EKAITZ ARTEKO EGUNAK PRENTSA KRONIKETAN
Eguraldiak lainoturik darrai,
eta euria ez da inondik ageri,
eta Jainkoaren zelai horietan
hautsa lokietaraino iristen da
Corpus bakean igaro dezagun
lohiak gogaitu gabe,
eta ekaina aldera
etor dadila etorri behar duena!
Haizearen bortizkeriak eragindako kalteen aipamenik ere aurkitzen da egunkarietan. Hona hemen Donostian 1889ko otsailean gertatua, «La Libertad» egunkariko kazetari baten deskribapenaren arabera:
«
...Avenidan hurakan indartsuak emakume batzuk lurrera bota zituen. Bretxako azoka plazan haizeak Pozo kalearen parean dagoen leiho handi bateko pertsiana eta beiratea hautsi zituen...
Bestalde, lurrikarak gure artean arrotz direla uste badugu ere, gure arbasoek nabaritu izan zituzten noizbait. 1915. urteko urtarrilaren 6an esaterako «Euzkadi» egunkariak honako aipamen hau jasotzen zuen:
«
Donostia. Lurrikara. Goizeko hiruak eta laurdenetan lurrikara txiki bat nabaritu da. Gertakaria Gipuzkoako hainbat herritan ere sumatu da, horien artean Arrasaten, Oñatin eta Bergaran
Dirudienez, aipatu urtean hotzak hartu zituen euskaldunak, uda bera ere eskasa izan baitzen; uztailean Nafarroako mendi batzuetan elurra agertu izana da horren adierazgarri. Hona hemen «La Libertad» egunkaritik jasotako testu zati bat:
«
...herenegun (hilak 26) Nafarroako Leiza mendatean elurra egin zuen, zenbait baserritarrek adierazi dutenez
1903. urteko neguan ere elurte garrantzitsuak izan zirela adierazten digute egunkariek. Bizkaiko zenbait herritan, Sodupe eta Zallan esaterako, elurraren altuera metro erdi bat baino gehiago izatera iritsi zen, telegrafo eta argi indarraren kableak suntsituz. Ondorioz, garraio publikoak ere bertan behera utzi behar izan zituzten.
Aipagarria den beste elurte bat 1913. urteko abendua eta 1914. urteko urtarrilaren artekoa dugu. Nahiz eta elurra 1913ko abenduaren 20 eta 21ean agertu Gasteizen, benetako ekaitza abenduaren 28an hasi zen. Bi egun beranduago Donostiaraino iritsi zen elurtea eta udalak arrantzaleen artean 450 errazio banatzeko agindua eman zuen. Hiru urte ziren Gipuzkoako hiriburuan elurrik egiten ez zuela. Nafarroan berriz, urteko azken egunean elurraren altuera metro erdikoa zen jadanik. Urtarrilaren 2an Gazteizen Abastoz plazako markesina bat erori zen elurraren ondorioz. Hain handia izan zen elurtea, ezen Gasteiz Ipar Poloarekin eta Siberiarekin parekatzen baitzuten kazetariek.
Orohar, Gerra Zibila eta guda ondorengo urteak tristeak bezain hotzak izan ziren, baina bereziki 1945. urteko urtarrileko adierazpenetan aurkitu daitezke aipamenik harrigarrienak:
«
Salazar eta Burguete herrietan behin ere ezagutu ez den bezalako elurra erori da. Azken leku horretan elurra bi metro eta hirurogei zentimetrotako altuera izatera iritsi da, etxebizitzetako lehenengo solairuraino iritsiz. Arrazoi horregatik biztanle askok beraien etxeetara leiho edo balkoietatik sartu beharra daukate
Donostia esaterako, uholdeen eszenatokia izan da sarri askotan. Horrela, 1931. urteko azaroan euri jasa handia ikusteko eta bizitzeko aukera izan zuten donostiarrek. Baina hitzek baino, garai hartako argazkiek testigantza fidelagoa uzten digute.
