Udazkeneko usain eta koloreak Orixolko mendi magalean


1999ko azaroaren 07an
Legutiotik Aramaiorako errepidean Kurtzetako gainean hasiko dugu txangoa. Bertan autoa utzi eta San Kristobalgo ermitarekin egingo dugu topo, pagadi txiki baten alboko tontortxo baten gainean. Bertatik haran osoaren ikuskizun zoragarriaz gozatzeko aukera dugu, ibarraren amaieran Anboto eta Udala mendien kare-harriak gozatzeko, alegia. Txabola aurrean zutoin adierazgailua dugu, Urkiolako parke naturalaren mapa batekin. Alboan dagoen pista jarraituz, zenbait bidegurutzetatik igaroko gara. Behera egin gabe ezkerreko bidexkak hartuz, beste zutoin adierazgarri batez apaindua dagoen bidegurutzera helduko gara. Hemen ezkerreko bidea segiz, Otxandio inguruko harana ikus genezake, Oketa eta Gorbeako mendiak atzealdean daudelarik. Bertan basoa da ugari, bai ustiaketa gogorra jasaten duten konifero basoak, pinudiak, zein lawson altzifrezko landaketak. Baita kudeaketa zentzuzkoagoa izaten duten pagadiak ere. Pagadi hauek askotan lur komunaletan eratzen dira eta Otxandioko kasuan ere hala gertatzen da. Bertako biztanleek pagadiaren parte bat urtero ustiatu dezakete. Hurrengo bidegurutzean (1,5 km) ezkerreko pista jarraitzen da eta alertze landaketak igaroko ditugu pagadietan murgildu aurretik. Pauso bakoitzean txoriren bat izutuko dugu eta isilik eta arretaz ibiliz gero, kaskabeltz eta txontak ikusteaz gain, buztangorri argia, kaskabeltz txikia, pinu kaskabeltza, amilotx urdina eta kaskabeltz handiaren ezaugarriak bereiz genitzake.
Pagadian murgildurik, isiltasun eta lasaitasunak sorginkeri ukitua eskaintzen diete udazkeneko pago herdoilduei. Lur azaleko orbel gorria adarretako hosto koloreztatuetatik datorkigu. Hostoetako berde, hori eta gorrien nahasketak txunditurik utziko gaitu eta berehala topatuko dugun kare-harri eta artzain txabolak euskal ametsen paradisura eramango gaitu (3 km). Eskopeta baten zaratak ametsetik esnatzean, pagausoa udazkeneko pasoa egiten ari dela konturatuko gara. Txabolaren magalean Orixolerako bide markatua jarraitzeko aukera dugu. Gailurretik sai eta beleak ikus genitzake eta oskarbi dagoen egunetan hiru probintziak ikus daitezke. Bertara igo ondoren, berriro txabolara itzuliko gara. Beherantz jarraituko dugu bidea, baina ez da oso garbi azaltzen orbel artean eta adi egon beharko dugu, bidexka galdu nahi ez badugu behintzat. Bide osoan zehar bi sustratu mota daude: hareharria maldan behera egitean eta kare-harria Orixol eta beste tontor inguruetan. Halako batean, hartxintxarrez eginiko pistarekin bat egingo dugu (6,5 km) eta eskuineko bidea jarraituz, (Anboto beti ere aurrean dugu), berriro ere pagadian barna maldan gora Lezeako muinora helduko gara. Hemen, txabola aurrean, Anbotorako bidea eta Orixolko bideak adierazita daude eta muinoari izena ematen dioten leizeak ere txabola inguruan daude. Aramaioko haranera begiratzen badugu bi bidezidor topatuko ditugu: ezkerrekoa Gantzaga auzora doana da eta eskuinekoa Etxaguenera doana. Azken hau izango da guk aukeratuko duguna. Pare bat kilometro eginik bidezidor honetan, Etxaguengo auzora helduko gara (9 km) eta bertako harrizko baserri zaharrek nekazaritza oparoa izan dutela adieraziko digute. Auzoan bolatokia eta guzti dute, baita Orixolko elkartea ere, neguko egun hotzetan aisialdiaz gozatzeko. Txalet berrienen alboko bidea jarraituz, Ipurtoz baserrira abiatuko gara eta hemendik ondo adierazitako bidexkan jarraituz Kurtzetako gainera itzuliko gara (12,5 km). Karea ateratzen zuten ustiategia zeharkatuko dugu eta inguruan haritz amerikarrak landatuak dituen artzain txabola ere igaroko dugu
Basoaren kudeaketa intentsiboa

Basoen ustiaketan behin eta berriro aipatzen dira pinudiak eta pagadiak muturreko bi adibide moduan, baina bi adibide hauen atzean kudeaketarako era bi daude. Ustiaketa intentsiboa; hazkuntza azkarreko koniferoen landaketarekin egin ohi da; pinu, alertze eta altzifreekin eta eratzen dituzten basoetan zuhaitzak oso homogeneoak dira. Adin eta altuera berekoak dira zuhaitzok eta egitura gabekoak. Honek lurra pobretu eta zuhaitzek animaliei eskaintzen dieten babesa murrizten du (hegazti eta muxarrentzako zuloak gutxituz, esate baterako). Bestalde, landaketa hauek behin eta berriro garbitzen dira naturalki hazten diren espezieak suntsituz eta egur hila kanporatuz. Naturan ematen diren zikloak, egurraren deskonposaketa adibidez, hautsi egiten da eta bertan parte hartzen duten izaki bizidunek ez dute bizitzeko txokorik aurkitzen; intsektu xilofagoek, esate baterako. Lurzorua galdu egiten da eraikitzen diren milaka pistetan eta pinua kentzen denean lurra babesik gabe gelditzen da, ura eta haizearen menpe. Izurrien arriskua ere areagotu egiten da monokultiboetan, landarearen ostalari arrunta gaixotasun suntsitzaile bilakatuz. Ustiaketa extentsiboan aldiz, hazkuntza moteleko espezieak osaturiko basoak kudeatzen dira, lurraren jabegoa ere komunala izan ohi da eta zura ekoizteaz gain, basoak eskaintzen dituen ekarpenak ere kudea daitezke, hala nola, fruitu txikiak (ahabia eta masustak adibidez), fruitu lehorrak, perretxikoak, ehiza eta aisialdia


Azkenak
Euskara okupatu, marisolasteko

Urtez urte eta belaunaldiz belaunaldi hitzak aldatzen doaz, eta horiekin batera hitzen esanahia. Modu asko daude norbere burua izendatzeko: soropil, biziosa, marioker, ez-binario, maritxu, eta beste. Pertsona sexu-genero disidenteen beharrak asetzeko euskara zikintzeaz eta... [+]


Peio Ormazabal eta Beñat Aldalur
"Batasun estrategikoa lantzen ari gara Europako Alderdi Komunista sortzeko"

Joan den abenduan aurkeztu zuten Euskal Herriko Kontseilu Sozialista (EHKS), Euskal Herrian Mugimendu Sozialista egituratzea helburu duen alderdia. Europan Alderdi Komunista eratzea dute helburu eta iraultza sozialista gauzatzea. Peio Ormazabalek eta Beñat Aldalurrek EHKS... [+]


2024-05-05
Hinteligentzia

Pedro Sánchezek demokrazia burgesaren egiazko aurpegiaren laztanak gertutik ezagutu dituen aste berean, berezkoa duen antzezle sena galdu barik, bere gobernuko gerra buru Margarita Roblesek esan du gastu militarra handitzea bakearen alde jardutea dela. Gernika bonbardatu... [+]


Amador Fernández-Savater. Filosofia pirata
"Gure gizartean desira gutxi dago, eta obedientzia asko agindu neoliberalei"

Martxoaren amaieran Donostiara etorri zen Amador Fernández-Savater bere liburu berria aurkeztera: Capitalismo libidinal [Kapitalismo libidinala]. Bisita labur batek mami handia izan dezake. Madrilera itzuli aurretik elkarrizketatu genuen, harilkatuz politika,... [+]


Eguneraketa berriak daude