«Euskalduntze plagintza birplanteatu egin beharko da lehentasunak jarriz»

1993ko abenduaren 19an

Euskalduntze plangintza birplanteatu behar dela dio Peru Bazakok
«Euskalduntze plagintza birplanteatu egin beharko da lehentasunak jarriz»
PERU BAZAKO
Administrazioa euskalduntzea ezinbesteko zutabea da hizkuntz normalizaziorako. Horixe da, hain zuzen ere, oraintsu hamar urte bete dituen Herri Arduralaritza Euskal Erakundearen zeregin nagusia. Hainbat eztabaida pizten dituen arloa, langintza zail horretan gogoz dihardu Peru Bazako zuzendariak. Aurrekontuetan murrizpen gogorrak jasan ditu HAEEk azken bi urteotan. Bazakok, baina, baikortasunez begiratzen dio etorkizunari.
ARGIA. HAEEk arlo ezberdinak jorratzen ditu. Garrantzitsuena, baina, funtzionarien euskalduntzea da.
PERU BAZAKO. HAEEren zeregin nagusiak funtzionarien aukeraketa eta prestakuntza dira. Horrez gain, ikerketa, argitalpen eta itzulpengintza ofizialaren alorrak daude. Langileon euskalduntzea, finean, prestakuntza era espezifiko bat da, kopuru eta garrantziz pisu berezia duena.
Administrazioaren hizkuntz normalizazio plangintza martxan jarri zenean, profilen ezarpenaz, jauzi handia eman zen. 1989 1990ean 400 bat funtzionari ari ziren euskalduntzen. Une honetan 4.000tik gora langilek dihardute horretan, eta otsailean 1.000 gehiago izango dira. 5.000 funtzionari aritu dira urtero 1990etik.
Gauza asko lortu dira, baina ez esperotako denak. HAEEren lehen arazoa Gobernuko pertsonala aukeratzea izan zen, 1989ko Funtzio Publikoaren Legera arte egoera ez ohizkoa baitzen. Horrek HAEE aukeraketa kontu horretara zuzentzea eskatu zuen. Egun, HAEEren zeregin nagusia pertsonalaren prestakuntza da, euskalduntze eta hizkuntz normalizazioarekin batera. Hori itzulpen ofiziala ahaztu gabe; administrazio hizkuntza finkatzen joan behar da.
A. Denbora da administrazioaren hizkuntz normalizazio plangintza onartu zenetik. Geroztik, baina, hasieran ezarririko epe eta eskakizunak malgutu egin dira.
P.B. Esparru denak hasieratik kontsentsu handienaz eraman nahi izan dira. Sistema zaila eta gogorra hezurmamitu genuen, baina nahiko ondo doa aurrera. Azken dekretuarekin zer jazo den? Sistemak funtziona zezan biguindu egin behar zela ikusi genuen, eta hasi berriak diren funtzionariei laguntzeko egin da batez ere. 1. profila dutenei ez zaie luzapenik eman, hortik aurrerakoei bai. Beste gauza asko ere lasai hartu beharko dira. Beharra egonez gero, arauak aldatuak izan daitezen eginak daude.
A. Eskakizunak eta epeak malgutzea ez al da atzerapausoa?
P.B. Gobernuak, teknikari-profesionalez gain, 1.490 profil inguru ditu. Plagintza gaur amaituko balitz profila bete gabekoak 360 edo izango lirateke. Legealdia bukatu baino lehen kopuru hori gehienez 200era iristea nahi nuke; eta hori plagintzaren % 85-90 litzateke. Ezagutzen al duzu % 80 90ean bete den bost urteko epeko plangintza publiko edo pribaturik? Maila horretan, gainera, zailtasun handiegirik gabe beteko da. Gainontzeko administrazio publikoez ez nuke hainbesteko ziurtasunaz hitz egingo, baina ondo doa. Diputazioetan ere ondo ari dira; udaletan, berriz, denetatik egongo da.
A. Baikor ikusten duzu, beraz, orain arteko prozesua. Ezin al zen egin dena baino gehiago egin?
P.B. Ez zait hizkuntz normalizazio plangintzaz aritzea atsegin, nahiago dut prozesuaz aritu. Planaz jarduteko beste neurri batzuk beharko genituzke, erabilera programak adibidez. Eta horiek, beharrezkoak izan arren, ez dira martxan jarri. Egun pertsonalaren gaitasun prozesuan ari gara, gero erabilera neurriak beharko dira. Hau bukatu gabe programa gehiago egitea zaila litzateke.