1933. urteko ekainaren 16an ere eurite batek Donostia osoa estalirik utzi zuen, eta zenbait pertsona hil egin zen. Baina gertaera haren ondorioak inguruko hainbat herritan ere nabaritu ziren. Esaterako, Herreran, Zarautzen, Hondarribian, Andoainen edo Errenterian. Azken hori gainera, uholde kopuru gehien dituen Gipuzkoako herri da. 1933. urtean adibidez, bi eurite jasan behar izan zituen, bata ekainean eta bestea urrian.
Beste hainbat alditan ere bizi izan dituzte gipuzkoarrek uholdeak, 50eko hamarkadan esaterako, eta zehazki 1953. urtean.
Baina euriak eta haizeak bat egin izan dutenean ondorioak ez dira gutxiago izan. Ildo horretatik 1931. urteko azaroaren 11ko «La Gaceta del Norte» egunkariak olatuek itsasoaren bortizkeriari so zegoen emakume bat nola eraman zuten azaltzen digu. 1964. urtean berriz, Donostiako Kontxa pasealekua suntsiturik utzi zuen ekaitz batek, lurrikara bat gertatu izan balitz bezala.
Haizeak edo galernak sortutako ondorioen berri ere ematen digute egunkariek. Horrela, badakigu 1912. urtean Bermeoko 143 marinel hil zirela galerna bortitz baten eraginez.
«El Pueblo Vasco» agerkarian esaten denaren arabera, 1919ko otsailaren 12an Gasteiz osoan 100 zuhaitz errotik atera zituen haizeak. 1941ean berriz, 330en bat izan ziren hiriburu berean puskatutako zuhaitzak
Gure artean gaur egun Pello Zabala apaiza dugu eguraldi iragarlerik jarraituena. Pasa den mendean eta bukatzear dagoen mende honen hasieran ordea, bazen eguraldiaren iragarpena egiten zuen hainbat lagun, eta egunkariek beraien berri ematen ziguten. XIX. mende amaieran esaterako Castillo jauna oso famatua zen. Berak epe luzerako aurreikuspenak egiten zituen, eta zonalde zabal baterako gainera:
«... Castillo jaunak, Zaragozako astronomo famatuak iragarri du hilabete honetan euria eta haizea ohikoak izango direla Zaragoza, Madrilen, Bartzelonan, Zamoran, Sevillan...
Baina Castillo jaunaz gain, baziren astronomo izeneko beste hainbat gizon: Yagüe, Lapiedra, Herrera, Alvarez edo Noherlessom jauna esaterako.
Hala ere, mende honen hasieran Orkolaga apaiza edo «Zarauzko parrokoa» izan zen eguraldi iragarlerik famatuena, nahiz eta Arrinda jaunak edo «Durangoko apaiza»k ere ospe handia izan. Orkolaga izan zen Igeldoko behategia eraiki zuena. Gainera, behategi hori izango da, Madrilekoarekin batera, 20ko hamarkadatik aurrera eguraldiari buruzko informaziorik gehiena emango duena. Garai hartako beste eguraldi iragarle ospetsu bat Bernardino Ochoa izan zen.
