Hiri baten kulturaren arrastoan ibiltzeak bide aunitzen barrena aztertzea esan nahi du; Iruñekoan ere antzeko zerbait gertatzen da. Museoak bagenitu mintzagai, Nafarroako Museoa izanen genuke derrigorrezko aipamena. Santo Domingo karrika aldapatsuan kokatua, entzierro entzutetsua bera hasten den tarte berdinean, bakarra da Iruñean erakuslehio iraunkorrei dagokienez. Herrialdearen aitzinhistoriaren aztarnak pilatzen ditu, zutabe zein margoak, aurretik Misericordia eritetxea izandako honek. 1990 urtean moldatu zuen bere aurpegia, ateak berriz ere zabalduz, eta 30.000 lagun inguru izaten ditu urtero, batez bertze. Behin-behineko erakusketak ere izan ohi dira bertan. 2001 urtean euroa gailenduko dela gainontzeko europar monetekiko... bada txanponaren eboluzioa agertuko duen erakusketa erraldoia prest dute hurrengo urterako, diru hotsaren lehendabiziko xuxurlatik, hil zorian dagoen pezetaraino. Alta, arte garaikidearen adierazgarriak inguratuko dituen bertze pinakoteka beharrezkoa dela gero eta zurrunago aditzen den kontua da Iruñean.
Musika, zinea, antzerkia; kulturaren ibilian bertze hiru ubide ditugu. Hirugarrenean eginen dugu geldialdia, antzerkiaren baitan Iruñeak duen aukera ez baita makala, inolaz ere. Auzoetako kultur etxe ezberdinetan antolatzen den agerraldi saila aipamenik utzi gabe, Gaiarre Antzokia eta Nafarroako Antzerki Eskolaren taula nabarmentzen dira. Urteak 365 egun baldin baditu, iazko 272 egunetan ikuskizun bat bazegoen dastatzeko, batean ala bertzean, Karlos III.a karrikan ala San Agustin kalearen bazterrean.
Datuak datu, 1998 urteko abuztua bitarte Gaiarre Antzokia esku pribatuetan egon zen, orduan erabaki baitzuen Udalak bere gain hartzea. Orduz geroztik, bertan taularatu diren 116 ikuskizunetara 40.986 lagun bildu dira. Ur Teatro, La Fura dels Baus edota Els Joglars bezalako taldeak izan dira. Bertako muntaiei ere lekua egin zaie, Jose Maria Ansin antzezle iruindarraren «El Misterio Bufo» bakarsolasa kasurako. Zarrapastra taldeak ere bertan erakutsi zuen «Zorongo» antzezlana.
Nafarroako Antzerki Eskolari dagokionez, 106 deialdi luzatu zituen eta 33.152 ikuslek erantzun zuten. Betiko moduan, euskarazko antzezlanen inguruko saioaldi bereziak antolatu zituzten bertan. Horrela, Ados Teatroren «Desperrados» eta Ttanttaka taldearen «Dakota» euskarazko emanaldiak ikusteko aukera izan zen. Berez eskola izaki, eskaintza berezia egin ohi diete etxeko ekoizpenei.

Milurteko berria atarian dagoela, Biltzar eta Auditorium Jauregia izan daiteke egistasmo garrantzitsuena, oraindik paper eta zirriborroetan soilik egon arren. Politikariek zin egin dute, dena den, urte berriarekin paratuko dutela eraikinaren lehendabiziko harria Moret karrikaren zolan. Egun horretatik aitzina hiru urte luzatuko omen dira lanak. Guztira 6.000 milioi pezetako aurrekontua dago horretarako.
Parte Zaharraren eta zonalde berriaren arteko lotura izan nahi du eraikin erraldoiak. Eta asmo hau hobekien biltzeagatik, Patxi Mangado, Alfontso Altzugarai eta Juan Miguel Otxotorenaren ideia izanen da gauzatuko dena. Izan ere, `L' baten itxura du edifizioak eta hizki honek irudikatzen duen sabela antzekoan espazio zabaleko lorategia izanen da, karrika zaharrei so. Sarasate pasalekuarekin lotuko da hau kasik eta Gotorlekua ere hurbil ukanen du, hiriaren bihotzean hortaz.
`L' hizkiaren barrualdean aurkituko denari dagokionez, hiru eremutan zatitu dute nagusiki arkitektoek espazioa. Batetik, 1.500 lagunentzako auditoriuma; bigarrenik, 500 pertsonendako biltzar aretoa eta azkeneko eremua erakusketa gela ezberdinetan pentsatuz moldatu da. Guztira, 3.000 metro karratu izango ditu. 24 metroko altuera edukiko du puntu gorenean eta 11 laburrenean. Gainera, 1.000 autorentzako aparkalekua zabaldu nahi dute jauregiaren azpialdean.

Bortz urte igaro dira jada Iruñeko Planetariuma, Espainiako handiena dena, martxan paratu zutenetik. Bere kupulak 20 metrotako diametroa du eta bertatik 8.600 izar baino gehiago ikusi daitezke. Espainian Madril, Bartzelona, A Coruña eta Castellon dira horrelako zerbitzu bat eskaintzen duten bakarrak.
Halaber, hezkuntza du bertze helburuetariko bat Planetariumak. Hartara, deialdi bereziak egiten dira bertatik Euskal Herriko eskola eta ikastola guztietara. Euskarazko emanaldiak asteartetan izan ohi dira. Dena den, muga egiten duten herrialdeetako mutil eta neskak ere etorri ohi dira ausarki. Urtero batez bertze 100.000 lagunek bisitatzen dute izarren paradisu hau.
Guztira 4.000 metro karratutan hedatzen da eraikina. Hiru solairu ditu: erakusketa gela dago lehendabizikoan; bigarrenean, 250 lagunentzako gela berezi bat, kupula nagusiak hartzen duenaz gozatzeko; eta hirugarrenean, azkenekoz, material teknikoa biltzen duen gunea