«Sentitzen ez dudan musikarik konposatzea ezinezkoa zait»

FRANCISCO ESCUDERO
«Sentitzen ez dudan musikarik konposatzea ezinezkoa zait»
Zarautzen musika ikasten hasi zenean, inor gutxik espero zuen herriko bandan uniformea ere izateko txikiegia zen haur hura mende erdi beranduago maisutzat hartua izango zenik. Berak ere ez zuen espero, seguruenik. Musika barnean eraman eta guztiontzat kanporatzea hasieratik erabakia zuen arren. Urte luzez ahaztua egon ondoren, Donostiako Udalak hiriaren Zilarrezko Domina eman berri dio, eta Gipuzkoako Foru Aldundiak aspaldidanik merezia zuen omenaldia eskaini.
ARGIA. Zarauzko zineman masika jartzen zenuen zinema mutuaren garaian, haur bat zinen oraindik. Hor piztu al zen zure zinemarako zaletasuna?
F. ESCUDERO. Bai eta ez. Egia esan, nere benetako zaletasuna jolaskide batzuen eskutik datorkit. Jaime eta Luis izena zuten, eta Zarauzko Bandako zuzendariaren semeak ziren. Jaimek musika notak erakutsi zizkidan, eta bazegoen nota bat inoiz gogoratzen ez nuena, sol izenekoa.
Hura ikasi ondoren akademia batean sartu nintzen, eta Bandako partaide ere egin nintzen. Flautatxoa jotzen nuen. Txikiegia nintzela eta ez zuten nere neurriko uniformerik. Kontzertu bakoitzaren ondoren negarrez itzultzen nintzen etxera, uniformea nahi nuen eta.
A. Zure ikasketa nagusiak Donostian egin zenituen.
F.E. Hango institutora joan nintzen batxilergoa egitera, eta musika ikasketak ere bertan jarraitu nituen. Pagolarekin ikasi nuen armonia, eta horrez gain Kontserbatoriora joaten nintzen piano ikasketak burutzera. Flauta, oboea, flautatxoa eta klarinetea ere menperatzen nituen, eta Donostian tituloak atera nituen. Instrumento guztiak gustokoak nituen. Denak jotzen nituen, baina denak kaskar.
Behin baino gehiagotan entzun izan nion Pagolari: «Hemen dator totelen eskolakoa", hainbeste instrumenturen artean ez bait nuen asti gehiegirik hartzen pianoa jotzeko, eta inoiz ez nuen behar bezala egiten.
A. Madrilen Conrado del Campo irakasle ospetsuarekin egiaztatu zenituen titulo guzti horiek.
F.E. Bai. Gainera, asko gustatzen zitzaizkion konposatzen nituen fugak, eta astero fuga berri bat eskatzen zidan. Nazkatu ere egin nintzen, eta behin, garai hartarako zeharo modernoa zen fuga bat konposatu nion. Ikusi zuenean, honako hau esan zidan: "Escudero, aunque se vista de color de rosa, tendrá usted siempre originalidad". Handik gutxira Parisera joan nintzen, Le Flem eta Paul Dukas-ekin ikastera. Ondoren, Alemaniara, Wolf irakasle nuela.
A. Zein da urte haietaz duzun oroitzapenik garbiena?
F.E. Nere oroitzapen guztiak onak dira. Irakasle guztiak onak ziren, baina hitzaldiak erabiltzen zituzten soilik beren irakaste lanetan. Ez daukat zuzenketa bat bera ere nere garai hartako koadernoetan. Zuzenketa bakarra Conrado del Campok egin zidan, tinbalerako osaturiko partitura batean.
Horrek min eman zidan, eta horregatik orain nere ikasleei zuzenketa pila egiten dizkiet, konposizioa oso ona izan arren. Aukera desberdinak erakusten saiatzen naiz, neri horrelakorik ez zidatelako eman.
A. Badirudi betidanik izan duzula oso argi konposaketa zela zure benetako betebeharra.
F. E. Oso gaztea nintzen nere lehen piezak konposatu nituenean. 16 urte besterik ez.
A. Gerra garaian zare familiak zeukan guztia galdu zuen, beste askok bezala. Zer suposatu zuen horrek?
F.E. Hiru etxe genituen, eta denak galdu. Liburutegia da salbatu zen bakarra, eta gaur egun nik daukat, lagun batek gorde zidalako. Ni Estatu frantziarrean nengoen, nere anaia Bixenterekin ihes egin ondoren.
A. Baina atxilotua izan zinen, eta handik Mirandako konzentrazio gunera eramana...
F.E. Baina nerea beste askorena baino askoz ere esperientzia leunagoa izan zen. Bertan Jose Mari Bastidarekin egin nuen topo. Txistularia zen, eta berari esker lortu nuen Mirandan geratzea, Euskal Herritik hurbil.
Guneko apaizarekin hitz egin zuen eta 50 urtetako ijito bataiatu gabe bati katixima irakasten hasi nintzen. Egunero joaten ginen elizara eta bertan ematen genituen orduak aitagurea eta agurmaria errepikatzen. Bataiatzean tabakoa oparituko zidala esan zidan ijitoak, eta egun batean, elkarrekin topo egitean, bataiatu zutela esan zidan. Pipa eskatu eta tabakoz gainezka bueltatu zidan. Birritan egin zuen gauza bera. Bere emazteak lurrean jasotako tabako hondarrak zirela esan zidan arte. Lasterka joan nintzen eritetxera, ahoa desinfektatzera.
Gero janari eta jantzi banaketaren arduraduna izan nintzen. Horri esker Mirandatik pasatzen ziren euskaldun gehienak ezagutu nituen. Beraiei laguntzen ere saiatzen nintzen, oinetako pare bat edota lata bat eman beharrean bi emanez. Gero Madrilera eraman ninduten eta handik laster atera nintzen libre, Barojatarren oso laguna zen mediku baten gomendioari esker. Hala ere ez dakit nola atera nintzen, oso osasun ona neukan arren guztiz ezgaitzat hartu bait ninduten.
A. Bertatik irten eta segituan berriz konposatzen hasi zinen.
F.E. Bilbon, bertako Miserikordian hasi nintzen musika klaseak ematen. Nere gelatik San Mames futbol zelaia ikusten zen, eta partidu guztiak ikusten nituen bertatik. Horrek "San Mames-i Eresia" konposatzeko ideia eman zidan.
A. Zure musikaren ezaugarrietako bat euskal folklorearekin duen harremana da. Zerk bultzatu zaitu hemengo musika ikertzera?
F.E. Euskalduna izateak, eta euskaldunek bezala sentitzeak. Gu ez gara gehiegizko apainduraren zaleak, italiarrak bezala. Askoz ere zuzenagoak gara. Serioagoak, nahi baduzu. Hitzari garrantzi handia ematen diogu.
Horregatik ikertu nituen gure betiko kantak, eta noten arteko egonaldiak neurtu, loturak eta balizko konbinaketak aztertu nituen, neure baitan ezarriz. Horrela konposatu nuen "Illeta'' oratorioa eta ondorengo lan guztiak. Ezinezkoa zait beste musika mota bat konposatzea euskaratik beste hizkuntza batera itzultzea. Nik neuk euskara asko galdu dudan arren hainbeste urte hemendik kanpo igaro ondoren.
A. Zergatik da hain garrantzitsua zuretzat sentimendua? Badirudi zure lan guztiak sentimenduen menpekoak direla.
F.E. Sentitzen ez badut ezin dudalako musikarik konposatu. Idazten ditudan nota guztiak beharrezkoak iruditzen zaizkidalako idazten ditut. Soberan dagoen ezer ez dut onartzen
A. Mirandan egon ondoren, zer sentitu zenuen "Gernika" opera konposatzerakoan?
F.E. Opera hau errazagoa izan zen. Errazagoa zitzaidan bonbardaketa eta heriotza irudikatzea nere barruan. Gainera, gerra gertutik ezagutu nuen. Horrela sortu zen opera hau. Neuk asmatutakoak ziren pertsonaia guztiak. Nik eman nion forma hasieratik amaieraraino.
Horrela sortu zen adinik gabekoa zen Gernika, bere etorkizuna aurrez ikusten zuen emakume gaztea. Bonben pean hil zen euskalduna. Heriotzarekin amaitzen da opera. Honegatik, oraindik ere, errespeto falta iruditzen zait ia funtzioaren amaieran jendeak jotzen dituen txaloak. Ez bait da txalogarria, negar egitekoa baizik.
Ikusleak, hasieran, ez dira txalotzera ere ausartzen ia entzuten ez den marmarra bezala sortzen da, tristea bait da bertan azaltzen dena.
A. Ez al zaizu erakundeen onespena nahikoa berandu heldu?
F. E. Berandu, inoiz ez. Baina gogoratzen naiz garai batean baztertu nindutenez. Oso gustora nago Donostiako alkatea den Odon Elorzak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak eman dizkidaten sariekin, baina hala ere ez zaizkit esker oneko hitzak atera. Ez dut jakin. Nere baitan sentitu arren.
Urte luzez ahaztua egon ondoren honek indar asko eman dizkit aurrera segitzeko. Ez dakit zergatik ahaztu ziren nitaz, baina 1965etik hona ez didate inolako kasurik egin. Hala ere, behingoz gogoratu dira eta hori eskertzekoa da.
A. lzan ere, zure lan batzuk ez dira osorik estreinatu ere egin. Zer suposatzen du horrek musikari batentzat?
F.E. Oso latza da. Badira lan asko Madrilen estreinatu ondoren Euskal Herrian aurkeztu ere egin ez direnak, eta hori oso tristea da, gure musika dela kontuan hartzen bada batez ere.
Oso gogorra da baita zure musika nazioarte mailan ia guztiz ezezaguna dela ikustea, betidanik kutsu unibertsala ematen saiatu ondoren. Baina badirudi inor ez dela ausartzen nere lanak Italia, Alemania, Estatu Batuak... eta beste nazioetara eramaten. Enpresariek ez dute dirurik inbertitzen horrelako ikuskizunetan. Arrakasta ziurra izango duten lanak bakarrik kaleratzen dituzte.
Gehienetan hizkuntzaren zailtasuna jartzen dute aitzakia gisa, baina hori tontakeria da. Abeslari profesional hatek ez luke erreparurik jarri beharko berea ez den hizkuntza batean abesteko. Ea nola kantatzen duten bestela italieraz edota alemanieraz ingelesa soilik dakitenek!
Kontuan hartu behar da gure herria txikia dela, eta oso korapilotsua. Horrek aterabide gutxi eskaintzen dizkio bertako musikari. Baina izpiritu handiko herria izaten jarraitzen dugu, askok uste dutenaren aurka.
A. Zein izan da zure inspirario iturririk emankorrena?
F.E. Zalantzarik gabe, nere emaztea, Goyita. Bera gabe ezinezkoa litzaidake hainheste urtez konposatzen aritzea. Nitaz inor gogoratzen ez zenean adore asko eman zidan, eta ematen dit oraindik. Uste dut inork ez lukeela berak jasan duena eraman ahal izango. Konposatzaile batek beharrezkoa duen lasaitasuna eskaini dit, eta harro esan dezaket nere musa bakarra bera izan eta izango dela beti.
Bere bizitza guztia nere lanaren arabera antolatu du, eta hori oso emakume gutxik egingo lukete, oso bizitza gogorra bait da musikagileena. Inoiz ez dago ordurik ezertarako etorriarekin nagoenean.
A. Etorkizunean lanean jarraitzea pentsatzen al duzu?
F.E. Orain bertan ikasleekin jarraitzen dut. Horrez gain, nere estudioan sartzen naiz egunero, arratsaldeko seiak inguruan, musika asmatu asmoz. Mila haurrek abestuko dituzten lau ipuin musikaratzen ari naiz.
Pianoz eta eskusoinuz interpretatu daitekeen kontzertua ere osatzeko proiektua daukat eta aurrera doa pixkanaka.
Garbiñe Ubeda

NORTASUN AGIRIA:
Donostian jaio zen, 1913ko abuztuaren 13an
Hamabost urte betetzerako armonia eta konposizio tituloak eskuratuak zituen
Zaroutzen hazia, Donostiara joaten zen egunero ikastera, eta bidaia horietako batean ezagutu zuen ondoren bere lagun handia bihurtu zen Jorge Oteiza eskultorea
Ezkontzera zihoala jakin arazterakoan, Aita Lekuonak azterketa bat egin zion emaztegaiari, emakume egokia zen ala ez jakiteko
Donostiako Kontserbatorioko zuzendaria urte luzez, bere gestioarekin txistua eta eskusoinuaren balio akademiko ofiziala lortu zuen

Amagoia Iban
34-38


GaiezKulturaMusikaMusika klasPertsonak
PertsonaiazESCUDERO2
EgileezIBAN1Kultura

Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude