Leitza, Mirarizko Erri Ispillu

1966ko urtarrilaren 09an

Leitza'ko biztanle bati elkarrizketa

Leitza, Mirarizko Erri Ispillu
Naparru'ko mendi aldear gizaldietabo pakean bizi zan Leitza'ko erria, mirarizko aurrerapenean sartua ikusten degu gaur. Berastegi'tik gora ginoazela, «Orixe» zanaren Euskal Poema genduan go. goan. Uitzi'ko jalak aitatzen ari dala, an esaten digu nola inguratzen ari ziran alboko errietatik jai-usaira:
<Baina Leitzarrak ongi aski erakutsi digute, ez dirala arro, ez dirala ao-putz. Esanetan b a i ñ o eginetan aundiago agertzen ba-dakitela. Eta egun auetan sortu duten erriaren aurrerapena ikusita bildur gabe esan dezakegu, Leitza Euskalerriko ta muniluko errien aurrean, ispillu ta erakusbide gertatu dala egin duanarekin.
Eta sartu gera errian. Guzia egun aundietako usaiz betea dago. Ba-da antse poza ta jendea alde gazietan! Norbaiti galdetu bear eta jo dugu ango gauzetan jakitun dan jaun batengana:
–Jai nagusiren bat ba-dezue gaur Leitza'n, noski?
–Aundia erri txiki onentzako.
–Zenbat biztanle ditu Leitza'k?
–Oraintsu arte bere 1.600' ean geldi zegoen. Gazteak, geroago ta beartuago arkitzen ziran, lan-billa kanpora joateko. Errian etzegoen aientzako lan-tokirik. Oraingoz 2.000 bizilagunetik gora ba-ditugu ta sortu diran lantoki ta eskolak sortuko duten giroan, errisk goraka aundia artuko duala uste degu.
–Nolatan asi zan goraka au?
–Aurrena, Lorentzo Marko Sarrio aitatu bearra dugu. Jaun au industri gizon batzuekin batuta Paper-Lantegi bat jasotzeko asmotan asi ziran.
-Eta ederra jaso ere.
–Asieratik artu genduan lan-bidea, au izan zan. Leitza'ko Lan-Bilduma sortu berria, alde guzietatik erakusbide ta ispillu gerta zedilla. Ta ala gerta zedin aleginak egin genituan.
–Nun arkitu zenduten ortarako bear zan dirua?
–Paper - Lantegiko nagusiak amets aundiak zituzten eta lenbizi, nagusi ta langilleen eguneko orrenbeste gordeaz, bildu zan asierako laguntza. Gero, erriko eliza ta Aiuntamentua sartu ziran asmo berean.
–Gizona! Ikusgarria da diozuna onelako erri txiki batentzako.
–Ta ikusgarriagea, erriko bizilagunen erdia basarritan bizi dalarik.
–Ametsa dirudi!
–Elizako gizonak, Erroma ko Batzarrari aurrea artuaz, erriaren onerako artu zuten aurrenengo pausoa. Goikoen baimena iritxi ta elizari utzitako diru-moltso batetik, 1.200.000 pezeta eskeini zituzten asmo oietarako.
–Begi argia izan zuten eliz-gizonok.
–Urrengo, Erriko Etxeko gizonak beste 1.500.000 pezeta eman zituzten egiteko auetarako.
–Ori da eliza ta erriko agintariak alkartasun ederrean jokatzea.
–Leitza'ko gurasoak, beren seme-alabentzako zetorren ondoren argia ezagutu zuten, eta berak ere bildu ziran Alkartasun batean. Eta orra nola antolatu zan Zaitzago edo Patronato bikaina erriaren onerako. Zaitzago orretan, erriko elizak boto bat du, Erriko Etxeak bi boto, Leitza'ko Paper-Lantegiak beste bi, ta Gurasoen Alkartasunak boto bat.
–Arriturik uzten gaituzu, onelako jaikiera entzunda.
–Ikusten dezuen bexela, gaur zabaltzen dira Leitza'ko Ikastola «Profesionalak». «Bizibideko Ikastetxeak» Lendik genduan Paper-Lantegian 400 langilleentzako lekua. Beraz, len erritik kanpora joan bearrean arkitzen ziran gazteak, bertan gelditzen zaizkigu, ta inguruko errietakoentzat ere, lantoki egokia sortu da.
–Gauza guziak bere bidez eraman dituzue.
-Oraingo Ikastetxe auetan, geroko langille ikasisk moldatuko ditugu. B e r a z, orrela, gure lana ere obetzen ikasiko degu. Eta irakaskintza lana lenengo eskolatik asi gera antolatzen. Bertan biltzen zaiskigu 120 basarrietako aurrak. Beribil bi, automobil bi egunero dabiltz basarri oietako aurrak biltzen eta etxeratzen. Ordu erdi batean egiten dute lan ori. Onela aurrak erreztasun guziak dituzte eskolara etortzeko. Irureun da amalau nexka-matiko biltzen ditugu gure lenengo eskola onetan egunero.
–Ametsetako kontuak kontatzen ari zerala dirudi.
–Bai, baina leitzarrak ametsak egi biurtzen dakite.
–Buruz jokatu dute emen ari izan diranak.
–Izan ere, ez genduan gure alegiña utsetan gelditzerik nai-ta.
–Ez da gutxi egin dezuena!
–Oraindik ba-ditugu esatekoak.
–Kontxo, kontxo! Ez al-da naikoa esandakoa?
–Larogoi ta amabi etxebizitza ere zabaldu ditugu. Langilleak nunbaiten bizi bear bai-zuten. Laster eun da berrogei etxe-bizitzaraiño iritxiko gera. Aterpe gozoa izango dute oietan gure langilleak.
–Bai ederki burutua!
–Zaude, zaude. Industri langilleentzat bakarrik ez gera emen ari. Basarritarrentzat ere Nekazari-Eskola jarri degu, lur-lanean eta ganadu asten gaurko erakuspenak ikas ditzaten. Ortarako, gaiñera, Basarri bat propio jasoko da, bertan nekazaritza ta Abelgorri aziera nola eraman ditezken erakusteko.
–Esku biekin lan egiten dezue leitzarrok, iñolaz ere.
–Ezker-eskuin da gure jokoa. Errian eskola-aurrak beren jan-tokia ere ba-dute. Ta aundientzat OIALDE gizartea jarri degu, denbora pasako lekua ere izan dezagun.
–Benetan Mirari-Erria deitu diteke Leitza'ko erri au.
–Bai AMAZABAL ZAITZAGOAK mirari aundiak egin ditu emen.
–Ta emen egin dana, ezin al-diteke Naparru'ko ta beste Euskalerriko erri a s k o t a n egin?
–Borondateak batera ekarri ezkero ta asmo bikaiñez gogoak bete, beste ainbeste iritxiko lutekela uste degu. Orregatik, negargarria izan da Burgete ondoan, AURITZ onduan, gertatu dana. Erriko onari baino gizon bakar batsuen onari geiago begiratu zieten, eta asmo guziak zapuztu zituzten.
–Erantzupide aundia gerorako orrela beren erria galtzen dutenena.
-Amaika erri zoritxarreko, moldatuko ziran ederki, Leitza'ko eran jokatu izan balute!
–Nolanai, poztekoa da nunbaiten onelako erakusbidea agertu dutenean. Leitza, gaur, erri guzientzat ispillu ta eskola bizi-bizia gertatu da. Ikasi nai duanak ba-du nun ikasi.
–Bai orixe! Gure Lantegia gutxi bezelakoa da ta andik ateratzen diran lan-gelak, oso leku gutxitan bezelakoak dira. Erri osoa jantzi degu, kale ta basarri. Ta Jainkoak laguntzen ba-digu, gure ondorengoak aukera guziak errian arkituko dituzte beren bisibiderako. Illuna gaiñean degu ta Leitza 'ko amets erria utzi bearrean gera. Berastagi aldera jo degu Beterri alderuntz. L e i t z a'k erakutsi digu Euskalerria aunditzen eta bizitzarako antolatzen, gure izatea galdu gabe. Mendia dena sesi da illunetan. Goian erri bat utzi degu ametsetan.
Be-aldean gure erri aundiak esnatu gaituzte gaurko aldaketara. Zenbat erri zoragarri, gaur itxusituta agertzen zaigun! Beren lengo aide ta izatea galtzeke, alako politak zitezkenak, eta buru gabe aunditu ta antz-aldatu diranak. Garesti joan zaigu Euskalerrian aunditze burugabe ori. Bere itsura galizan duan erriak, ondamendi aundia sortzen bai-dio bere buruari.
Gauden lekutik gure zorion betea bialtzen diogu Naparru' ko erri jator eta burutsu agertu dan Leitza zaarrari!

Ona emen Leitzako Eliz Nagusiko dorrea, jai apaingarriekin.
JOSE MANUEL LASARTE, apaiz Jauna, "AMAZABAL" Zaitzagoko Aolkuari edo kontseju_emaillea.
Leitza ta bere inguruko erriak, alkar artu dutela esan genduan lengo ZERUKO ARGIA batean. Emen dituzue alkartu diran errixka oiek
12

GaiezGizarteaErlijioaEliza katolBesteak

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude