INTIMITATEKO POESIA LAKETA


1999ko otsailaren 14an
L

o zaudela zure arnasa mintzo zait / eta mintzo zait gero urrunaz / eta ibai betea bezala doan oraina / zure loaren euritan ontzen da / zure loaren errotan xehetzen haren arrazoi gordeak / mina tresna bat bezala darabilt / lanbasa, labana, arkatza / mina da nire lurra...
Hala hasten den poema batekin ematen dio ongi etorria Jose Luis Otamendik negu-gau bateko ikusle taldeari, eta hala, lehen unetik adierazten dio ikusle bakoitzari aditzen duenaren mamitzerako orduan bakarrik dagoela, bakarrik eta biluzik. Poesia ateratzen du mahai gainera,

zuk arnastutakotik edan dut / eta erotzeko beldur naiz
. Striptease sentimental intimoa hasia da eta hortik aurrera, ikuskizunak iraun ordubetez behintzat,

xamurtasuna da geratzen zaigun bakarra, elkarrengana biltzea
.
Urtarrilaren azken aurreko ostegunez hirurogei ta hamar entzule inguru hurbildu ginen Gasteizko Florida kultur etxera «Bakarrik bahago neguan» poesia eta musika saioa entzutera. `Ikuskizun' esan ohi zaie halako saioei, baina `entzunaldi' behar luke izan akaso. Errealitatea ikusi egiten dugu egunerokoan, zinea edo telebista ikusten ditugun bezalatsu. Ikusten abilak gara, zailago zaigu ordea aditzea, ikuskizun bat entzutea, alegia, eta beharbada begiak itxi beharra dago eserlekuan jartzean, Gasteizko gaua ahaztu eta hitzen irudien mintzoa ikuskatzeko. Mintzo unibertsala bezain intimoa. Eszenatokian hiru pertsona bakar agertzen dira, musikari-kantariak bi alboetan, eta erdian poeta. Baina ez dute elkarrekin abesten edo errezitatzen. Hiru pertsona bakarti dira, txandaka euren arimak hustuz. Argiek azpimarratu egiten dute bakardade hori. Poeta eszenatoki atzealdeko gauean dago musikarietako bat ari denean, eta alderantziz.


AURKEZPENA

. Poeta Jose Luis Otamendi da. Azpeitiarrak uda partean argitaratu zuen «Bakarrik bahago neguan» izenburua daraman liburua Pamielan. Liburu horretan 80. urtetik 90era bitartean argitaratu zituen lau poesia liburuen bilduma egiten du. Hitzaurrean Iñigo Aranbarrik `azken lirikoa' deituko dio erdi-brometan, idazle garaikideengandik aldendurik bere poesigintza maitasun grinak eta gorabeherak azaltzeari lotzen baitzaio. Ez ditu ordea orain dela hamar-hamabost urteko poemak hautatu zuzeneko kapritxo txiki honetarako. Tentazioa izan omen zuen garai baten berreskuratzeari ekiteko, baina urteen distantziak hesi handiegia eraiki du poetaren obran. Kezka eta esakera berriak darabilki azken urteotan, eta nahiago izan du horiei bide egin aurrekoen xalotasunari baino. Poema berriak dira, beraz, Otamendik irakurritako gehienak, garai batekoak baino trinkoagoak, luzeagoak eta mezu anitzagoez bustiak.
Lehen olerkiaren ostean Otamendi badoa eszenatoki atzealdeko bere neguko gauera, eta argiek lekua egin diote xumeki aurrealdean Imanol Ubeda kantariaren bakardade konplizeari. Joseba Sarrionandiaren kopla batekin hasten du bere errelatoa:

goizean goizik jeiki naiz eta / leiho parean eseri / begira nago zure begiak / ea non diren ageri / baina hormetan zehar ez diot / antzik ematen ezeri / zure begiak hurbil banitu / haietan nenbilke igeri.
Tolosarrak kitarra akustikoarekin lagunduta xamurki kantatzeari ekin dio azken urteotan, kantautoregintzatik gertuxeago. Deabruak Teilatuetan taldeko iraganetik ezagutzen duenak Bide Ertzean taldearen oraina beharko du aditu «Bakarrik bahago neguan» honetarako pausoa ulertzeko. 98an «Dana lanbrotute ikustot» ikuskizunean ere parte hartu zuen Jose Luis Otamendi, Koldo Izagirre eta enparauekin. Otamendirekiko atxikimenduak bitarteko beste urrats bat ere egina du, Bide Ertzean taldean jada «Bakarrik bahago neguan» poemari aurretik musika jarria baitzioten. Labrit Zabala da hirukotean gazteena eta hargatik ezezagunena. 20 urteko neska usurbildar honek pianoa eta kitarra jotzeaz gain entzumen landua du eta ahots ederra kanturako, ahots gaztea. Imanolek bezalaxe, bereak ditu errezitaldian kantatuko dituen abesti guztiak, amodiozko kanta gazi-gozoak. Izan ere, Labritek bere bidea bakarkakoan jorratzen hasia zuen Bide Ertzeanen lehen diskoan parte hartzea proposatu ziotenean. Gaur egun han-hemenka dabil batez ere asteburuetan, Imanol bezalaxe, taldearen zuzenekoetan eta bizimodu hori gustuko duela dirudi

maitasun gauetan laztanak bezala
.
Hala, poema bakoitzaren bukaeran isilune labur bat dago, eszenatokian iluntasunak tunel bat ixten du eta argiak beste bat irekitzen, eta Oto, Ima edo Labrit azalduko da tunel horretan bere neguko hurrengo bakardadea biluztera. Ekitaldi bakoitzak bere gogoeta alditxoa eskatzen du.


KORAPILOA.

Poesia errezitaldi bat prestatzerakoan, pentsatu ohi da gogorregia dela hitzaren soinu hutsa entzulearentzat, gordinegia olerkiak bata bestearen atzetik irakurtzea. Osagarriak bilatzen zaizkio hitzari, sarri irudien bitartez, batzuetan antzerki elementuak sartuz eta gehienetan musikaren laguntza bilatuz. Egitasmo honek musikariengan izan zuen jatorria, Imanolen kapritxoa izan zen hasiera batean hiru emanaldi hauek egitea, gauza xume eta azkarra.
Bide Ertzean taldea eta Jose Luis Otamendi ohituta daude elkarrekin lan egitera, «A Tribute to Oto» edota «Dana lanbrotute ikustot» errezitaldiak testigu. Haien arteko harremana konfidantza osokoa da, familiartekoa ia, Gaztelupeko Hotsak zigiluaren baserriaren ingurukoa eta lana asko errazten du horrek, ideiatik egitaterako bidea lautzen du. Familia serioa dira eszenatokian eta elkarri behar ez den begiraturik ere ez diote egiten. Bakarti dirudite.
Imanol eta Labritek maitasunez blai datozen istorioak kontatuko dizkigute

ahots gozoz besarkatu nahi zaitut / maite zaitudala errepikatu...
Sarritan melodiaren atzean dauden poemak doinuaren tonuak estaltzen ditu, hitzez ezin azal daitezkeen une melodikoen bilaketan jostatuz.
Otoren poesigintza mundua oso erritmikoa da eta hitzen errepikapenak maiz erabiltzen ditu.

Zain egoten dira zain / gure herriko plazan zain / zaharrak zain / harria lako egoteko eraz zain / eseri eta itxaron / zain / gizaki bikainen bati zain / gau ta egun zain...
apropos idatzia dirudi ahots sendoz baina sentikorrez ozen irakurria eta aditua izateko. Otamendiren poesigintzaren motorrik eraginkorrena dira zuzeneko saioak, jendearekin kontaktu zuzen horrek lana ikaragarri aberasten diolako.
Tartekatu egiten dira poema zorrotzak eta olerki xaloetan oinarritutako melodia gogoraerraz ederrak. Kontrapuntoa egiten dute hiruren boz hain ezberdinek. Bata bestearen atzetik kateatzen diren sentimendu puskak dira, hiruretako bakoitzak bakardadean mamitutako sentimenduak, eta gero hitzen, hotsen eta melodien bitartez adieraziak. Bati gustagarri izango zaizkio poesia puruaren tarteak, besteri musikaz lagunduta, baina ez dago aspertzen hasteko betarik aditzen ikasi duenarentzat: Otok:

...ez naiz gauza oroitzapenak gaien edo garaien arabera sailkatzeko / errepideak legez osatzen dira / nongoa naizen galdetu didazu / eta autoko leihatila jaitsi dut, astiro / haizea gure arnasari molda dakion / eta zure eskuen erantzunaren zain nago / zure hitzen erantzunaren zain nago.
Eta taupada bi geroxeago Labriten erantzuna Otok eskainitako edariaren hondarrak orraztera dator, azkenaurrekoan a capella kantatzera ausartuz:

zergatik oroitzapenak piska ahantzitu / zergatik zu segundu batean isildu / izar bat zure izenean / malkoak joan zinenean / zergatik ezin zu agurtu / larros bat joan zinenean
.


AMAIERA.

Koparen azkenengo tragua onena izan ohi da, baita tristea ere. Zelofanez bildutako kapritxo honek bukaera gozoa du ordea. Gauza xumea eta azkarra egin nahi zuten: «

Himalayismoa alde batera utzi eta hemengo mendi ttonttor txikiak igotzeko eskurtsioa
» jendaurreko hiru agerpen bakan egiteko. Gasteizen gau hotz hartan eginikoa ikuskizunaren estreinaldia izan zen. Bigarrena otsailaren 4ean Soraluzen izan zen eta azkena, 24an, Tolosan egingo dute.
Lanbidez irakasle den Jose Luis Otamendirentzat poesia «

bizimoduaren laztasuna arintzen lagunduko duen adiskide bat»
da, baina garratz pittin batez aitortzen du

«bodegoiak margotzen dituen jubilatuaren sindromearen zerbait»
ere baduela. Esana du ere geroz eta poema-liburu gutxiago kaleratzen denez poesiak beste bide batzuk bilatu behar dituela. Poesia errezitaldiak ugaritu egin dira Euskal Herrian azken urteotan, euskaraz zein gaztelaniaz. Poesigintzak, liburuan zein zuzenean, ez du dirurik ematen, baina eskerrak oraindik halako kapritxozale asko dela, ordubete gustagarria emateko bezain eskuzabalak. Azkenean, eszenatokiko bakardadeak batu egiten dira teinkatutako haria laxatzera, Otamendiren poesia eta Bide Ertzean-en musika biltzen diren herrian:

Poto batean sartuta zeukat / minutu hura / hiri emateko gauean / eta usoak milaka / udazkenean barrena / lanbroa zeukat gordeta / kaxa batean / hiretzat / eta eguzkia / hankak berotzeko / bakarrik bahago munduan

Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude