Z

Nik kristau-demokratatzat jotzen dut ene burua. Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko (UDF) kidea naiz, alderdi honek ekonomiari lehentasuna ematen baitio, betiere giza dimentsioari kasu eginez. Gainontzeko alderdiek baino gehiago bilatzen du humanismoa nik uste. Ezkerrak bilatzen badu ere, gureak ekonomiako merkatu libre eta irekian eta gizabanakoaren defentsa egiten du. Ezaugarri hauek kristau erroetan aurkitzen dira.

Bistan da. Europako Parlamenturako Francois Bayrouren zerrendari sostengua ekartzen diot arrazoi sinple batengatik: lurralde honetako herritarrak hauta ditzan Europari dagozkion aferez soilik, eta ez frantses politikari buruzko aferez. UDFk Europari buruz duen ideia azaldu nahi du eta beren bozen berezitasuna entzunarazi, kristau-demokraziaren ildoan doan boza. Kristau-demokraziak betidanik defenditu du Europaren ideia, bere sorrerarik; ez da azken urteotako nahiera, historiak urratzera bultza gaituen ildoa da.

Euskalduna batez ere. Modu bizi-bizian erreakzionatu nuen euskaraz erakutsiko zen gela bat ezartzearen aurka; ene komuneko eskola publikoan hain justu. Garai hartan esan nuen –eta ez dut justifikatu beharrik egun– euskararen irakaskuntza ez zela funtsez eginiko eskaera bat. Ongi ezagutzen dut zein zen gibelasmo hura. Hizkuntz guttitu bat ezin da garatua izan eskolan erakutsiz soilik ene ustez. Euskara bere inguru naturalean eta errealitate lokalarekin naturalki garatuko den ingurune batean erakutsi beharra dago. Hori ez da Bidaxuneko kasua, ene ustez.

Aturri ibaiaren magalera dauden beste herri batzukin batera, Bidaxune Euskal Herriaren barnealdean dagoen herri diferente bat da, eta bere berezitasuna errespetatu behar da. Ene familia Bidaxuneko familia zaharrenetariko bat da. Euskal erroak ditut, eta gaskoiak ere bai. Badaude anitz hala ere, euskal erroak eta kontzientzia batere ez dutenak. Debatea mantendu zuten irakasle eta historialari haiek ez dira ene herrian bizi. Nik diferentziaren eskubidea errebindikatzen dut. Gure eskualde honetan errealitate ezberdinak daude, eta ohartzen naiz, ezberdinatasuna ez dela beti errespetatua izan pertsona horiengandik.

Guraso multzo handi batek, gehiengo batek, desiratzen badu euskarazko gela elebidunak irekitzea, bistan da, nik ongi hartuko dut ekimena. Prest nago eskaera berrikusteko. Elkarrekin bizitzea bilatzen dut. Aurreko eskaera, ene konbikzioa da, ez zegoen ongi funtsaturik.

Aturri inguruko lurraldea, eskualdea, berezia da. Departamenduak sortu zirenean, Aturrri ibaia mugarritzat hartua izan zen. Landak eskualdearekiko muga bat altxatu zen; kulturaren garapenaren aurkako neurri bat funtsean. Pays de l'Adour edo Aturri herrialdean, Aturri ibaiaren ezker eta eskuinaldean, kultura, ohiturak, eta garapen ekonomikoak antzekoak dira. Herrialde honetan bi kultura bateratzen dira. Gaskoia kultur okzitanoaren barnean dago, lurralde zabala. Herrialde oso irekia eta tolerantea da, eta izaera hau ene herrian atxikia izan dadila nahi dut.

Lurralde honetan biltzen diren herriak eta komunak beren burua ikusten dute Euskal Herrian eta Landetan. Gainera, Baionatik are hurbilago diren herrietako bizilagunak are euskal herritarrak sentitzen dira; hori da eboluzio eta joera eta horretara moldatu behar dugu. Baiona hiriaren garapena Aturri ibaiaren eskuinaldeko herriekin eginen dela konbentzituta nago. Aukera aunitz zabalik da alde horretatik. Lur eremu zabala baita bertan, enpresak ezartzeko errazago, etxebizitza planak garatzeko merkeago. Nik bederen argi ikusten dut, Baionak lurralde horrekin bizitza komuna garatu behar du.

Aturri herrialdearen garapena Ipar Euskal Herriaren garapenaren batera egin behar da, eta gainera gakoa ere badela uste dut. Ordea, bertako biztanleek ez dute `Euskal Herriarrentzako departamendu bat' delako debatea ulertzen.

