Orozkotik Baranbiora doan errepideko bihurgune estu batetan, Arbaitza auzorako errepidea abiatzen da ezkerrera. Autoa bidegurutzean utzirik, pinudian barrena zutoin adierazgarrien esanak jarraitu, eta eskuineko bidean gora egingo dugu. Pare bat kilometro aurrerago, harizti txiki bat zeharkatuta, baserri ingurura helduko gara. Harrigarria da honelako leku malkartsu eta deserosoetan ere baserri dotoreak agertzea, eta ez dira ez, nolanahikoak Arbaitzarte eta Arbazagoiko baserriak. Pinudia ustiatzeko eraiki diren pistak jarraituz, eta Arbaitza erreka beti eskuinean dugularik, bidean dauden putzuetan geldialdiren bat egin eta bertan dauden zapaburuei so eginaz, hainbat anfibio topatuko dugu, uhandre palmatua adibidez. Pistan zehar Gorbeiako natur parkean sartzen garela jakinarazten digun karteltxo bat pasako dugu, landaredia ere aldatzen hasten da eta pare bat kilometro egin ondoren hariztian sartzen gara. Errekara hurbiltzean haltza, hurritza eta erreka ertzeko zuhaitz eta zuhaiskak ugaritu egiten dira.
Aurrerago, ikazkinek eginiko txondorren arrastoak, lau bat metroko diametroa duten lautadak nabari dira. Basoa gune batzuetan oso hezea denez, goroldioek harriak estaltzen dituzte, eta zuhaitzak zutik daudela hasten dira usteltzen. Beraz, adi ibili zuhaitzei heldu baino lehen, muturra hautsi nahi ez baduzu behintzat. Usteltzen hasiak diren zuhaitz eta egur zatietan, onddo eta bakterioek eginiko lanaren ondorioz egurrak kolore bereziak hartzen ditu, gorria, urdina, berdea... Basoaren itxura liluragarriak Basajauna bertatik igaro dela diosku. Ez da harritzekoa izango oreinak ikustea, Altube gertu baitago, eta han baitago Euskal Herriko orein populaziorik handiena. Basoan gora baldintzak idortu egiten dira, eta ametzak haritza ordezkatzen du. Basopean ere lore apainak daude

adibidez, hostoak orbainez beterik dituen arroxa kolorekoa bera.
Artzainek sortutako larreetara iristean, erreka utzi eta maldan gora egingo dugu pago-motz bakanekin topatuz, harresi eta artzaien atseden leku ziren txabolen arrastoekin, artean. Belardietako ardi gorotzetan hainbat kakalardo koprofago ibiliko da.
Eskuinean dagoen muinora igo eta ekialdera jarraituz aurreko mendixkatik igarotzen den bidearekin bat egingo dugu, eta hau eskuinera jarraituz Kolometa mendiaren 1.001 metroko gaina burutuko dugu.
Bertatik Itxina ikus genezake, urak kararria azukre koskorra umeen ahotan bailitzan disolbatuta emandako paisaje elkorra, koba eta leizez betea. Hodeiek utziz gero behintzat Bizkaiko eta Arabako hainbat gailur ezagutzeko aukera oparoa izango dugu.
Gailurretik 500 metrora dagoen bordara jaitsiko gara ondoren, haranean eratzen den zohikaztegira hurbilduz. Garai batean zohikatz hau erregai modura erabiltzen zen, baina orain hezegune hauek babestuta daude, bertan bizi den hainbat anfibiori bizilekua eskaini nahirik. Kilometro batera haranean behera eginez Arbaitza errekarekin topatuko gara berriro ere. Bidezidorrak eta pistak jarraituz, erreka begibistatik galdu gabe, ibilbidea hasi dugun lekura iritsiko gara