«Orri t"erdian jipoitu edo goraipatzea eguneroko ogia bihurtu da literaturan»

1993ko urtarrilaren 17an

Luis Mari Mujika, "Egan"en zuzendari berriari elkarrizketa
«Orri t'erdian jipoitu edo goraipatzea eguneroko ogia bihurtu da literaturan»
Luis Mari Mujika idazle eta ikertzaileak zuzenduko du «Egan» aldizkaria
Hiztegigintzan jardun du. Euskal Herriko toponimia linguistikoa arakatu du goitik behera. Poesia idatzi eta ikertu. EHUn irakasle da ogibidez. Luis Mari Mujika «Egan»en aro berria gidatzera dator, narratiba mailako Azkue saria irabazi duen honetan.
ARGIA. Gerra ostean sortua, hainbat urteren ondoren gainbeheran erori eta desagertua zen «Egan» aldizkaria. Nork bultzatu du berriro kaleratzera eta zergatik?
L.M. MUJIKA. Euskal Herriaren Adiskideen Elkartearena da jabegoa eta eurek eskatu zidaten ofizialki zuzendaritza hartuko al nuen, gainbehera batean zegoela eta nolabait atera nahi zelako. Nahikoa denbora zalantzan egon ondoren, Gillermo Etxeberriaren laguntzarekin animatu nintzen zuzendaritza hartzera.
A. Zer ikusi dauka oraingoak Mitxelena, Arrue eta Irigaraik eraikitakoarekin?
L.M.M. Honek sei sail izango ditu, garrantzi handiena azterketa literarioak jasoko duela, aldizkariaren erdia edo. 40 kolaboratzaileri lana eskatu diogu. Firmak ahalik eta gehien zabaltzen saiatuko gara. Sorkuntza literarioan berriz, lehengoari eusten diogu eta itzulpengintzan atal batzuk jorratu nahi ditugu.
A. Zer arrazoik eraman zaituzte literatura unibertsala jorratzera?
L.M.M. Euskarazko literaturaren egungo egoera eta beharrak kontuan harturik itzulpenen leihoa ireki nahi izan dugu.
A. Kritika literarioaren bitartez zerbait berria egin nahi duzue. Zer muga ikusten dituzue aldez aurretik?
L.M.M. Oraingoz nahiago dugu helburu handiegirik ez jartzea. Kritika egitea oso zaila da, herri txikia gara eta; objetiboak izaten ahaleginduko gara, posible bada bederen.
A. Azterketa literarioari aldizkari erdia ematea ez al da gehiegi?
L.M.M. Izan daiteke. Apropos jarri dugu maila hori. Sakonketa bat egin nahi genuke, «Egan» hau ez delako masiboa. Arlo zenbaitetan gidatzaile izan daitekeen kritika literarioa osatzea da gure hurbileko helburua.
A. Zeintzuk izan dira idazleak aukeratzeko baliatu dituzuen irizpideak?
L.M.M. Denetarik dago. Aldizkariak serietatea eta jarraipena eduki dezan saiatu gara; euskal literaturak halakoetan pott egiten du eta guk ziurtatzera jo dugu, horretarako diruz hornituz. Laguntzak jaso ditugu, eta horiei esker, orri bakoitza ordainduko da, arreta eta seriotasunean irabaziko dugulakoan. Nire lehen baldintza hori izan zen.
A. Diruaren bidez baldintza berriak sor al daitezke?
L.M.M. Autore batek ikusten duenean bere jatorrizko produkzioak ez duela ezer balio eta itzultzaileari bi eta hiru mila pezeta ordaintzen zaizkiola, izugarrizko konparazio iraingarria sortzen da. Noski baldintza berriak sor daitezkeela.
A. Martxan jarri duzuen adibidea beste esparruetara zabal daiteke?
L.M.M. Ona izango litzateke.
A. Eta posible?
L.M.M. Bai. EAEk kontzertu ekonomikoak ditu eta hori izugarrizko diru iturria da. Arduradunak lotsarazi behar ditugu kulturarako dirua behar dugula esanez.
A. Zer baldintza gehiago jarri dituzu aldizkariaren zuzendaritza hartzeko orduan?
L.M.M. Askatasun osoz lan egitea. Azterketa literarioaren garrantzia honela erabaki genuen, ez dadin aldizkaria bertsoak edo ipuinak sartzeko bakarrik izan.
A. Horrekin zer esan nahi duzu, bertsolaritzak ez duela lekurik izango?
L.M.M. Sorkuntza sailean behar luke izan, nahiz eta nahikoa kritikoa naizen.
A. Kritikoa zertan, daraman bidean?
L.M.M. Euskaldun ez direnei kultura abarkadun batekoak garen irudia ematen diegulako; bertsolaritzan enfasi eta euforia gehiegi jartzen ari gara eta beste alorrak itzaltzen. Ez zaigu komeni, besteen ikuspegitik begiratuta, herri asto bat garenik azaltzea.
Bertsolaritza onartzen dut, gustatzen zait, baina produkzio ez kultoa da. Pentsatzen dute, eta aurriritzia indartzeko arriskua dago, ahozkoa bakarrik saiatzen dugula. Horrek ez digu onik egiten, azken hogei urteotan Euskal Herriak izugarrizko hazkundea eduki duelako alde guztietatik.
A. Zein beste sail itzaltzen ari dira?
L.M.M. Poesia kultoa adibidez ez da ezagutzen, eta zazpigarren kategoriako bertsolariak bai aldiz. Arriskua horretan datza; oreka bilatu behar da.
A. Sorkuntza mailan zer lehentasun azpimarratuko duzue? Poesiarena?
L.M.M. Adibidez. Poesia moderno guztia hartuko dugu, nahiz eta betegarri pixka bat izango den. Hamar bat orri jarri dizkiogu aldizkari honetan, eta antzerkiari ere lekutxo berezia eskaini diogu.
A. Antzekia literaturaren azken muturrean dagoela esan ahal dugu.
L.M.M. Saio berezirik egin beharko genuke, baina ohardun naiz betiko ahizpa itsusia dela...
A. Izen berrientzako plaza izango al da aldizkaria?
L.M.M. Ekartzen badizkigute lanak, noski.
A. Gauza bat da ekartzea eta bestea jendearen atzetik ibiltzea.
L.M.M. Interesik ikusten badugu ibiliko gara. Hala ere gure produkzioa murritza izango da, urtean hiru ale, eta indarrak neurtu beharko ditugu.
A. Zer leku beteko du «Egan»ek aldizkari literarioen arten?
L.M.M. Batez ere aipamen eta kritikari dagokion esparruan leku berezia.
A. Kritika literarioaren osasuna ona, kaskarra ala txartzat joko zenuke?
L.M.M. Autoreak eta kritikak azalki, lan sakonik egin gabe, jorratzen dira. Monografikoak edo azterketa serioagoak egitera jo behar da. Bide bakarra hori ikusten dut, bestela elurrezko bolaren moduan gabiltza, batek hau esan duela eta beste guztiak atzetik...
A. Kritikaren seriotasuna aipatu didazu. Zerk egiten du kritika bat serioa?
L.M.M. 8-10 orriko kritika bati garantia gehiago ematen diot orri t'erdi batean egiten denari baino. Bat kritikari oso ona izan daiteke, zehatza; asma dezake, baina berdin erratu daiteke. Orri t'erdian jipoitu edo goraipatzea eguneroko ogia bihurtu da. Erreseinak egitea zilegizkoa da baina ez badira tremendismoaren kutsupean lantzen.
A. Mundu hori usteldu samarra antzematen al duzu?
L.M.M. Nahikoa hertsia. Taldekeriak funtzionatzen du eta ez bazara talde horietan sartzen marjinazioa paira dezakezu.
A. Aipatzen dituzun talde egitura itxi horiekin puskatzeko zer?
L.M.M. Ahalegindu.
A. Apustu serioa egin duzue unibertsitatearekiko loturak estutzen ere.
L.M.M. Euskaltzaindia egiten ari den bezala. Euskaltzaindiarekin gauden guztiok unibertsitatearekin lotura eginda gaude.
A. Unibertsitateak pentsatzen zena baino gutxiago eman duela diotenekin al zaude?
L.M.M. Ematen ari dela uste dut. Gurekin dabiltzan gehienak bertan dabiltza. Hori bai, orain izugarrizko konpromezua izango du, %40 euskarazko ikasketetan sartuko baita. Mende hau bukatzean 20.000 karreradun euskaraz egindakoak eduki ditzakegula esan nahi du, 1970ean, bi ere ez zeudenean. Izugarrizko iraultza da hori.
A. Hizkuntzaren ikerketen alorrean eta literaturgintzan aritu ostean isilean pasa dituzu hainbat urte.
L.M.M. Zortzi urteko isilunea izan dut, Gipuzkoako toponimiari loturik. Erraz har nezakeela uste nuen eta izugarrizko materiala biltzera iritsi naiz, 18 tomo, 120.000 toponimo guztira. Euskal Herri osokoa bildu ondoren uztea deliberatu dut azkenik, nekatuta.
A. Lizardi eta Mirande aztertu dituzu, lirika tradizionala jorratu. Sorkuntza eta azterketa poetikoan aritu zaren arren zure lanek begirune gutxi jaso dute. Zuzen ari al naiz?
L.M.M. Antologia guztietan azaldu naiz 1970eko belaunaldikoa bezala. Nire postura jartzeak eduki ditut, Arestiren kontra bere momentuan. Sinbolismoaren bidetik hasi nintzen, Mikel Lasarekin batera; beti kanpoko bidetik, barrukoa higuinegia iruditzen zitzaidan, baserrikeria.
Nik landutako sinbolismoaren bidea, surrealismo sinbolistarena hor geratu da. Kritikari batzuek ez dute irakurri, zer nahi duzu egitea? Adibide bakarra naiz, Gaindiaga eta Lekuonarekin, poesia neurtuan. Neurria nahiz errimari lotutako poesia ederrestu eta lehenesten dut, gure hizkuntzak izugarrizko erraztasunak dituelako neurtua egiteko. Bertsolaritzak egiten badu guk zergatik ez? Librea egitea erraza da, erosokeria.
A. Beraz, erresuminik ez duzu?
L.M.M. Ez, nirea eman dut; beste batzuena bezala ez dute aztertu, baina erresuminik ez dut.
A. Zer dela eta hasi zara narratibagintzan?
L.M.M. Nekatuta nengoen eta desafio moduan heldu diot.
A. Azkue sariak zer eman dizu?
L.M.M. Animatu egin nau.
A. Errekonozimendu ofizialerako behar zenuen berma lortu duzu?
L.M.M. Jendeak ez du poesia irakurtzen, eta narratibara etorri naizela jendeak gehiago leituko ote ditu nireak.
Nobela kritikaren ahulezia, gabezia, hain da gogorra Euskal Herrian ezen edozein gertaerek alda baitezakete atentzioa. Sari hau objetiboa iruditzen zait eta beste bi edo hiru nobela ateratzera animatuko nau. Poesia pilo bat dut etxean argitaratu gabe eta ez dut argitaratuko hiru nobela horiek egin arte.
A. Sail askotan aritutakoa izan zara; burua gauza askotan duena ez omen da ezertan tajuz aritzen, dio esaera zaharrak.
L.M.M. Hain zen ahula Euskal Herria ezen urduritasunean bizi baikinen, iritsiko ez ginelakoan. Horren pean gauza asko egin behar izan genituen. Hiztegigintza eta toponimia, kasu. Toponimiako lanei probisionaltasun bat eman diet. Halako multzoa topatu nuen! Argitaratzeari ekin nion, gero lan sakonagoak etorriko zirelakoan.
J.J. Petrikorena
J.J. Petrikorena
56-59

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaAldizkariak
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaBesteak
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakMUJIKA2
PertsonaiazMUJIKA2
EgileezPETRIKOREN1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude