LAN ISTRIPUAK GORA BALDINTZA TXARRAK DIRELA MEDIO
- lanetan hiru pertsona hil eta bat zauritu izanak mahaigainean jarri du, berriz ere, lan segurtasunaren eta lan baldintza desegokien gaineko eztabaida.
Gero eta lan ezbehar gehiago dira Hego Euskal Herrian gertatzen direnak. Egunetik egunera euskal behargin gehiago dira lan-istripu arin, larri nahiz heriotzazkoetan izaten direnak. Ez da harritzekoa igoera hori orain gertatzea, lan egoera okerragotzen ari denean, hain zuzen. INEMek berak –Madrilgo Gobernuko Lan Ministerioko erakunde ofizialak– emandako datuen arabera, 1998an Hego Euskal Herrian egindako lau lan kontratutik bat ABLE batek bideratutakoa da. Eta are larriagoa da iaz izenpetutako kontratuen % 80k hiru hilabetetik beherako iraupena izan duela. Kontratuen % 8 baino ez zen iraupen zehaztugabekoa izan.
Horrela, ez da harritzekoa lanerako esperientziarik eza, lan osasun arloan ezagutzarik eza eta prebentziorik eza izatea iaz Hego Euskal Herrian baja behar izan zuten 70.000tik gora lan-istripuen arrazoi nagusiak. Istripu kopuru horretatik azpimarragarriena, gertatutako 147 heriotzak lirateke (116 EAEn eta 31 Nafarroan); 1997an 117 izan ziren bitartean.
Herrialdekako ezbehar kopurua honako hau litzateke: % 70 igo zen Gipuzkoan, % 50 Araban eta % 19 Nafarroan; Bizkaian mantendu egin zen. Eusko Jaurlaritzako Osalanek emandako datuen arabera, sektoreka manufaktura-industria da EAEn lan istripu gehien biltzen dituen sektorea, 20.402 guztira, horietatik 30 heriotzazkoak. Eraikuntza sektorean ere arriskua handia da; 1998an 22 behargin hil ziren sektore horretan. Bi baserritarrek eta bi arrantzalek ere bizia galdu zuten, baserrian eta itsasoan. Nafarroako kasuan, non 1998an guztira 31 heriotza gertatu ziren, sektorerik arriskutsuenak kautxu transformazio industria, metalurgia eta metalezko produktuen fabrikazioa eta eraikuntza izan ziren. Iaz sektore hauetan % 40 igo ziren lan istripuak.
1998ko lan istripuen inguruko errealitatea ez da batere bestelakoa Espainian. Lan istripuek gora egin dute bertan ere. CCOO sindikatuak eskainitako datuen arabera, 1998an 1.072 heriotza izan dira Espainian, aurreko urteko 1.070 kasuen aurrean. Istripu larriek behera egin zuten, 1997ko 10.803etatik 1998ko 10.652etara igaroz.
Gutierrez buru duen sindikatuaren arabera, lan ezbehar kopuruak % 16,4 egin du gora azken hiru urteotan. 1996an 1.172.497 lan istripu izan ziren (heriotzazkoak, larriak eta arinak, baja behar izan dutenak nahiz bajarik gabeak), eta 1998an kopurua 1.402.000ra iritsi zen. Txostenak azpimarratzen du lan istripu gehienak lanean urtebete baino gutxiago daramatenen artean –kasuen % 49– eta aldi baterako kontratua dutenen artean –kasuen % 58– gertatu direla.
Txostenak Espainian lan istripuek urtero 17 milioi egun lan egiteke uzten dituela gaineratzen du, eta horrek 2,2 bilioi pezeta (88 milioi libera, 13.250 milioi euro) esan nahi ditu ekonomiari begira. Istripuko bajen batez bestekoa 23 egunekoa da.
Aipatutako kopuruek Espainia –Europa mailan– lan ezbehar kopuruen arabera lehen postuan kokatzen dute. Esate baterako, Espainiako hildako kopurua (3-4 bat egunero) Europako Batasuneko batez bestekoaren hirukoitza da ia.
CCOOen txostenak «aurreikuspen kultura ezari» egozten dio lan istripu kopuru altua, eta legeari jaramon eginez gero istripuen % 90 saihes daitekeela dio. Enpresarioen % 54k lan arriskuaren aurre-ebaluaziorik egiten ez duela ziurtatzen du, eta langileen % 11,3k baino ez duela istripu aurreikuspenen gainean beharrezko prestakuntzarik izan
Lan istripuen gaineko erantzukizuna guztiona da, Administrazioarena, patronalarena, sindikatuena eta langileena. Bakoitzak badu bere ardura saihestezina. Administrazioak, sindikatuek eta patronalak orain hiru urte Lan Arriskuak Aurreikusteko Legea izenpetu zutenetik ari dira lan istripuak gorantz egiten, bai Hego Euskal Herrian eta baita Espainian ere. Lege horrek enpresetan lan osasun ordezkariak egotea bultzatzen du, hala nola enpresetan prebentzio planak egitea, ikustapen jarraitua, segurtasun arauak ez betetzeagatik isun ezberdinak ezartzea, eta abar. Nolanahi ere, lan ezbehar kopuruak gorantz darrai.
Egia da lan baldintza eskasek istripu hauekin guztiekin harreman zuzena dutela, baina egia da halaber bere garaian izenpetutako Lan Arriskuak Aurreikusteko Legea ez betetzeak ere eragin handia duela lan arriskuari begira. Adibide gisa, EAEn 1.116 enpresak baino ez diote Osalani bere prebentzio planen berri eman, 8.893 direlarik berri emate hori oraindik egiteke dutenak.
Lan istripuen ugaltzea areagotzen duen beste faktore bat enpresariek makineria berritzeko ia inbertsiorik egin ez izana litzateke, makineria zahar bezain arriskutsua bere horretan utziz. Enpresari asko ez dira oraindik ohartu lan segurtasun alorreko inbertsioak, betebehar soziala ez ezik, bere interesentzako errentagarriak ere badirela. Ez dago lan istripuen ondorio ekonomikoa ahazterik: bajak, ordezko lan-eskuaren beharra, kalte-ordainak, isunak... Horrexegatik azken egunotan hainbat sindikatuk 50 beharginetik beherako enpresentzako lanbide arteko akordio berezia eratzea eskatu izana; akordio hori makineria zaharkitu eta arriskutsua berritzeagatiko sustapen-neurrietan oinarrituko litzateke.
Sindikatu eta beharginek ere ezin dute bere betebeharra alde batera utzi. Egia da enpresek eta Administrazioek segurtasun arauak bete behar dituztela eta segurtasunean inbertitu behar dutela. Baina egia da, baita ere, enpresa kontseiluek eta sindikatuek askotan ez dizkietela bere kideei segurtasun neurriak betearazten, edo ez dutela istripua gertatzen denean amaiera arteko ikerketa sakonik eskatzen. Kasu askotan, kalte-ordain handien bidez, sindikatu eta behargin batzuek isilpean gorde izan dute enpresarien edo kargudunen erantzukizuna
Datu estatistiko ofizialek Hego Euskal Herrian sortzen ari diren enplegu berri gehienek baldintza desegokiak dituztela baieztatzen dute. Hortaz, lan baldintza desegokiek istripuak izan litzaketen behargin berrien lan arriskua areagotzen dute.
Madrilgo Gobernuko Lan Ministerioko INEM erakundearen datuen arabera, 1998an Hego Euskal Herrian izenpetutako lan kontratuen ia % 80k hiru hilabetetik beherako iraupena izan zuen. Horrez gain, kontratu guztien % 11,60 (82.449) ez zen urtebetetik harantz luzatu. Izenpetutako kontratuen % 8 (56.523) baino ez zen zehaztugabea izan. Horrela, izenpetutako 709.909 kontratuetatik, lautik bat ABLE (Aldi Baterako Lan Enpresa) batek bideratutakoa da. % 12,5eko igoera esan nahi du horrek.
Herrialdeka aztertuz, Araban 98.416 kontratu izenpetu ziren, 209.450 Bizkaian, 164.724 Gipuzkoan eta 147.318 Nafarroan. Kontratu gehienak gizonezkoek izenpetutakoak dira (% 58,30) eta kontratuen herena gazteei zuzendua izan da. Lan baldintza desegokienak Araban leudeke, non 1998an izenpetutako kontratuen % 82k hiru hilabetetik beherako iraupena izan zuen. Gipuzkoa du atzetik, % 79,92; Bizkaian % 79,41 litzateke, eta % 75,68 Nafarroan
Azken urtean Gazan gutxienez 60 pertsona hil dituzte sionistek torturapean, horietariko hiru medikuak, eta beste 1.000 osasun langile baino gehiago hil dituzte, Gazako Osasun Ministerioaren arabera. Osasun sistemaren aurkako eraso “sistematiko eta berariazkoa” salatu... [+]
Hemen gatoz, atzera ere, hausnarra berritzera. Edo behintzat saiatzera. Edo horrekin amestera. Ez dakit, ordea, berritik zer izango dugun; izan ere, antza, munduak lehengo lepotik burua jarraitzen du. Barkatu okerra: gizakiok jarraitzen dugu lehengo lepotik.
A ze fauna! atalaren lehen denboraldian, olatuz-olatu hainbat itsas izaki aurkeztu dizkizuet txoko honen traineruko kareletik. Ordea, bigarren denboraldiko nire lehen artikulua lagun bati gorazarre egin eta bere lanaren garrantzia azpimarratzeko erabili nahi dut:... [+]
2014an sortu zuten Birika Permakultura proiektua Leioako lursail okupatu batean. Jurgi Uriarte Idiazabalek eta beste bi kidek jarri zuten martxan egitasmoa. “Lursail hartatik bota egin gintuzten gerora, aparkalekua egin behar zutelako, eta, etenaldi baten ondoren, bakarrik... [+]
Jakoba Errekondok Ilargia eta landareak aurtengo agenda eskutan, ilargiaren arabera baratzeko lanak nola antolatu azalduko du eta entzuleen galderak zuzenean erantzungo ditu. Antton Olariagak argitalpen horretarako egin dituen hamabi piztiren ilustrazioak erakutsiko ditu eta... [+]
Ikusgarritasun gutxi dute gure gizartean komunikazio zailtasunak dituzten pertsonak eta bizi dituzten oztopoak. Ezezaguna da esparru horretan aritzeko formatzen diren komunikazio-bitartekarien lana: zailtasunak dituzten pertsonek beren gaitasunak garatu ditzaten laguntzen dute,... [+]
Euskal Herri mailako topaketak antolatu dituzte hainbat gaztetxe eta gazte asanbladatako gaztek urriaren 19rako, Leitzan (Nafarroa). Mugimenduaren egoeraz eta egitekoez hausnartu, elkarren artean saretu, eta borrokarako indartzea dute helburu. Idatziz erantzun diete ARGIAren... [+]
Plastikoan bilduta saltzen dizkigute zuritutako sagarra, mandarina, ahuakatea eta abar. Eta ez gaitu lotsagorritzen.
Euskal Herriaren zatirik handiena klima zonalde epelean kokatuta egon arren, Arabako eta Nafarroako hegoaldean ez ezik, edonora hedatzen dira udako bero bolada latzak. Eta, dirudienez, klima aldaketarekin okerrera eginen du egoerak –edo egiten ari da, honezkero?–... [+]
Urduritasunaren alarmak mugikorrekoak baino ordubete lehenago jota hasi da niretzat Donostiako 72. Zinemaldia, edo halabeharrak edo oparitu didan rol honetan. Goiz gosaldu eta akreditazioaren bila joan ostean, Victoria Eugenia antzokira hurbildu naiz 9:00etarako saiora, Emilia... [+]