Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

ostirala 2025eko ekainaren 20an

Leitza, Mirarizko Erri Ispillu

1966ko urtarrilaren 09an

Inprimatu

Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

Egin ARGIAkoa

Leitza'ko biztanle bati elkarrizketa

Leitza, Mirarizko Erri Ispillu
Naparru'ko mendi aldear gizaldietabo pakean bizi zan Leitza'ko erria, mirarizko aurrerapenean sartua ikusten degu gaur. Berastegi'tik gora ginoazela, «Orixe» zanaren Euskal Poema genduan go. goan. Uitzi'ko jalak aitatzen ari dala, an esaten digu nola inguratzen ari ziran alboko errietatik jai-usaira:
<Baina Leitzarrak ongi aski erakutsi digute, ez dirala arro, ez dirala ao-putz. Esanetan b a i ñ o eginetan aundiago agertzen ba-dakitela. Eta egun auetan sortu duten erriaren aurrerapena ikusita bildur gabe esan dezakegu, Leitza Euskalerriko ta muniluko errien aurrean, ispillu ta erakusbide gertatu dala egin duanarekin.
Eta sartu gera errian. Guzia egun aundietako usaiz betea dago. Ba-da antse poza ta jendea alde gazietan! Norbaiti galdetu bear eta jo dugu ango gauzetan jakitun dan jaun batengana:
–Jai nagusiren bat ba-dezue gaur Leitza'n, noski?
–Aundia erri txiki onentzako.
–Zenbat biztanle ditu Leitza'k?
–Oraintsu arte bere 1.600' ean geldi zegoen. Gazteak, geroago ta beartuago arkitzen ziran, lan-billa kanpora joateko. Errian etzegoen aientzako lan-tokirik. Oraingoz 2.000 bizilagunetik gora ba-ditugu ta sortu diran lantoki ta eskolak sortuko duten giroan, errisk goraka aundia artuko duala uste degu.
–Nolatan asi zan goraka au?
–Aurrena, Lorentzo Marko Sarrio aitatu bearra dugu. Jaun au industri gizon batzuekin batuta Paper-Lantegi bat jasotzeko asmotan asi ziran.
-Eta ederra jaso ere.
–Asieratik artu genduan lan-bidea, au izan zan. Leitza'ko Lan-Bilduma sortu berria, alde guzietatik erakusbide ta ispillu gerta zedilla. Ta ala gerta zedin aleginak egin genituan.
–Nun arkitu zenduten ortarako bear zan dirua?
–Paper - Lantegiko nagusiak amets aundiak zituzten eta lenbizi, nagusi ta langilleen eguneko orrenbeste gordeaz, bildu zan asierako laguntza. Gero, erriko eliza ta Aiuntamentua sartu ziran asmo berean.
–Gizona! Ikusgarria da diozuna onelako erri txiki batentzako.
–Ta ikusgarriagea, erriko bizilagunen erdia basarritan bizi dalarik.
–Ametsa dirudi!
–Elizako gizonak, Erroma ko Batzarrari aurrea artuaz, erriaren onerako artu zuten aurrenengo pausoa. Goikoen baimena iritxi ta elizari utzitako diru-moltso batetik, 1.200.000 pezeta eskeini zituzten asmo oietarako.
–Begi argia izan zuten eliz-gizonok.
–Urrengo, Erriko Etxeko gizonak beste 1.500.000 pezeta eman zituzten egiteko auetarako.
–Ori da eliza ta erriko agintariak alkartasun ederrean jokatzea.
–Leitza'ko gurasoak, beren seme-alabentzako zetorren ondoren argia ezagutu zuten, eta berak ere bildu ziran Alkartasun batean. Eta orra nola antolatu zan Zaitzago edo Patronato bikaina erriaren onerako. Zaitzago orretan, erriko elizak boto bat du, Erriko Etxeak bi boto, Leitza'ko Paper-Lantegiak beste bi, ta Gurasoen Alkartasunak boto bat.
–Arriturik uzten gaituzu, onelako jaikiera entzunda.
–Ikusten dezuen bexela, gaur zabaltzen dira Leitza'ko Ikastola «Profesionalak». «Bizibideko Ikastetxeak» Lendik genduan Paper-Lantegian 400 langilleentzako lekua. Beraz, len erritik kanpora joan bearrean arkitzen ziran gazteak, bertan gelditzen zaizkigu, ta inguruko errietakoentzat ere, lantoki egokia sortu da.
–Gauza guziak bere bidez eraman dituzue.
-Oraingo Ikastetxe auetan, geroko langille ikasisk moldatuko ditugu. B e r a z, orrela, gure lana ere obetzen ikasiko degu. Eta irakaskintza lana lenengo eskolatik asi gera antolatzen. Bertan biltzen zaiskigu 120 basarrietako aurrak. Beribil bi, automobil bi egunero dabiltz basarri oietako aurrak biltzen eta etxeratzen. Ordu erdi batean egiten dute lan ori. Onela aurrak erreztasun guziak dituzte eskolara etortzeko. Irureun da amalau nexka-matiko biltzen ditugu gure lenengo eskola onetan egunero.
–Ametsetako kontuak kontatzen ari zerala dirudi.
–Bai, baina leitzarrak ametsak egi biurtzen dakite.
–Buruz jokatu dute emen ari izan diranak.
–Izan ere, ez genduan gure alegiña utsetan gelditzerik nai-ta.
–Ez da gutxi egin dezuena!
–Oraindik ba-ditugu esatekoak.
–Kontxo, kontxo! Ez al-da naikoa esandakoa?
–Larogoi ta amabi etxebizitza ere zabaldu ditugu. Langilleak nunbaiten bizi bear bai-zuten. Laster eun da berrogei etxe-bizitzaraiño iritxiko gera. Aterpe gozoa izango dute oietan gure langilleak.
–Bai ederki burutua!
–Zaude, zaude. Industri langilleentzat bakarrik ez gera emen ari. Basarritarrentzat ere Nekazari-Eskola jarri degu, lur-lanean eta ganadu asten gaurko erakuspenak ikas ditzaten. Ortarako, gaiñera, Basarri bat propio jasoko da, bertan nekazaritza ta Abelgorri aziera nola eraman ditezken erakusteko.
–Esku biekin lan egiten dezue leitzarrok, iñolaz ere.
–Ezker-eskuin da gure jokoa. Errian eskola-aurrak beren jan-tokia ere ba-dute. Ta aundientzat OIALDE gizartea jarri degu, denbora pasako lekua ere izan dezagun.
–Benetan Mirari-Erria deitu diteke Leitza'ko erri au.
–Bai AMAZABAL ZAITZAGOAK mirari aundiak egin ditu emen.
–Ta emen egin dana, ezin al-diteke Naparru'ko ta beste Euskalerriko erri a s k o t a n egin?
–Borondateak batera ekarri ezkero ta asmo bikaiñez gogoak bete, beste ainbeste iritxiko lutekela uste degu. Orregatik, negargarria izan da Burgete ondoan, AURITZ onduan, gertatu dana. Erriko onari baino gizon bakar batsuen onari geiago begiratu zieten, eta asmo guziak zapuztu zituzten.
–Erantzupide aundia gerorako orrela beren erria galtzen dutenena.
-Amaika erri zoritxarreko, moldatuko ziran ederki, Leitza'ko eran jokatu izan balute!
–Nolanai, poztekoa da nunbaiten onelako erakusbidea agertu dutenean. Leitza, gaur, erri guzientzat ispillu ta eskola bizi-bizia gertatu da. Ikasi nai duanak ba-du nun ikasi.
–Bai orixe! Gure Lantegia gutxi bezelakoa da ta andik ateratzen diran lan-gelak, oso leku gutxitan bezelakoak dira. Erri osoa jantzi degu, kale ta basarri. Ta Jainkoak laguntzen ba-digu, gure ondorengoak aukera guziak errian arkituko dituzte beren bisibiderako. Illuna gaiñean degu ta Leitza 'ko amets erria utzi bearrean gera. Berastagi aldera jo degu Beterri alderuntz. L e i t z a'k erakutsi digu Euskalerria aunditzen eta bizitzarako antolatzen, gure izatea galdu gabe. Mendia dena sesi da illunetan. Goian erri bat utzi degu ametsetan.
Be-aldean gure erri aundiak esnatu gaituzte gaurko aldaketara. Zenbat erri zoragarri, gaur itxusituta agertzen zaigun! Beren lengo aide ta izatea galtzeke, alako politak zitezkenak, eta buru gabe aunditu ta antz-aldatu diranak. Garesti joan zaigu Euskalerrian aunditze burugabe ori. Bere itsura galizan duan erriak, ondamendi aundia sortzen bai-dio bere buruari.
Gauden lekutik gure zorion betea bialtzen diogu Naparru' ko erri jator eta burutsu agertu dan Leitza zaarrari!

Ona emen Leitzako Eliz Nagusiko dorrea, jai apaingarriekin.
JOSE MANUEL LASARTE, apaiz Jauna, "AMAZABAL" Zaitzagoko Aolkuari edo kontseju_emaillea.
Leitza ta bere inguruko erriak, alkar artu dutela esan genduan lengo ZERUKO ARGIA batean. Emen dituzue alkartu diran errixka oiek
12

GaiezGizarteaErlijioaEliza katolBesteak

ASTEKARIA

150. zenbakia

1931ko ekainaren 01

ASTEKARIA PDF-an

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Erabiltzen gaituzte herriok folklorismorako: landa, animaliak edo euskalkia bera”

Amets Aranguren Arrieta

“Berrikuntza egiteak prozesuan gorabehera asko dakar batzuetan, eta hala behar du”

Mikel Garcia Idiakez

Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Xalba Ramirez | Irutxuloko Hitza

“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

dantzan.eus | Aritz Ibañez

Lanbide Heziketa Duala inplementatzeko modua “anabasa” eta “alegala” izaten ari dela salatu du hainbat irakaslek

Mikel Garcia Idiakez

Azkenak

2025-06-20 | Xabier Letona Biteri

NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.

2025-06-20 | Eneko Imaz Galparsoro

Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena

2025-06-20 | Xabier Letona Biteri

Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.

2025-06-20 | Jon Fernández González

2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.

2025-06-20 | Beranduegi

5x20: Ez ahaztu espainolak garela

MULTIMEDIA - Beranduegi

2025-06-20 | Jon Fernández González

Donostiako Gladys Eneako paumei emandako tratu txarrak salatu ditu Eguzki taldeak

Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki

2025-06-20 | Eneko Imaz Galparsoro

Hamabost migratzaile bizi ziren kanpaleku bat hustu du Getxoko Udalak

Algortako Larrañazubi inguruan dago kanpalekua, eta Getxoko Udaltzainek hori husteari ekin diote ostegun goizean. Alkateak adierazi du han bizi ziren pertsonen "segurtasuna" bermatzeko eta "ingurune natural hori zaintzeko" desegin dutela. Getxoko EH Bilduren... [+]

2025-06-20 | Jon Fernández González

Zizurren ikasleak komun eta aldageletan grabatzen zituen irakasleak 180 urteko zigorra jaso dezake

Zizur Nagusiko institutu batean 41 pertsona grabatu zituen eta haietako 30 bere ikasleak ziren. Argazki batzuk sare sozialak erabilita lortzen zituen eta adimen artifizialarekin aldaketak egiten zituen.

2025-06-20 | Maria Ortega Zubiate

Jaurlaritzak babestu du Jerusalemgo kolonoentzat CAF egiten ari den tranbia

Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza, eta adierazi du CAFek nazioarteko legedia errespetatzen duela. BDZ Euskal Herriak gogorarazi dio gobernuak derrigortuta daudela okupazioa bultzatzen duten proiektuen aurka egitera.

2025-06-20 | Aimar Lopez | Antxeta Irratia

Irungo ‘auzokide patruilen’ atzean, islamofobia, xenofobia eta erailketarako deiak

Maiatzaren 5ean “Lo Vimos en Irun” WhatsApp taldea sortu zenetik, 700 lagun baina gehiago bildu dira larunbatetan patruilak antolatzen dituen taldera. “Segurtasuna bermatzeko” eta “delituak prebenitzeko” aitzakien gibelean, gorrotoaren haztegi... [+]

2025-06-20 | Gedar

Basauriko Sidenorrek 1.207 tona altzairu bidali dizkio arma-ekoizle sionista bati

Egoitza nagusia Basaurin duen enpresak IMI Systemi egin dio bidalketa. Armagintzan bakarrik aritzen da Israelgo Estatuko konpainia hori.

2025-06-20 | Jon Fernández González

Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.

2025-06-20 | Jenofa Berhokoirigoin

Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]

2025-06-20 | Olaia L. Garaialde

Osasungintzak guztiz publikoa izan behar duela exijitu du OPA Plataforma Herrikoiak

Jose Ignacio Martinez Ortegak, OPA Herri Plataformako bozeramaileak, salatu du Eusko Jaurlaritzak “azkar” itxi nahi duela osasun mahaiko eztabaida.

2025-06-19 | Sustatu

AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]

Eguneraketa berriak daude