Ez. Euskal departamendua, euskal identitate kulturalaren aldeko neurri administratibo eta politiko bat baita. Neurri kulturalak eta identitatekoak arazo administratibo eta politikoekin nahasten ditugu, eta ez da zuzena.

Ez naiz aldekoa, ideia horren aurka naiz. Departamendu honek ez baititu gure arazoak soluzionatuko, aitzitik, uste dut arazoak are korapilatuko dituela. Pertsonalki, eta hau ez da kontu politikoa, nire baitan zatiketa bat bezala biziko nuke Euskal Departamenduaren sorrera. Politiko gisa, berriz, egungo departamenduaren aurrekontua eta eskuduntzak ezaguturik, ez dut uste Euskal Herriak dituen arazoak soluzionatuko dituenik. Oraingo Kontseilu Nagusian ez dira hizkuntza, irakaskuntza edota azpiegiturak arautzen. Estatuak eta erregioak arautzen dute ekimen hauen kudeaketa. Hartaz, nik Ipar Euskal Herriaren garapena Europako erregioen garapenaren ildotik ikusten dut.

Ez da guztiz egia. Donibane Lohitzune nahiz Baionako Herriko Etxeak udal batzarretik kanpo espresatu dira. Herri handietako udal bozka horiek, ohiko batzar ofizialetatik kanpo burutu dira. Hautetsi askok ez du benetako engaiamendu bere gain hartu boz hori ematean. Boz horrek ez du balio, ene irudiko ez du hautetsien benetako sostengua ekartzen. Berriz diotsut, ene ustez, instituzio hori desfasatuta dago.

Egia da aurreratze nabaria dagoela. Baina hori ez da aski esateko hemengo herritarrek Euskal Departamendu bat nahi dutela. 10.000 biztanle baino gehiago bizi gara Ipar Euskal Herrian. Baliteke egunen batean Euskal Departamendu bat egitea, eta hala bada, nik berarekin bizi nahit dut. Baina Euskal Departamenduaren aferan arinkeria gehiegi dago, eta ez du deus onik ekarriko.

Lehen aipaturiko Eskema ekimenaren barnean, eremu, sail eta alor guztietako pertsona, herritar nahiz profesionalak ari gara lanean. Ezagutzen ditugunean gizarte honen barne bizitza eta elkarteen funtzionamendua, eta azken urteotan zer-nolako ardura eta erantzukizuna hartzen ari garen, erregioa, estatua eta Europarekiko, eta ikusten duzularik zein erraz planteiatzen den Euskal Departamenduaren afera, zein fite nahi den egin, bada, arinkeria eta arrisku handia dagoela diot.

Elkarteen lana berebizikotzat jotzen dut, eta aurka azaldu diren elkarte hauek oso garrantzitsuak dira. Badut uste eta inpresioa haatik, ezen soluziobide gisako bat aurkitzen dugunean, muturreko jokamoldeak dituzten zenbaitzuk gogaituak sentitzen direla. Hizkuntz Kontseiluaren txostena erabat geratuta zegoen, lur jota. Nik hartu nuen ardura, eztabaidatu, ahalbideak bilatzen entseatu, zeintzuk izan behar diren bere eskudantzak aztertu, eta handi-handika ados jarri ginen. Tamaina honetako plangintza bat ez da inprobisatzen egun batetik bestera. Erregioaren eskuduntzen markoan eraiki behar badugu Kontseilua, estatu eta erregioarekin batera negoziatu behar da bere antolaketa, egitura bat muntatu, eta juridikoki bere lekua hatzeman ere bai. Erregioko Kontseiluaren egutegi eta aurrekontuari lotu behar zaie, Erregioak dituen eskudantza eta beharretara egokitu behar dugu gure txostena. Soizu! EKErekin batera zabaldu dugun bide honen aurka azaldu izan banintz, elkarte horiek alde azalduko lirateke, ziur baietz!

Nik Europako Ituna sinatzea nahi dut, eta osorik sinatua izan dadin. Itunak jarraikortasun eta eraginkortasuna izan dezan nahi dut, itxurakeriarik gabe eta artikulu guztiak gainera. Euskararen ofizialtasunaren alde nago, eta irakaskuntza estatuaren obligaziotzat jotzen dut. Europako Ituna osorik sinaturik, hori guztia errealitatea izatea espero dut