"MADRILEK AGINDU? NAGO PARISEK EZ OTE DUEN AGINTZEN!"

  • Ibarretxe lehendakariak EHrekin legegintzaldi ituna egiteko «oinarri sendoak» daudela adierazi zuen egunean bildu ginen Mertxe Colinarekin. Lizarra-Garazi adierazpena Iruñean, Bilbon eta Bruselan aurkeztua da. Orain, Iparraldean egoki aurkezteko ari da ABko kidea.

1999ko maiatzaren 09an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
L

izarra-Garazi frontistatzat joa izan da. Zazpi hilabetotan epiteto hori deuseztatzeko eta akordio irekia dela adierazteko zer egin duzue segimendu-batzordean ari zaretenek. Une larririk sentitu al duzu batzorde honetan?
Ahalegin handiak egin ditugu frontismo akusioa deusezteko, baita akordioa indar politiko guztietara hurbiltzeko ere. Kontuan hartu behar da gainera, hainbatetan eraso bortitzak izan ditugula akordioaren aurka. Astean behin biltzen gara, eta barrutik nik ez dut sentitu larritasunik edo aitzina egiteko zalantzarik. Etenik ez dut ikusi, eztabaida anitz bai, bakoitzak bere ikusmoldeak mahairatzen baititu.

Lizarra-Garazik legitimazioaren bataila irabazi behar omen du gizartearen aurrean. Garazin aurkeztu zenean, bertako bizilagunak erabat harritu bide ziren. Ez zutela hura ulertzen erran zidan militante abertzale batek.
Funtsean, ez ote da gauza bera pasa, akordio bera Lizarra herrian aurkeztu zenean? Han ere sorpresa izan zen. `Hauek zertarako etortzen dira hona?' pentsatuko zuen askok. Bistan denez, Iparraldea berezia da, eta bat-batean ez dira gauzak aldatuko. Akordioa abiatu zenetik gauzak oso fite doaz, zurrunbilo batean sartuta gaude. Abiadura honek baditu alde onak, eta beste ez hain onak. Aipatutako militante hori, beharbada, kezkatuta zegoen, askotan militanteak berek sentitzen baitute Hegoaldetik gauzak oso azkar etortzen direla, batzutan inposatuak bezala, haien lan erritmoarekin ezin lotuz.

Azaldu al zaio Iparraldeko herritar xumeari Lizarra-Garazi akordioa xeheki. Ez al zaizu iruditzen mereziko lukeela adierazpena xehekiago azaltzeak Iparraldean?
Ez oraindik, baina prestatzen ari gara aurkezpen hori. Garazin aurkeztu zen lehen aldikotz, eta azkar aurkeztu ere halabeharrez. Uneon, Hegoaldetik datozen norabideak aztertzen ari gara, eta hemengo gizarteari nola helarazi ondo landu nahi dugu. Triptiko bat egina da, eta laster aterako da. Hegoaldean euskaraz eta gaztelaniaz izanen da, eta hemen euskaraz eta frantsesez, baina ez da itzulpen soila izanen; hemengo errealitatera egokitua baizik. Lizarra-Garazi foro txikiak sorraraztea ongi legoke Iparraldean, baina emeki-emeki joan beharra daukagu.

Zuk errana da «Egunkaria»n: «Egun ez da deus egiten Iparraldekoon iritzirik gabe». Zuen iritziak entzun bai, baina kontatu bai ote?
Izenburu hori bere horretan irakurria ez da erabat egia, jakina. Haatik, egun egiten ditugun bilkuretan ABren erabakiak oso kontuan hartzen dira, estimatzen dira. Gure gauza batzuek aurrera egiten dute, eta beste batzuk atzera geratzen dira. Guk beste errealitate bat bizi dugu, egia da. Errealitate orokor bi daude Euskal Herrian, ezberdinak, alta, Lizarra-Garazi akordioaren markoak errealitate biak hurbiltzen lagundu du. Hego eta Iparraren artean ezberdintasunak badaude, eta abertzale beren artean gainera.

Azalpen hauen artean non kokatzen duzue ABkook frantses Gobernua. Zein toki hartuko luke honek gatazka gainditzea xede duen akordio honetan?
Herriaren aurrean nahi dugu azaldu, bi motako inplikazioak dituela frantses estatuak: batetik, errefuxiatuen errepresioa gauzatzeko kolaboratzaile izan zela, GAL aferan alegia. Madrilen eskutik ibili baitzen, hots, euskal arazoan eskusartze zuzena dauka. Bestetik, estatu gisa gure herriari ezagutu behar dizkion askatasunak aitor ditzala eskatzen dugu. Euskararen ofizialtasuna eta Euskal Departamendua frantses Estatuari gauzatzea dagokio.

«Madrili eta Parisi begiratu gabe, abertzaleok Euskal Herria eraikitzen eta euskal herritar gisara bizitzen hasi behar dugula» dio HBk Hegoaldean. Zuek berriz, orain gutxi, suprefetarekin hitz egiten saiatu zarete eta atea itxita aurkitu duzue.
Bai, hala da, Parisko ateak itxita daude. Suprefektura aitzinean ginen, eta frantses kazetari batek galdetu zidan: «Avec Madrid difficile, avec Paris impossible?» Nik berriz erantzun nion: «Impossible ce n'est pas francais». Batzuk diote Madrilek agintzen duela, baina, zenbaitetan, nago ez ote den alderantziz.

Lizarra-Garazira itzuliz, zein neurrian sortu zen akordioa Ajuria Eneko mahaiaren kontrapuntuan, zure iritzirako?
Nik akordioa kontrapuntu edo tranpolin bezala ikusten dut. Metaforikoki hitz eginez, Lizarra-Garazi koadro baten markoa da. Markoa da herria. Printzipioz, demokratikoki hitza eman behar zaio herri honi. Jakina, marko honetan kolore guztietako piezak sartzen dira, puzzlea osatuko duen kolore eta forma guztietako piezak. Pieza bakoitza proiektu bat da, ezker-eskuin edota goian-behean lekua duena. Jakina, marko horren barruan sartzeko eta puzzlea muntatzeko, bakoitzak beharko du hemendik edo handik zerbait kendu edo zerbait jarri puzzlea osatzeraino. Behin puzzlea gauzatzen denean, kola edo itsasgarria beharko da. Itsasgarri hori herria da. Eta areago, koadroa edo puzzlea osatua denean, pareta txuri batean jarri behar da. Hori litzateke bakea.

Bake prozesua hasia da zure ustez?
Oraindik ez. Urtetan nork bere haritik tiratu du, eta mataza gero eta gehiago korapilatu eta tinkoagoa egin da. Orain gakorratz lana egin behar dugu, atzera begiratu gabe, ea nork tiratu duen gehiago, bestela mataza –gatazka– ez da sekula lasatuko. Pazientzia beraz.

Eginbide horretan, demagun mahai komun bat sortzen dela Hegoaldean. Parisko gobernuaren jarrera ikusita, oraingoz kanpo legoke. ABk lekurik izango ote luke mahai horretan?
Ez, ez dut uste. AB ez da Ibarretxek deitua izanen. Ez gaude horretan oraindik.

EHk lurraldetasuna jarriko luke mahai gainean seguraski. Iparraldeko izan gabe mintza daiteke Iparraldeaz?
Ez. Orain arte, batzutan, Iparraldeko gure bozeramailea HB izan da Hegoaldean. Lizarra-Garazi akordia dagoenetik, gero eta gehiago hori bereizten ari da. Iparraldean EA eta EAJk gero eta izaera propioagoa dute ere. Akordioaren ondorioz, Iparraldea gero eta hurbilago ikusten da Hegoaldetik eta indar abertzaleen aldetik. Gure presentzia ontzat hartzen dute, eta konbentzituak dira gure ahots propioa gauzatuz joan behar dugula. Baina ez gaude neurri berean, ez gaude egoera berean. Abertzaletasunak lan asko egin behar du hemen.

Bilbon egin duzuen azkeneko aurkezpenean, Richard Irazusta zure kidea frantsesez aritu zen. Arrazoi berezirik?
Bestaldean bi hizkuntzetan egiten dira ekitaldiak eta hemen ere berdin egin behar dugu, bai frantsesez bai euskaraz.

Bai, baina kasu horretan frantsesa berezko ez duen esparru batean aditzera eman zenuten. Zergatik?
Frantsesez mintzatuz, mezu hartzailea hemengo errealitateaz jabetu dadila nahi dugu.

Erromantizismo garaiak atzean utzirik, errealistagoak izan behar dugu naski?
Bai. Hala da. Bi hizkuntza erabiltzen ditugu hemen eta beste bi han, orotara hiru. Euskaldunok hiru hizkuntza erabiltzen ditugu. Hori errealitate bat da eta, Hegoaldean euskara gero eta azkarragoa izaki, espainola azkarra da. Iparraldean, esan gabe doa, frantsesa oso barneratua dago gure eguneroko bizitzan.

Lizarra-Garaziko akordioa Iparraldera urte bat lehenago etorri izan balitz...
Ez dugu atzera begira bizi behar. Berandu edo ez, akordioak Iparraldeko AB, EA eta EAJ biltzea ekarri du. Pentsatzen dut harremanak pixkana sendotuko direla. Denok ohartu gara, urte bat lehenago izan balitz agian hautetsi abertzale bat izanen genukeela Bordelen. Etorriko dira beste aukera batzuk. Helburuak finkatzeko lanean aritu behar dugu.

Artean, Iparraldean abertzaleen helburuak lortzeko aski indarrik bai?
Departamendua pauso bat da, etapa bat. Euskal Departamendu eskaera gauzatu daiteke. Azkeneko manifestazioan 6.000 lagun bildu ginen, eta ez geunden abertzaleak bakarrik. Hori oso inportantea da. Agian aurten berean izanen da beste manifestazio bat, eta ezetza izanen dugu frantses Gobernutik berriz ere. Baina, hori ere lorpen bat da. Orain arte ez genuen ezta ezetza jasotzen ere.

Ipar Euskal Herrian berezko instituziorik ez. Lurralde Eskema dago ordea. Aldeak alde, berau EAEko estatutuarekin konparatzen dut. Bere balioa ukatu gabe, abertzaleak zatitzeko lanabesa izan daitekeela. Zer diozu?
Nik uste dut beti ere abiadura kontua dela. Dena Lurralde Eskemari ematen zaion markoaren arabera dago. Hor ari diren abertzaleen lana kontuan hartu behar da. Bere garapenari begira, esperientzia horren babesle ere izan behar dugu, tresna bat izaten ahal da, laguntzen ahal du Iparraldea garatzen edo herri honen bidea desbideratzen. Tentuz ibili behar da, tresna erabiltzen ikasi ere.

Azkenik, EHk Gasteizko Gobernuarekin legealdirako akordio ia lortua duela adierazi dute Ibarretxe eta Otegik. Zein balorazio egiten duzu Iparraldetik?
Akordioaren edukiera ez dut ezagutzen, eta beraz, ez dut deus esaten ahal. Nik pauso natural bat bezala jotzen dut. Kontradikziorik ez dut ikusten behintzat

MILITANTISMOAREN EMARIA
MILITANTISMOAREN EMARIA
Lekeition sortu zen 1953ko azaroaren 21ean. Bederatzi urterekin etorri zen Lapurdira. Espainiako Gerra zibilean erbesteratu zen osaba bat babestu eta laguntzera etorri baitziren bere gurasoak. Elbarriekin dihardu lanean monitore gisa. Ezkondua. Euskal militantea. Abertzaleen Batasunaren eleduna izan ondoren, ABko ordezkaria da Lizarra-Garazi adierazpenaren segimendu batzordean Richard Irazustarekin batera.


Azkenak
Fermin Leizaolaren mundu interesgarriak

Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.  

Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]


Lurra eta konpromisoa ardatz, Bizkaiko hamar emakume baserritarren historia kaleratu dute

Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.


2025-06-27 | Hala Bedi
Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote uztailaren lehenetik aurrera

Zuzendaritzak aurkeztutako Enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) atzera bota eta "irtenbide bat bilatzeko negoziaketak hasteko helburuz", Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote.


LGTBIQ+ Komunitatearen Nazioarteko Egunaren bezperan, “sexu askapena eta harrotasuna” aldarrikatu ditu EHGAMek

Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua". 


EHUn kitxuaz, komunitate indigenen erresistentzia aldarrikatzeko

María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]


'Missa Solemnis'
Bihotzetik zeruraino

Beethovenen 'Missa Solemnis'

  • Taldeak: Bilbao Orkestra Sinfonikoa (zuzendaria: Nuno Coelho), Bilbao Koral Elkartea (Enrique Azurza) eta Iruñeko Orfeoia (Igor Ijurra).
  • Bakarlariak: Mira Alkhovik (sopranoa), Nerea Berraondo (mezzoa), Michael Porter (tenorea)... [+]

Baztango Udalak “euskal errepublikaren parte” dela erabaki du

Aurrez, Plentziak, Alkizak eta Gernikak euskal errepublikaren parte izatea erabaki zuten. Baztanekin, dagoeneko Euskal Herriko lau herriek hartu dute erabakia.


'Artxibo biluzia'
Memoria indibiduala, memoria kolektiboa eraikitzeko

Artxibo biluzia
Nor: Intza Alkain eta Javi Barandiaran (Metrokoadroka).
Non: Lemoako Kotxepin aretoan.
Noiz: ekainaren 2an.

-------------------------------------------------------

Lemoan independentzia eguna ospatzen ari dira. Kotxepin kultur etxearen alboan,... [+]


Adin txikikoak dituzten Gasteizko bi familia kale egoeran geratzeko arriskuan daude

Duela urtebetetik duen aldi baterako harrera proiektua eten diote familia bati, eta bestea joan den astean etxegabetu zuten, inolako jakinarazpenik jaso gabe. Auzoan Bizi etxebizitza sareak agerraldia egin du ostegunean Txagoko Komunitate Sarearekin eta Federico Baraibar... [+]


2025-06-27 | Xuban Zubiria
Bretoiera eta Bretainiako kultura sustatzen zuen Breizh kooperatiba itxi dute

Bretainiako adierazpide musikal zein literarioen sustatzaile eta banatzaile nagusia izan da Breizh kooperatiba. Ia zazpi hamarkadetako ibilbidean ehunka egile bretainiarren lanak editatu eta ekoitzi ditu, horietako hainbat bretoieraz.


Frantziako Estatuak EEPn 100.000 euro gehiago inbertituko ditu, baina helburuetatik urrun

Maider Behotegi Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) lehendakariak inbertsio handitze guztiak berri onak direla adierazi zuen iaz. Hala ere, erakunde bakoitzak gutxienez 300.000 euro gehiago ipintzea "beharrezkoa" dela nabarmendu zuen, helburua 2050ean hiztun kopurua... [+]


Ed Rojas
“Trans legea onartu dute, baina zer gertatzen da identitate ez-bitarrekin?”

Tramite burokratikoetan murgilduta dago Ed Rojas. Kolonbian jaio eta bizi, 2022an Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egin zuen EHUn. Baina titulua amaitu eta hiru urtera, ez du lortu bere izenean jasotzea. Arrazoia? 2022an ez-bitar markagailua jarri zuen bere... [+]


Azken hamar urteetan %21 jaitsi dira iktus kasuak Nafarroan

2009tik 2023ra izandako iktus intzidentziak jaso ditu Nafarroako Osasun Publikoko eta Lan Osasuneko Institutuak. Iktusa izan duten nafarren %84k arrisku faktoreren bat zuen.


Espainiako Kongresuak gobernuari eskatu dio 78ko sanferminetako gertakariak “argitzeko” eta biktimei “aitortza” egiteko

1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.


2025-06-27 | Elhuyar
Adimen naturala

Adimen artifizialak adimenari berari buruzko eztabaida berpiztu du: zer da adimena, zertan bereizten dira giza adimena eta adimen artifiziala deritzoguna, zer egitura dute oinarrian… Eztabaida horrekin batera, animalien garunen egiturari eta gaitasun kognitiboei buruz... [+]


Eguneraketa berriak daude