Erabilpen neurriak posible diren tokietan hartu behar dira. Bizkaia eta Arabako zenbait lekutan ezin da, baina Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat zonatan bai. Neurriek, gainera, elur bolaren eragina izan dezakete beste administrazioetan. Goierri, Urola, Ondarroa, Lekeitio, Arratia eta Gernikako udalek Gobernua eta Administrazioari dena euskaraz bidaliko baliote, ez litzateke itzulpen pantaila nahikorik izango. Hor ikusiko genuke euskalduntzeak zer eraginkortasun izan duen.
A. Bost urtetan funtzionarien % 33 euskaldundu nahi dira. Hori al da helmuga?
P.B. Xedea epe luzera administrazio osoa euskalduntzea da. Eta ezin baldin bada administrazio osoa euskaldundu, behintzat lanpostu askotan konpetentzia pasibo indartsua egon dadila, hots, bilera bera lasai euskaraz eta erdaraz egin ahal izatea. Helburu hori, erdibidekoa den arren, posible eta positiboa litzateke.
A. Konpententzia pasibo hori ezingo da, baina, azken helburutzat jarri.
P.B. Errealitatea zein den badakit. Profildunez gain besteak ere euskaldundu eta bileretan konpetentzia pasiboz egotea lortuko bagenu, oso ona litzateke. Normalizatzeaz ari naizenean edozein lekutara joanda bi hizkuntzetan har zaitzaten ari naiz. EAEn euskaldunak % 24 garela kontuan hartu behar duzu.
A. Udaletxe eta diputazioekin ere lanean ari da HAEE. Noraino iristen dira batzuk eta besteen eskuduntzak? Zeintzuk dira arazo nagusiak?
P.B. Sakabanaketa handia dago, eta hori traba itzela da. HAEEk liberatutako ikasleen ordezkapenak ordaintzen ditu. Leku askotan euskaltegirik ere ez dago eta ahal den moduan ari gara, baina harremanak, orokorrean, onak direla uste dut. HAEEk ez du eskuduntzarik ez udal ez diputazio ez gobernuan ezer agintzeko. Funtzio publikoarenak dira eskuduntza horiek. Funtzio publikoak ikusten baldin badu batek ez duela dagokion profila lortu, neurriak har ditzake. HAEEk plangintzak martxan jarri eta lana errazten baino ezin die lagundu beste administrazioei.
A. Neurririk hartu izan al da hizkuntz eskakizuna bete ez duenarekin? Halakorik aurrikusten al da?
P.B. Ez da neurririk hartu, egia da, baina funtzio publikoak dekretu berriaren zain egon behar izan du, gobernu hirukoitzean bertan kontua malgutzeko asmoa baitzegoen. Egun plangintza bete gabe ari den jendea kopuru txikia da, eta dekretu berriarekin askoz gutxiago. Politika hori eman egin behar da, baina zuhur jokatu behar da aplikazioan. Jende asko ez bada lekuz aldatzen nahiz beren lanetan oso onak ez direla jakin, ez da erraza izango hori hizkuntza dela eta egitea. Zuhurtziaz, baina egin behar da, bestela ez genuke sinesgarritasunik.
A. HAEEk 656 milioi pezetako aurrekontua du aurtengorako. Orain bi urte baino 246 gutxiago. Aurrikusita zeuden hainbat helburu alde batera uztea ekarri al du horrek?
P.B. Arlo guztietan eragingo du, baina euskalduntzean antzemango da gehienbat. Euskalduntze plangintza birplanteatu egin beharko da lehentasunak jarriz. Udalek, dena den, ez dute ordezkapenei dagokienez batere murrizketarik izango. Plangintzaren lehen epea bukatu arte ordezkapenetarako aurrikuspenak betetzea da nire helburua.
HAEE ez da, dena den, administrazio orokorreko euskalduntzea bakarrik finantzatzen ari, beste erakunde batzuena ere ari da. Akaso akordioak lortu beharko dira beste administrazio publiko horiekin _EHU, Osakidetza, Justizia Ministerioa eta abar_, beren aurrekontuetatik zati bat horretarako aurrikusten has daitezen.
Ezin dugu daukagun aurrekontuaz kexatu, HAEEk aurrekontu oparoak izan ditu eta. Urtero 5.000 funtzionari euskalduntzen aritu gara azken hiru urteotan. Hizkuntz normalizazio plangintza betetzen ari denez, beraz, kopuruok txikitzen joango dira. Murrizketok ez dute esan nahi helburuak alde batera utziko direnik.
A. HAEEn funtzionariekin ari zarete lanean. Hainbat jendek administrazioa gehiegi puztu dela dio, funtzionari gehiegi ditugula.
P.B. Ez dakit. Nik HAEEk jendea falta duela esan diezazuket, 39 langile baino ez daudela, eta gustura edukiko nituzkeela 90. Horri erantzuteko ikerketa serio bat egin beharko litzateke, eskaintzen diren zerbitzuak aztertu eta horren arabera asko ala gutxi diren erabaki. Funtzionarien gaian jendea topikoetan mugitzen da. Administrazio orokorrean 4.000 funtzionari daude, osasun alorrean 17.000 19.000 inguru eta hezkuntzan beste hainbeste. Zein da arazoa, 4.000 horiek edo besteak? Funtzionariez ari garenean bulego langilearen argazki jakina egiten da.
A. Funtzionarien produktibitatea ere zalantzan jarria da askotan; funtzionaria alferraren sinonimotzat hartzen da sarri.
P.B. Nik ez dut zalantzan jarriko Gobernu, diputazio edota udaletxe handi bateko funtzionari baten produktibitatea lantegi apal batekoa baino txikiagoa izango denik. Baina aurrezki kutxetako, BBK-ko eta Iberdueroko langileen produktibitatea, esaterako, handiagoa al da? Nik ezin dut sinetsi pertsona bat funtzionari sartuta alfer bihurtzen denik.
A. HAEEren beste arloetako bat Itzulpen Zerbitzu Ofiziala da.
P.B. Lege eta lege-proiektuak direla eta beste hainbat arlotan lan garrantzitsuak egin dira. UZEIrekin ere zenbait egitasmo burutzen ari gara. Administrazio terminologiaren normalizazioa kontu handiz egin behar dela uste dut. Lan asko dago egiteko, eta elkartze puntuak aurkitzea beharrrezkoa da. Denok dakigunez, itzulpenen kontuan eskola ezberdinak daude, batzuk oso garbizaleak eta besteak ez hainbeste. Edo konforme jartzen gara denak, edo alferrik gabiltza. HAEEk egin dituen zenbait lan erreferentzi puntua izango direla uste dut terminologia eta itzulpen aldetik. Ez dira, baina, lorpen ikusgarriak; eremu idorra da.
A. Oraintsu, «Administrazioa euskaraz» izeneko aldizkariaren bigarren alea atera du HAEEk. Zer lortu nahi du aldizkariak?
P.B. Aldizkaria bai profesionalei baita euskalduntze prozesuan ari den jendeari zuzendua da, baina beste era askotako gai eta elementuak ere baditu. Ez genuen oso gauza teknikoa egin nahi, hasi den jendearentzat gauza erraza baizik. Lehen ere oso tarteka ateratzen zen, baina oso itxura kaskarrez eta zehaztu gabeko maiztasunez. Orain, oso interesgarria delakoan, ahalegin serioa egiten ari gara.
Alberto Irazu
34-38

GaiezHizkuntzaEuskaraNormalkuntzAdministrazBesteak
PertsonaiazBAZAKO1
EgileezIRAZU1Hizkuntza

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Lurra taupaka hasiko da

Estitxu Eizagirre

Kanpaldien lehen garaipenak iristen hasi dira Israelekiko boikot akordioekin

Jon Hidalgo Gereñu

"Amorrua, hira eta mendeku nahia emakume baten motorrak ere izan daitezke"

Reyes Ilintxeta

Efemeridea: Jarrairen V. Kongresua bortizki eragotzi zuen Espainiako Poliziak, agindu judizialik gabe

ARGIA

2x17: Amillubi proiektutik: taupaka hasi da lurra | Ane Aranburu eta Miryan Imaz

Bizi Baratzea | ARGIA

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude