«Opera berriaren bila abiatu arren ez genuke inoren eredu izan nahi»


1996ko martxoaren 24an

«Opera berriaren bila abiatu arren ez genuke inoren eredu izan nahi»
Jon Casenave, udaberrian estreinatuko den «Ilargi xendera» operaren idazlea
Istorio erdi miresgarri, erdi bizigarrirako musika zuten pentsatua. Kontaketa klasikoa apurtzeko luma falta zelarik, Casenaverena behar. Gau batez hartu zuten «Ilargi xendera», martxoaren 30 eta 31n Baionan estreinatuko den euskal opera.
Erreferente bihurtuko al da Zabalette-Casenave bikotea aurrerantzean gainontzeko euskal operagileentzat?
Kontaketa klasikotik urrunduz zerbait berria nahi genuen arren, ez nuke inoren eredu izan nahi. Opera honek baldintza bereziak ditu: giro miresgarri eta bizigarria hautatu genuen musikarengatik, baina beste idazle eta musikari batek arras ikuskizun desberdinak girotu ditzake.
Badira hiru urte Peio Zabalette musikarekin eta zu lumarekin euskal opera lantzen hasi zinetela. Zerk bultzatuta?
Lehenagoko esperientzia bagenuen, «Bidaia» izeneko ikuskizunarekin. Baionako Orkestraren zuzendariak horrela eskatuta, lan hori opera moduan aurkez genezakeela pentsatu genuen. Euskal operaren istorioa ikusirik, pentsatzen ahal dugu tradizio hori gelditua zela eta guk hari jarraitu gabe zerbait berria egin nahi genuen. Orduan musikariak baldintzak pausotu zituen istorio erdi miresgarria eta erdi fantastikoa sortzeko. Ondoren kontaketa klasikotik urruntzeko testua aurkitu behar zen, gizarte mailako arazoak ahalik eta gutxien aitatuz.
Istorioa sortzerakoan zein eratara uztartzen da zuen bion arteko lana?
Peiok bazekien zein girotan murgildu behar zuen istorioak eta hortik abiatuz pertsonaia eta natura arteko harremana nola islatu pentsatzen hasi ginen. Bigarren urrats batean, Peiok musika eta nik testua idatzi genituen aldi berean, eta amaitzeko egokitze lanetarako elkartu.
«Ilargi xendera» izeneko obra estreinatuko duzue udaberrian. Zer kontatzen da bertan?
Taulan bi pertsonaia nagusi ageri dira: gizon zaharra eta parez pare mutikoa. Antzerkigileak du (Ramon Albistur) zaharraren papera: oihanean bizi den saskigilea da eta mutikoaren maisu bihurtuko dena, naturarekin dituen harreman bereziak erakutsiz. Mutiko gaztearen papera, berriz, Beñat Axiari bakar kantariak darama. Umezurtza izanik, bere sorlekuan ez du lekurik kausitzen eta saskigileak naturari buruz erakutsitakoekin beharko du bidaiatu, kanpoa ezagutu.
Bi horiez gain, hiru dantzari eta sopranoak ere parte hartzen dute 28 soinulariez datorren orkestraren laguntzaz...
Dantzariek naturaren agerraldia irudikatzen dute eta Catherine Estorelle sopranoak, ostera, ilargia itxuratzen du. Opera honek dituen une bereziak azaltzeko, aldaketen ezaugarri eta naturaren printzipio dugun ilargiari ahoa jartzea bezalakorik ez zegoen.
Noraino aldegin duzue opera klasikoaren ibilbidetik?
Euskal operak bi eremu landu izan ditu: garai bateko euskaldunen istorio mitikoak batetik, eta gizarte arazoak bestetik. Kontuan hartu behar da, joan den mendearen hondarretatik Espainiako gerrara arte euskal opera guztiz sendoa izan dela eta beraz, gure eskualdean gizarte mailako arazoak lantzen ziren batik bat, hala-nola euskaldunak Ameriketarako hartzen zuten bidea. Guk oso bestelako istorioa osatu dugu.
Teknikaren aldetik kontaketa beti kantuz egiten zen. Aldiz, gaurko operan, Frantzian eta Espainian esaterako bada frogarik, antzerkilariek leku gehiago dute eta dantzariak ere ez dira edergailu. Honelako zerbait egin nahi genuen geuk ere. Ondorioz, ikuskizun honetan antzezleak leku garrantzitsua du, kontalari nagusia da eta dantzariek ere fikzioa sortzen dute.
Giro horretan testuak zein doinu behar zuen?
Guztiz lirikoa, naturaren ikuspegi barnekorra nahi genuen eta. Operaren lehen zatirako, mendian udazkenak duen tonu gorrixka musikatu zuen Zabalettek eta nik ere hitzen bidez sasoi horretan mendian aurkitzen den giroa lerroratu behar nuen, zuhaitzak eta lainoak ere bizidun gisa agertaraziz.
Euskarak ba al du eskaintzekorik lirikotasun horren harian?
Asko duela ohartu gara «Ilargi xendera»ren frantses testuarekin alderatu ondoren. Txikitan ikasi nuen euskara, Iparraldean egiten dena, lotua dago guztiz naturarekin. Koloreak, usainak, zuhaitz eta xorien izenak oroitzapenetan ditugu eta hori zuzen-zuzenean igarotzen da poesiara, ahaleginik gabe. Frantsesez, berriz, doinu hori aski hila da, apala eta zaila hizkuntza poetikora hurbiltzen. Euskal bertsoek nire frantsesa berritzera bultzatu naute.
Operaren zentzu elitista gainditzen lagunduko al dute zuenaren moduko ekimenek?
Elitista aipatzean joan den mendeko ikusgarriez ari gara. Joxean Artzeren ikusgarritik, esaterako, oso gertu dago geurea. Guztiaz irekiak dira biak ala biak. Bestetik, bide hau hautatzearekin laguntza gehiago dago erakundeetatik eta baliabide gehiago ditu.
Sorgin Ots elkartea ere euskal opera suspertzeko asmoz sortu zen Ipar Euskal Herrian. Zer irizten diozu bere lanari?
Oso interesgarria. Gure ondarean dugu euskal opera eta ene irudiko piska bat ahantzia zen. Horregatik lan interesgarria egiteko moduan da, bai lehengo tradizioa bizitu eta beste ikuspegi bat emanez eta baita euskal musikagile eta idazleak zerbait berria egin dezaten ere.
Proiektu honetan buru-belarri, non gelditu da «Ordu alferren segida» poesia liburua idatzi zuen Jon Casenave?
Koldo Izagirrek bultzaturik hasi nintzen idazten eta liburu hari esker lortu nuen 1984an Azkue saria. Horren atzetik beti aritu naiz poesia idazten, baina argitaratzeari utzi nion beti berdina idazten nenbilela iruditzen baitzitzaidan. Iparraldeko idazleak ikertzen jardun dut eta idazteko molde berriak entseiatzen ari naiz. Horien fruituak goiz ala berandu agertuko dira.
MAITE ARTOLA
42-43,44

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakCASENAVE2
GaiezKulturaMusikaMusika klasOperaPertsonak
PertsonaiazCASENAVE1
EgileezARTOLA6Kultura

Azkenak
EAEko euskaltegietan A2 mailan matrikulatzea oraingoaren laurdena kostako da

Datorren ikasturtetik aurrera, euskaltegietan A2 mailan matrikulatzen direnek orain arte bezala 310 euro ordaindu beharrean, 70 euro ordainduko dituzte. Maila gaindituz gero, ordaindutakoa itzuliko zaie ikasleei. 


Guardia Zibilak “hemendik fan egiteko” eskatuko dute ekainaren 14an Oñatin

Kuartela herrixantzat lelopean indar okupatzaileek Euskal Herritik irten behar dutela aldarrikatzen du Fan Hemendik taldeak.
 


Gure haurrak ere badira ekimenak mobilizazioa egingo du ekainaren 12an, Gasteizen

Rafah-ra doan nazioarteko martxarekin bat eginez, Gasteizen mobilizatzera deitu du plataformak, baita ikasgeletan ere. Palestinar haurrekiko elkartasun argazkiak ateratzeko eskatu du.


Bake Bideak eta Bakegileak bide amaierara iritsi dira

Aieteko Nazioarteko Bake Konferentzia 2011n egin zen Donostian eta ondoren sortu zen Bake Bideak, Ipar Euskal Herritik bake prozesua sustatzeko. Bakegileen zeregina ETA armagabetzeko ekinbide zibila antolatzea izan zen. Orain, desegingo direla iragarri dute bi ekimenek.


2025-06-06 | Gedar
EAEko kartzelariak greba egitera deitu ditu ELAk

Espetxeetako funtzionarioek lanuzte partzial bat egingo dute ekainaren 9tik 15era bitartean.


Idoia Asurmendi
Bihotzetik berriz pasatzea

IDOIA ASURMENDI
Non: Bilboko Kafe Antzokian.
Noiz: maiatzaren 29an.

----------------------------------------------------
 
Termometroak 30 gradutik gora markatzen ditu, uda giroa nagusi da eta Bilboko kaleak herritar aztoratuz beteta daude. Horrelako egun... [+]

Torturaren 21 biktima berri aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

21 pertsona “giza eskubideen urraketen biktima” gisa aitortu dituzte ofizialki. Espainiako Estatuko funtzionarioek eta eskuin muturreko taldeek torturatutako pertsonak dira eta biolentzia horren lagin txikia baino ez direla dio Egiaren Garaia Da ekimenak.


111 Akademiak banatuko duen azken saria jaso du Miren Amurizak

Ostegunean banatu dute saria, Amasa-Villabonako Hika txakolindegian. Bertan jakinarazi dute 2024koa izan dela 111 Akademiak banatuko duen azken saria.


Non daude kaparrak?

Lorazainok bi hilabete baino gehiago daramatzagu greban, eta, horietan, udaltzaingoek indarrez zapaldu gaituzte piketeetan. Hirian zehar jarraitzen gaituzten sekretek jazartzen gaituzte, eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzte. Enpresak ez gaitu aintzat hartzen, eskaintza... [+]


“Zaurgarritasun Indizea”, Jaurlaritzak nahi duena egiteko koartada

Nork sinesten du urtebetean Ordiziako errealitatea goitik behera aldatu dela eta desorekak desagertu direla?

Udaberriko oporren ataritan egunkarietan Begoña Pedrosak eman zigun titularra: Ordiziak ez du desorekei aurre egiteko plan berezirik behar... [+]


Ostiralean hasi eta urte bukaera arte iraungo du Arestiren ekarria ezagutarazteko Bilboko egitarau oparoak

Euskaltzaindiak, EHUko Gabriel Aresti Katedrak, Gabriel Aresti kultura elkarteak eta Bilboko Koral Elkarteak elkarlanean antolatu dute egitaraua. Ostiral honetan, adibidez,  Bilboko Udalaren Txistularien Bandak Aitaren Etxea emanaldia joko du Euskaltzaindiaren... [+]


GALen biktimei barkamena eskatu die Alonsok, Gogora Institutuko zuzendariak

Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.


Energia berriztagarrien arloko kooperatiben europar federazioko Kontseilu Errektoreko kide bihurtu da Goiener

Rescoop.eu federazioko Kontseilu Errektorean sartu da Goiener kooperatiba, eta  "lorpen handitzat" jo du ardura berri hori. Iragan maiatzaren 22an Krakovian (Polonian) egindako Energia Komunitarioaren Foruman parte hartu ahal izan dute, eta une inportantea izan... [+]


Eguneraketa berriak daude