Hala ere, egunkariek «jakintsu» horien ezagupenak alde batera utzi eta herriaren jakituria behin baino gehiagotan azpimarratu izan dute. Horren adibide bat honako hau dugu:
«
Bart gauean kurrilo multzo handiak pasa ziren. Eguraldi hotzak gainera datozkigun seinalea da hori
Iragarpenak iragarpen, betiko esaerak eta kontu zaharrak edozein estatistika edo behaketen aurretik doaz oraindik ere
Orkolaga pasealekuan, gaur egun oraindik martxan darrai Juan Miguel Orkolaga Zarauzko parrokoak sortutako Igeldoko behategiak. Nahiz eta egun Espainiako Ingurugiro ministerioaren ardurapean egon, aipaturiko behategia hasera batean Gipuzkoako Foru Aldundiarena zen. 1901. urtean parrokoak eguraldi kontuekin zerikusia zuten auzienganako interesak bultzaturik, behin behineko eraikin bat sortu zuen Mendizorrotz mendiaren inguruetan. Garai hartan nahiz eta jendearen artean eguraldiarenganako interes nabarmena egon, inork ez zuen egiten jarraikortasun bat zuen datu bilketa zehatz eta sistematikorik. Edonola ere, mende hasieran jada tokian tokiko iragarpenak egiten zituen Orcolagak, nahiz eta titulu ofizialik ez izan. 1905. urtean behategia gaur egun dagoen kokagunetik kilometro batera lekualdatu zen, eta 1914. era arte bertan egon zen. Momentu horretan, Orcolagaren heriotzarekin batera, behategia gaur egun ezagutzen dugun tokian kokatu zen. Zarauzko parrokoak egin zituen lanen artean aipagarria da Espainiako erregeari egin zion galerna iragarpena. Horren trukean erregeak Igeldoko behategira leku desberdinetatik telegrama meteorologikoak bidaliz laguntza eskaini zion.
Baina nahiz eta Igeldoko behategiaren aitzindaria Orcolaga jauna izan, bere ondoren datu meteorologikoen bilketan aritutako beste zenbait izen aipagarri ere aurkitu daiteke. 1912. urtean parrokoaren osasun egoera eskasa zenez, bere anaia Pedro Orcolagak ordezkatu zuen. 1928. urte inguruan berriz, Gipuzkoako Foru Aldundiak Igeldoko eraikuntzaren buru meteorologo profesional bat jartzea erabaki zuen, Doporto jauna hain zuzen, zeinak 1936. urtean errejimen politikoarekin zituen desatostasunak zirela-eta Espainiatik alde egin behar izan zuen. Doporto jaunak behatzaile postua oposaketa bidez irabazi zuen. Azterketa horretako froga batean honako eskaera hau egiten zitzaien oposaketa egileei: hamar egunetan zehar goizeko hamaikak baino lehen postetxera hurrengo eguneko eguraldiaren iragarpena bidali behar zuten. Dirudienez, Doporto jauna izan zen iragarpenik zehatzenak egin zituena.
Ordutik hona ordea, behaketak egiteko teknologia asko aldatu da. Gaur egun lan egiteko oso modu sistematikoa jarraitzen da: hiru ordutik behin behaketa sinoptikoak egiten dira eta sei ordutik behin behaketa klimatologikoak. Lehenengoen helburua iragarpenak egin ahal izatea da, mundu osoan berdinak diren ordu batzuetan jasotako datuak erabiliz. Datuok Madrilera eta handik Parisera bidaltzen dira. Horrela munduko behategien artean informazioaren joan-etorria etengabea da. Sei orduro egiten den behaketarekin berriz, Donostiako klima ezagutu nahi da.
Normalean egunero jasotzen diren datuak ez dute aldaketa nabarmenik isladatzen, baina noizean behin ohiko neurrietatik aldentzen direnak jasotzen dira, uholde eta antzerakoak gertatzen direnean. Euskal Herriko meteorologi zentruko Jose Ignacio Usabiaga eta Oinarrizko Sistemen Saileko buru Benito Vargasek adibidez, 1997ko ekainaren 1ean izandako uholdeak gogoratzen dituzte, bi ordutan metro karratu bakoitzeko 193 litro jaso zirenekoa; baita urte batzuk lehenako Beasain eta Ordizian erori zen harria ere: zortzi zentrimetrotako diametroa eta 200 gramotako pisua zuten harriak zirela, gogoratzen du Vargasek
Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]
Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.
Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.
Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]
Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]
Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.
Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.
Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.
Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]
Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.
Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]
Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.
Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]
Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]