"Lotura egin beharko litzateke Euskara eta hemengo sustraiekin".


1995eko maiatzaren 21ean
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Xabier Urzanteren azken liburua
"Lotura egin beharko litzateke Euskara eta hemengo sustraiekin".
"Adar bakoitzaren oinatza" liburua, Tuterakourrezko garaiak Xabier Urzanteren eskutik
Tutera hiriko Erdi Aroan girotutako ipuin sorta dugu Xabier Urzanteren liburu hau. Luis Martorel eta Alberto Solaren irudiez hornituta, arabiar, judu eta kristauak elkarrekin bizi zireneko garaiak. Ereinek Argia Ikastolaren laguntzaz karrikaratu du «Adar bakoitzaren oinatza» liburua. Aurten Tuteran egingo den Nafarroa Oinez kultur aberastasun horren isla izanen delakoan.
Gazte jendeari zuzendutako ipuinak biltzen dira liburu honetan, zer dela eta garai hori aukeratu?
Hemen bizi garenoi askotan aipatu izan zaigu Tuterako garai mitikoa: urrezko garaia, Erdi Arokoa. Tutera arabiarrek sortu zuten IX. mendean eta XII. mendera arte haiek nagusi izan ziren bertan. Ondoren, Iparraldeko nafarrak etorri, eta XVI. mendera arte elkarrekin bizi izan ziren.
Tuteran beti esan izan da garai hori urrezkoa zela; hain zuzen ere tolerantzia eta aniztasunaren garai bezala deskribatu izan da. Beraz, betidanik uste izan dut interesgarria izan daitekeela garai hori besteei ezagutaraztea, batez ere Nafarroan eta Euskal Herrian Tuterako berri ez dakitenei.
Erreferentzia bat pausatu nahi izan duzu hemengo euskaldunentzat?
Liburua duela bizpahiru urte pentsatu genuen; ikastolako jendearen enkargua izan zen, hortik ipuin bat atera zen, eta behin abiadura hartuz beste batzuk etorri ziren atzetik. Asmoa, hemengo historiako gaiak modu literario, erraz eta gozo batez jorratzea zen, batez ere ikastolako gazteek ezagun zezaten. Gezurra badirudi ere, hemengo ikastolako haurrek gehiago ezagutzen dute Iturengo ioaldunak edo ez dakit nongo txingalariak hemengo historia zaharra baino.
Ipuinekin giro bat sortu nahi izan dut. Seguraski historia ez da gertatu ipuinetan agertzen den bezala, ez da nire asmoa izan, baina egia da hemengo kultur erreferentziak, historikoak, beste muga batzuetara daramatzatela, beste garai batera. Juduak, musulmanak eta kristauak bizi izan dira hemen, elkarrekin, borrokan batzuetan, besteetan ez.
Giro hori al da ipuinak lotzen dituen haria?
Badu nolabaiteko haria; ipuinak independenteak dira, eta ipuinetarako beharbada ez da beti komeni. Esate baterako, ipuin bat poema bat da, hemengo tuterar batek egina, Yehuda Halevi izenekoa, XII. mendeko Yehuda Halevi izeneko poetarena, euskaratua. «Sion» izeneko poema, prosazko eraskin bat egin eta ipuin bezala aurkeztua, baina ez da ipuin bat.
Beste ipuin batean alfonbra hegalariak agertzen dira, Aladino moduko jin miresgarriak, mila eta bat gauen giroan kokatutako zerbait. Beste ipuin batean zainzuriak nola aurkitu ziren azaltzen da, oso istorio interesgarria. Gaiak oso desberdinak izan arren, nolabaiteko haria segitzen da hasieratik bukaera arte.
Bukaeran, aberastasun hori galtzean, ez al zara triste azaltzen?
Tristura ez da nik azaltzen dudan sentimendua, pena bai. Aspaldian gertatuko gauzak baitira, beranduago izanda ere, Nafarroan ere musulmanak eta juduak kanporatuak izan ziren eta hori nolabait garbiketa etnikoa izan zen. Egun maiz aipatzen den terminoa da hori, beste leku batzuetan egiten delako. Tuteran duela laurehun urte egin zen eta hori ez da batere pozgarria nire iritzirako.
Tuteran zer gelditzen da egun aipatzen duzun «urrezko garai» horretatik? Ba al da edonolako sentimendurik aro horrekiko?
Baietz uste dut; sentimendua ez da oso zehatza, lausoa da, jendeak badaki hemen beste zerbait izan zela, eta hori oso lotuta dago oraingo gertaerekin. Esate baterako, beharbada, Tuteran jendea gehiago identifikatzen da juduekin, musulmanekin baino. Oro har ari naiz, agian arestiko historia mendebaldekoa den zerbait bezala identifikatzen delako.
Liburuak badarama eraskin bat eta hor hemengo gauza batzuk aipatzen dira. Jendeak oraindik aipatzen du Tuterako manta, eta hori ez da Tuterako istorioa bakarrik, Espainiako hiri askotan katedralean eta eliz nagusietan, zapi bat egoten zen, eta ustez juduak ziren abizenak azaltzen ziren. Errealitatean zertan mamitzen den hori, beharbada berezitasun sentimendu batean: hemen Erriberan bada Nafarroarekiko eta zer esanik ez Euskal Herriarekiko sentimendu berezia.
Estiloan «Mila eta bat gau»etako giroa aukeratu duzu; gainontzean, estiloa zertzerakoan gustura sentitu al zara? Betidanik izan al duzu zaletasun hori?
Ez, ni ez naiz idazlea, eta hemendik aurrera ez naiz izango, hori ez baita nire lana. Zailtasun nagusia izan dut, sinesgarritasunarena, konparazioarena, gaiak aipatzerakoan, euskara aukeratzerakoan... Euskara batuan, noski, baina zein euskara eta nolako estiloan zen hautua, eta azkenean liburuak nolabaiteko nafar kutsua hartu du.
Liburua Ereinek aterako du, baina Argia Ikastolak parte hartu du proiektu honetan.
Hemengo ikastolak ale kopuru bat banatuko du bere ikurraz, baina edizio bakarra da, faja batekin aterako diren ale horiek, Nafarroa Oinezeko festan eta ekintzetan banatuko dira, eta irabazien zati bat ikastolarentzat izango da.
Horrelako gauzak maizago egin beharko lirateke, euskaraz bertako gauzak moldatu, historiari egokitu... Aberasgarria izan al daiteke?
Nafarroan ere izan daiteke. Euskaldungoak eta ikastolak arazo nagusia dute txerto arrotz bezala daudela kontsideratua, kanpokoa den zerbait bezala; orduan, euskaltzalegoaren erantzuna ortodoxia da.
Erriberan Iruñean edota Donostian baino euskaltzaleagoak gara: Tuteran benetan ospatzen da Olentzero, eta norbaiti bururatu izan balitzaio behin hemen, Errege egunean, kabalkadan, Ikastolak gurdiren bat ateratzea, sekulako vade retro-a eragingo zukeen, ziur.
Ortodoxia da nagusi, eta alde batetik hori euskaldungoaren indarra da, horregatik izango ez balitz seguraski hainbat gauza ez lirateke egingo; baina, bestetik, jende arruntaren artean kontraerantzuna sortzen da: hori ez dela hemengoa. Nolabaiteko lotura egin beharko litzateke euskaltzaletasuna eta hemengo sustraiekin.
LARRION, Patxi
42-43


GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakURZANTE1
PertsonaiazURZANTE1
EgileezLARRION1Kultura

Azkenak
Cesar-Neron kasua

Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]


Ana Sagasti (AZ Ekimena)
“Jasanezina da sanferminetan pixaren kiratsa eta etengabeko soinua”

Alde Zaharreko Ekimeneko Ana Sagastirekin hitz egin du Euskalerria Irratiak, bertako bizilagunek sanferminak nola bizi dituzten ezagutzeko. Bederatzi egunez eta 24 orduz soinua gehiegizkoa eta pixa usaina erabatekoa dela esan du. Jaia eta egunerokotasuna uztartzeko... [+]


Riviera Gaza: euskal ekonomiarako aukera bat?

Bai, eremu horren historia odoltsua da. Pena izan zen hainbeste jende hiltzea eta herri hori modu horretan kanporatua izatea, baina hainbestetan gertatu dira halakoak...! Gizakiok ez dugu erremediorik eta Historiak ez du atzera bueltarik. Egiten ari zirena gehiegizkoa zela... [+]


Donostiako Klasikoa eta Israel-Premier Tech taldea

BDZ Israeli Boikota, Desinbertsioak eta Zigorrak mugimenduko (BDS nazioartean) ordezkaritza bat bildu berri da Donostiako Klasikoa antolatzen duen Oceta erakundeko arduradun batekin. Jakinarazi digu aurten, iaz ez bezala, lasterketara ez dela talde israeldarrik etorriko... [+]


Siriako armada hiritik irten den arren, beduinoek eta drusoek borrokan jarraitzen dute As-Suwaydan

Siriako armada Israelekin eta milizia drusoekin su-eten akordio batera iritsi bada ere, bi komunitateen arteko istiluek ez dute etenik Damasko hegoaldeko probintziako hiriburuan. Soldadu siriarrak As-Suwaydatik irten ondoren, Tel Avivek beduinoak bizi diren hainbat eremu... [+]


2025-07-21 | ARGIA
Ongietorrien auziko akordioak “borrokaren zilegitasuna” ezbaian jartzen duela salatu dute zenbait presok eta preso ohik

"Euskal Herriaren jazarpena elikatzen du Euskal Herriaren bakearen bidean egindako akordiotzat saldu duten honek", adierazi dute larunbatean Arrasaten eginiko prentsa agerraldian. 


“Gazteen kontrako kriminalizazioa” eta “Poliziaren gehiegikeria” salatu ditu Azpeitiko Gaztetxeak

Igande arratsean ehunka herritarrek elkarretaratzea egin dute herriko plazan, "Poliziaren gehiegikeria" salatzeko. Azpeitiko Udalak udaltzainei elkartasuna adierazi die, eta, aldiz, Ertzaintzaren esku hartzea "gehiegizkoa" izan zela esan du.


Euskara, katalana eta galiziera ez dira momentuz hizkuntza ofizialak izango Europar Batasunean

Europar Batasuneko estatu kideen gehiengoak atzera bota du euskara, katalana eta galiziera EBn hizkuntza ofizialak izateko eskaera. Finantzazio eta arlo legalean hainbat "zalantza" dituztela plazaratu dute. 


Agharas ekarteak jasandako eraso arrazistak salatu dituzte Barakaldoko txosnek

Agharas migratzaile imazighen elkartearen txosnan pertsona batek hainbat irain arrazista egin zituen. Erasoa salatzeko elkarretaratzea egin dute igandean Barakaldon. 


2025-07-21 | Axier Lopez
Bilboko Aste Nagusian genozidioaren konplize bati agur esan diote: 13 konpartsak ez dute Coca-Cola txosnetan eskainiko

Bilboko Konpartsak osatzen duten 27 taldeetatik hamahiruk erabaki dute AEBetako Coca-Cola multinazionalaren produktu guztiak kenduko dituztela haien txosnetatik, Israel palestinarren aurka egiten ari den genozidioaren konplize izatea leporatuta.


Gazan 19 pertsona hil dira gosez azken 24 orduetan, eta laguntza zeramaten 25 kamioiri tiro egin diete soldadu israeldarrek

Gazako Osasun Ministerioaren arabera, Israelek 2023ko urrian  zerrendaren aurkako oldarraldia gogortu zuenetik 86 palestinar hil dira gosez, horietatik 76 haurrak. Manifestazioak egin dituzte hainbat herrialde arabiarretan, Gazarako su-etena aldarrikatzeko eta palestinarrek... [+]


2025-07-21 | Behe Banda
barra warroak
Berritu ala hil

Berritu ala hil. Hori esaten diogu geure buruari. Ariketetatik ariketa gabeko alera, narraziotik gertuago, metaforarik gabe, zuzenago. Orain? Orain gehiago behar dugu. Narrazioago, ezmetaforatuago, ariketagabeago.

Pertsonaia bat sortuko dugu. Pertsona bat. Istorio batean... [+]


2025-07-21 | ARGIA
Euskararen aldeko ‘jauzi’ baten alde mobilizatu dira Maulen, Donapaleun eta Baionan

Igande goizean elkarretaratzeak egin dituzte Euskal Herrian Euskarazek deituta, Geldi euskara zapaltzea! lelopean.


2025-07-21 | ARGIA
Egiari Zor-ek NBEren gomendioak betetzea eskatu die Espainiako erakundeei

Egiari Zor elkarteak pozgarritzat hartu du Nazio Batuen Erakundeko Giza Eskubideen Batzordeak Espainiako Estatuaren indarkeriaz egin duen txostena. Elkarteak azpimarratu du txostenak Nafarroako Gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak dokumentatutako 5.000 tortura salaketak balioan... [+]


Eguneraketa berriak daude