oso hegazti indartsua da, gutxitan gaixotzen da eta Euskal Herriko girora primeran egokitzen da Australiakoaren parekoa baita. Egunean birritan pentsu konposatua jaten dute emuek. Zaintzaileak azaltzen duenez, «

askotan toki batetik bestera mugitzeko janaria erabili behar izaten dut, alferrik baita beraiengana hurbildu eta leku zehatz batera bideratzen saiatzea. Ardiekin gertatzen den lez, zuk adierazitako bidea izan ezik beste edozein hartzen dute

». Ostruka baino mantsoagoa da, baina ez du gogoko jendeak laztantzea nahiz eta jendearen berotasun eta lagunartea gustatu. Emua harrapatzerakoan kontu handia izan behar da. Aurrealdetik hartuz gero hanketan duen indarrarekin gogor jo dezake gizakia eta behatzeko azazkalarekin goitik behera zabal dezakete gizakia. Muskizeko emu jagoleak, esate baterako, behatzak bendatu dizkie, askotan konturatu gabe beraien burua zauritu baitute.
1997an lagun baten laguntzarekin emu bikote heldu bi eta kume bikote bi erosi zituen Muskizeko herritar honek, eta orain 30 inguru ditu. «

Garai hartan emu nagusiak 100.000 pezetatan (4.000 libera inguru) eta kumeak 35.000 pezetatan erosi nituen

». Lehenengo bost kumeak bide naturala erabiliz errun zituzten, baina hurrengoak inkubagailu bidez jaio ziren. Zaintzaileak adierazitakoaren arabera, «

badakit prozeduren inguruan eztabaida dagoela baina nik holan egitea hobe deritzot

». Emu arrek beste hegaztiek ez duten nolakotasun bat dute, emeak arrautzak errun eta beraiek arrautzok estaltzen baitituzte. Arrazoi honegatik prozedura naturala erabiliz gero, ekoizpen kopurua txikiagoa izango litzateke. Honela, 800.000 pezetatan erositako inkubagailuan arrautzak 49 egunetan mantendu eta emu kumeak arrautza mokokatzen duenean jaiotegian hiru egunetan izaten du. Arrautzak berdeak dira eta 500 gramotik 700 gramora pisatzen dute. Jaiotza datu guztiak egutegi batean gordetzen ditu Txominek. Emuen beste xehetasun bat monogamia da. Teorikoki hegazti korrikalari hauek bikotea aukeratzen dutenean betirako izaten da, baina Perez Laza harrituta gelditu zen bikote bat hirukote bilakatu zenean: «

Grazia egin zidan eta egun hartatik pitufo deitzen diot tamainaz txikia izan arren bi emerekin kumeak izan dituen lotsagabe horri. Emearen portaera ere harritzekoa da, zeren normalean jeloskorra izaten da eta beste eme bat bere arrarengana hurbiltzen denean eraso egiten dio

». Salbuespenak salbuespen hirukoteak batera jarraitzen du.
Emuak araldian daudenean «ikustekoa» izaten da batak besteari bidaltzen dion amodiozko mezua. Emeak soinu bitxi bat kanporatzen du bere barrenetik eta arrak paparra kanporantza atereaz eta lumak harro-harro jarriz erantzuten dio.

EGUZKIA SORTU ZUEN GORRINGOA.

Emu korrikalaria antzinakoa da, 80 milioi urte baititu. Australiako kondaira zahar batek dioenez, antzina zeruan izarrak eta ilargia soilik zeudenean, emua eta lertsuna eztabaidan aritu ziren. Biek esaten zuten beraien kumeak izango zirela munduko garrantzitsuenak. Bat-batean lertsuna haserretu egin omen zen eta emuaren habitik arrautza bat hartuz airera jaurti zuen. Arrautza apurtu egin zen eta gorringoak zerua argitasunez bete zuen. Horrela, agertu omen zen eguzkia.
Bizkaian emu elkarte bat sortzeko asmoa dute hegazti korrikalari hauen jagoleek. Txomin Perez Laza kexu da: «

Euskal Herrian emuak komunikabideei esker ezagutarazi dira, udalek ez digute ezertan lagundu. Hau dela eta, gauden hirurak batu eta elkarte bat sortuko dugu hegazti bitxi hau ezagutarazi eta beronekin lan egiteko

». Gabon ostean merkaturatuko dute emuaren okela. Emuaren haragi gorria zapore eta itxuran txahalaren antzekoa da, baina burdin, proteina eta A, C eta B12 bitamina gehiago ditu. Oilaskoaren okelak baino kolesterol gutxiago sortzen du eta kaloria aldetik indioilarraren parekoa da. Baina abantaila hauek guztiak gure poltsikotik ordaindu beharko ditugu hasieran behintzat, luxuzko jakia izango baita. Haragi kiloa 1.800 pezeta –okela erretzeko denean– eta 2.800 pezetatan –gisatzeko haragia– salduko da. Txomin Perez Lazak aitortu digunez, «

nahiz eta hasieran ordaina altua izan, pixkanaka beherantz egingo du emuaren okelaren salmenta prezioak

». Abendua eta maiatza bitartean 2.000 kilo haragi ekoiztuko da. Zorrotzako hiltegia arduratuko da 10 hilabete eta 30 kilo inguru dituzten emuak sakrifikatzeaz eta ondoren luxuzko jatetxeetan eskainiko dute okela.
Emuaren koipea ona da bai azalerako eta baita osasunarentzako ere. «

Estatu Batuetan NBAko saskibaloi taldean, esate baterako, jokalariei masajeak emateko erabiltzen dute

» dio muskiztarrak. Izan ere, emuak 5-6 litro olio sortzen du eta giharretako minak, artritisa, erredura eta zauriei aurre egiteko baliagarria da. Emua salerosten den gainontzeko herrialdeetan –Australia, Kanada eta Frantzian– produktu kosmetikoak ekoizteko erabiltzen dute, hala nola, xanpua eta azalerako xaboi, krema, makilajea eta lurrinak egiteko. Emuaren azala eta gris koloreko lumak goi mailako berokiak, poltsak, eskularruak eta oinetakoak egiteko erabiltzen dira Euskal Herritik kanpo. Gueneskoek Bartzelonako enpresa batekin batera emuaren patea eta urdaiazpikoa bezalako produktu eratorriak saltzen dituzte. Izan ere, Katalunia eta Extremaduran ere hazten dituzte emuak. Gaur egun, Bizkaian 150 emu daude Artzentales, Guenes eta Muskizen sakabanatuta

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude