Duela hamarkada bat pasatxo Hego Euskal Herriak ezezkoa eman zion NATOri, Espainiak erakundean sartzeko erreferenduma egin zuenean, 1986an. Handik lau urtera, gizarteko sektore batzuk behintzat Golkoko Gerraren aurka atera ziren kalera, Estatu Batuek gidatutako nazioarteko koalizioak Iraken egindako erasoak salatuz. Berlingo Harresiaren erorketa eta Gerra Hotzaren amaieraren ondoren, EEBBek nazioarteko ordena berria errealitatean frogatzeko aukera zuten Iraken. Superpotentzia biak bloke berean zeuden, nahiz eta agintzen zuena estatubatuarra zen. Baina ordena berria estreinatzeaz gain, gerrarako teknika modernoenak ere erabili ziren lehenbiziz. Estatu Batuek aurrera eraman nahi izan zuten Galaxien Gerrari buruz zerbait gehiago ulertu zuen askok satelitea eta laserraren erabilera hilkorrarekin. Tresneria militarrari buruzko propaganda orain bezain eraginkorra zen orduan.
Euskal Herriaren gizarte sektore aurrerakoi eta ezkertiarrek kalean ere erantzun zuten hiriburuetan egin ziren manifestazio desberdinekin, hitzaldiak han eta hemen... Ekialde Erdia eta bertako arazoak herritarrarentzat zailagoak izan arren, gertuago dagoen Jugoslaviaren aurkako erasoa baino modu beroagoan bizi izan zen Golkoko Gerra, Irak «harriaren arora» itzularazi zuena, orduan James Baker EEBBetako Estatu Idazkariak iragarri bezala.
Zer gertatu da? Erantzun ugari egon liteke eta gainera, gizarte sektore batzuk apurka esnatzen ari direla dirudi. Gasteizko Legebiltzarrean hilabete baino gehiago pasatu behar izan da gaia osoko bilkuran ofizialki aztertzeko, Nafarroako Legebiltzarrean aztertu ere ez da egin osoko bilkuran, eta kale mailan ere mobilizazioak urri eta berantiarrak izan dira. ETAren su-etenaren ondoren Euskal Herriak bizi duen egoera berezian egon daiteke hura ahaztuago izatearen arrazoi nagusietakoa, hauteskundeen gertutasuna ere bai... Eta, bestetik, Slobodan Milosevic buruzagi serbiarraren erregimenak azken hamar urteetan Balkanetan izandako jarrera basati eta panserbiarrak ere agian izan du eraginik euskal gizarteko herritarrengan.
Informazioa eta komunikazioari dagokienez, gaur egun komunikabideetan ere horrenbeste nabaritzen den globalizazioak badu eraginik hemen ere: Tomahawk eta F-117 berdintsuak ikusten ditugu erasoan; Milosevic Sadam Hussein bezain gaiztoa da Bruselan, Madrilen, Marocon zein Michiganen; serbiarrek sarraskiak eta hilketak egiten dituztela entzuten dugu han eta hemen, NATOk, ordea,

eragiten ditu; eta, azkenik, guztiok ditugu errefuxiatu kosovar-albaniarren irudi latzak begien aurrean, NATOren erasoen arrazoi nagusia alegia, errefuxiatuak babestu beharra. Horra hor eraso atlantiarraren arrazoi nagusia:

Milaka irudien bidez, guztioi sarrarazi digute beste herrialde bateko biztanleria bere agintari sarraskigileetatik defenditzeko eskubidea duela NATOk. Erakunde militarreko agintariengan ilustrazioaren oinordekotza gaur egun ere edozelakoa ez dela samur antzematen da.

zahar hura bere osotasunean gauzatu da kosovar-albaniarren kasuan: erasoa kosovar-albaniarrak defendatzeko egiten da baina ez zaie beraiei beren etorkizunari buruz erabakitzen uzten.
Baina gerraren gertutasunak –Europan izateak– azkenean modu berezian eragiten du eta hori hemen ere nabaritzen da. Jarrerak eta iritziak era guztietakoak dira, eta euskal gizarteak bizi duen egoeraren metafora gisa erabili izan dira serbiarrak eta kosovar-albaniarrak. PP eta PSOEko buruzagi askok serbiar nazionalismoarekin konparatu dute euskal nazionalismoa; abertzaleek Belgrad eta Madrileko nazionalisten arteko parekotasunak aireratu dituzte.
Euskal gizarteak ezetza eman zion NATOri baina bere agintariak beti egon izan dira NATOrekin, baita oraingo erasoan ere; Nafarroa zein Gasteizko gobernuek, ez lehen ez orain, ez dute haren erasoen aurkako jarrerarik agertu, eta berdintsu alderdi nagusi gehienei dagokienez. Gasteizko Legebiltzarrean Joseba Arregi jeltzaleak sendo defendatu zuen NATOren izaera eta beharra. Hori bai, gauza bat da NATOrekin sartzea eta bestea kosovar-albaniarrek bizi duten egoera, EAJk Aberri Egunaren agirian elkartasuna adierazten baitzuen

esate baterako Kosovo eta Kurdistanekin. Inaki Anasagasti diputatu jeltzaleak, aldiz, jarrera kritikoa agertu du NATOrekin eta NBErekin. Koffi Annan Madrilen egon zenean, Euskal Herriko prozesua

esan zion Jose Maria Aznarri eta Anasagastik honako hausnarketa egiten zuen «Deia»ko iritzi artikulu batean:

«Deia»ren jarrera zorrotzagoa da NATOrekiko, ez editorialen bidez baina bai Jose Luis Arriaga egunkariko nazioarteko aspaldiko komentaristaren idazkietatik:

Egunkari nagusienek, Correo Taldekoek, era guztietako iritziak atera badituzte ere, zalantzak agertu dituzte erasoen eraginkortasunari buruz baina oro har ontzat emanez. Madeleine Albright EEBBetako Estatu Idazkaria Boris Ieltsinekin bildu ondoren, bien arteko bilera

pentsatutakoa baino hobeto atera zela zioen editorial batean. Berbetan (Ieltsinek Hirugarren Mudu Gerrari egin zion erreferentzia) gehiegikeriak ikusten dituzte Comecosakoek, baina ez NATOren erasoetan, gehienez ere

».
Albisteen aldetik, dena den, ez dago ezberdintasun handirik batetik bestera eta gehienetan agentzien esana nagusitzen da. Besterik da albiste horien tratamenduan eta iritzietan. «Gara» eta «Euskaldunon Egunkaria»ren jarrera NATOren erasoaren aurkakoa da, Milosevicen erregimena salatuz eta Kosovoren autodeterminazioaren aldekoa. Euskal Herritarrok eta Ezker Batuak ere gisa horretako mezua eraman zuten Eusko Legebiltzarrera. Ezkerrean, dena den, iritzi desberdin samarrak agertu dira, agian autogestioaren Jugoslavia hark ezkerreko gizarte sektoretan utzi zuen aztarna sendoagatik. Honen adibide ugari dago egunkarietan, adibidez «Gara»n Jose Antonio Egidok –sasoi batean HBko nazioarteko arduraduna–; Clinton eta Solanak egindako krimenengatik epaitu beharraz argudiatzen du, eta salaketen artean, honakoa:

Ikusten den legez, gerra honi buruzko iritziak ere era guztietakoak dira