"Latinoamerikak bizi duen krisia gizatasun krisiaren ondorioa da"


1991ko urriaren 06an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Jon Sobrino misiolariari elkarrizketa
JON SOBRINO
"Latinoamerikak bizi duen krisia gizatasun krisiaren ondorioa da"
Askatasunaren Teologiako pentsalari garrantzitsuenetariko bat dugu Jon Sobrino bizkaitarra. El Salvadorretik kanpo zebilen bera Ignacio Ellacuria bere lagun mina militarrek hil zuten egunean, beste bost jesuita eta bi emakumerekin batera. Orain Euskal Herrian dago, El Salvadorreko biktimei buruzko zenbait gogoeta eta mezu zabaldu nahian. Sistema kapitalistaren kritiko zorrotza, bere hitzek Elizaren egitura ere gaitzetsi izan dute. Planetako iparraldeak behingoz hegoalderantz begiratzeko ordua heldua dela dio.
ARGIA. Romero apezpikua, Ellacuria... Denak hilak eta denak zure lagunak. Zer sentimendu utzi dizute beraien heriotzek?
JON SOBRINO. Nik ez dut inor gorrotatzen. Zergatik? Ba hala delako, besterik gabe. Ez diot inolako abantailarik ikusten gorrotatzeari. Ez dakit, batzuei lanean indartsuago jarraitzeko balio diete, baina neri ez zait horrelakorik gertatzen. Amorrua bai, hori badaukat, baina nere ustez samin honen eragilea, heriotz hauen arduraduna, guztion artean egiten dugun mundu hau da, ez tiro egin zuen soldadu gizarajoa, ezta ere 'Heriotzaren eskuadroi'ko zenbaki bat. Jakina da produktuak, dirua, boterea, eta abar, esku gutxitan pilatzen direla gutxiengo bat ongi bizi dadin, gehiengoaren bizimodu eskasaren kontura. Hori da biziki gorrotatzen dudana, bekatua. Eta nik bekatuan sinesten dut. Hori da fededuna izatearen abantaila bat, benetazko gaiztakeria bat dagoela sinestea, eta hori munduaren egitura bat dela sinestea. Horrek noski benetan ernegatzen nau. Baina hala ere ez dut gorrotoa barneratzen, zeren eta ikaragarrizko maitasuna ikusten da gaiztakeriaren alboan. Ez dakit Europan edo Euskadin benetazko maitasun handiegirik ikusten duzuen, ea alderdi politikoek, edozein koloretakoak izanik, jendearekiko maitasuna azaltzen duten. Ea elizek eta Unibertsitateak ere maitasun hori azaltzen duten. El Salvadorren eta Latinoamerikan jendearekin benetazko maitasuna ikusten duzu, eta amorrua eta gorrotoarenganako joera benetazko maitasuna ikustean sortutako eskerronarekin gainditu egiten duzu, nere kasuan behintzat.
A. Kontestu honetan, zure hitzaldietan askotan aipatzen duzu benetazkoak izatearen garrantzia.
J.S. Norbaitek egunero hiru jatordu egin ahal baditu, salbuespen bat da gizaterian. Eta nik ez dut esan nahi ez duenik edo ez dugunik jan behar, baina... auto bat daukagu, eta hori salbuespena da; hilabetez joan gaitezke oporretara, salbuespena. Dena salbuespena bada, sortzen den sentimendua, nere barruan behintzat irrealitatearena da. Gizatasunaren arazoa ez da gehiago edukitzea, benetazko pertsonekin, planetaren hiru laurdenekin, harremanetan jartzea baizik. Orduan hasten zara piska bat benetazkoa sentitzen. Behintzat ez zait aurpegia lotsaz gorritzen mundu honetan egoteaz jabeturik.
A. Lehen aipatu duzu Eliza eta Unibersitatearen garrantzia benetazko maitasuna eskaintzeko orduan. Zergatrik ikusten dira bi instituzio hauek salbatzaile bakartzat Askatasunaren Teologian?
J.S. Askatasunaren Teologiaren esparruan, esan behar da bi instituzio hauen boterea ez datzala ez armetan, armadetan bezala, eta ez produkzio moduetan, sistema ekonomikoetan. Beraien tresna hitza da. Horrek kezkatzen nau gehien, instituzio hauek askotan, edo batzutan behintzat, txiroen aurka jokatzen dutela, zuzen edo zeharka. Ea hitzen instituzioek behintzat txiroen alde dauden. Agian aurka, zuzen edo zeharka. Horrek kezkatzen nau gehien kristau eta unibertsitari bezala.
A. Esana duzu ez duzula inor iraindu nahi zure hitzekin, baina jendearen erreakzioa lortzeko noizean behin iraindu beharrean aurkitzen zarela ere gehitu izan diozu esaldiari.
. J.S. Bai. Hemen jendea ondoegi bizi da orokorrean. Beraien ikuspuntuaren xedea leku ez nahikoak edo erratuak dira, Europan sartzea adibidez. Nik ulertzen dut prozesu hau, baina jendea oso ez jakina dela uste dut, oso gutxi bait daki Hirugarren Munduaz. Nagusikeria handia dago Mendebaldean. Objetiboki, ez psikologikoki, ez bait dute ezer jasotzea espero Hirugarren Munduko txiroengandik. Eta hau egia da, eta horrekin ez dut iraindu nahi mina egiteko, gauzak ahal den neurrian argitzeko eta aldatzeko baizik. Planetako iparraldeak errekurtsoak pilatzen jarraitzen badu, agortu egingo dira. Eta gero ez daitezela kexa jendea gosez hiltzen bada. Ongizatea, kontumismoa... Hegoaldearen kontura lortzen badu Iparrak, ez da harritzekoa bizitzari ez aurkitzea zentzurik. Sen materialistak ez du salbaziorik eskaintzen. Eta jendea aspertu egiten da eta kuantitatiboki bilatzen du zoriontasuna. Dena den, hemengo herrialdeetan gizartea astintzeko gai diren salaketak egon beharko lirateke, eta nik ez dut uste herri alderdi politikoetatik etorriko denik. Hemengo Eliza eta Unibertsitateek ez dute behar aina astintzen gizartea, eta horrek pena ematen dit. Bi gotzaik istilua sortu dute hemen, eta egin duten gauza bakarra Elizaren egiturak aldatu egin behar direla esatea izan da... Egin zezaketen horrelakoren bat politikari askok, jendeari "honaino heldu gara, ez itxaron gehiago" esanez.
A. Betidanik 'apaiz gorriak' bezala ezagutu izan zaituzte.
J.S. Bai. Ez dut uste boteredunei gehiegi axola zaienik gu gorriak izatea ala ez. Horrela deitzen digutenean iraintzea nahi izaten dute batez ere. Nik apaiz hauetaz dakidana zera da, beraien sormen iturria beti Jesus izan dela. Gaur egun bizi dugun bidegabekeria oso zaharra da. Israeleko profetak baino lebenagotik dator. Jainkoak justizia nahi du, eta Askatasunaren Teologiaren intuizio hori oso zaharra da. Marx baino askoz ere zaharragoa da. Berak egin zuena zera da, horri base zientifiko bat ematen saiatu. Baina ez dut uste gu gorriak edo marxistak izateagatik kezkatzen direnik, baizik eta benetazko kristauak izateagatik. Guzti hau astintzeko ahalmen handia dagoela uste dut.
A. Eta nola ikasten da Ekialdearen porrota Latinoamerikatik?
J.S. Nahitaezkoa zen neurri batean, uste dut. Askatasun ezak sortzen du ondo eza, eta horrela erori da. Baina horrek badu bere alde txarra: Mendebaldearen euforia. Hau da, Mendebaldeak zerbait ona eskaintzen duelako, garaipen bat lortu duela sinestea. Mendebaldeak gaur egun "betirako hil ditugu utopiak" esatea, "pizti kontsumistak bihurtu gara" esatea da. Hori da penagarria, Ekialdearen porrotarekin itxaropena galdu dela. Latinoamerikaren helburua ez zen izan inoiz Ekialdeko sozialismoa. Ellacuria aitak zioen bezala, beste utopia bat nahi dugu, lanaren zibilizazioa kapitalaren zibilizazioaren gainetik, kapital hori estatala edo pribatua izanik.
Ondorio zuzena izango du gure gain Ekialdearen porrotak, lehen gutxi arduratzen baziren Hegoaldeaz, orain gutxiago egingo bait dute. Ez dezatela ahaz 3.500 milioi pertsona bizi direla txirotasunean Hegoaldean.
A.Badira FMLArren aldeko jarrera azaldu duten erlijio gizon-emakumeak.
J.S. Bai, dexente. FMLNko partaide armatu bezala ibilitako apaizik ez dut ezagutu inoiz. Baliteke FMLNkoei lagunduz doazen eliz gizon emakumeren batzuek arma bat eramatea beraien bizia zaintzeko. Baina gerrilaren laguntzaile diren apaiz horien arma nagusia hala ere hitza dela esan behar da. FMLNri ez zaio komeni gainera. Politikoki, badaki gizarteari apaiz armatuak azaltzen badizkio gaizki ikusiko dela. Komeni zaiona benetazko apaizak izatea da. Eskubiak beldur gehiago dio hitza duen apaiz bati errebolberra duen bati baino.
A. Orain negoziaketa hastear dagoela dirudi FMLN eta Gobernuaren artean. Benetazko negoziazio nahia somatzen al da?
J.S. Bai, uste det bi zatiek nahi dutela negoziazioa. Etorkizuna bihurtzen da horrela kezka nagusia, eta bi arazo ikusten ditut etorkizunerako. Lehena indar armatuak kontrolatzea izango litzateke. Bigarrena, txirotasuna. Ez dakit zer gertatuko den guda amaitzean. Kanpoko herriek lagundu beharko lukete. Ez dakit EEBBek zer egingo duten, baina aurreko adibideak erakusten digu herri honi Noriega panamarrarekin bukatzea komeni zitzaionean bota eta beste bat ezarri zuela boterean, herria miserian utziaz. Nicaraguan ere sandinismoarekin amaitzeko, guda mantendu egin zuen, herria bigarren guda batean murgildurik eta etxekoandre fin bat besterik ez den emakume bat lehendakaritzan lagatuz.
A. Herri gurutzeratuak gurutzetik jaitsi behar direla diozu. Bada hori egitera Latinoamerikaraino joan beharrik ez dagoela uste duenik ere.
J.S. Bai, egia da, baina hemengo egoera ezin da inoiz gonbaratu hangoarekin. Kultura eta herri oztopoak daude, ezin da ukatu, baina hemen jendea ondo bizi da, euskalduna izan ala ez izan. Eta horretaz ez ohartzeari oso arriskutsua deritzot. Ona da herri bakoitzak bere nortasuna izatea, baina iraun bizitzeak lehentasuna du. Ellacuriak esaten zuen bere artikulu batean borroka armatua bakarrik onar daitekeela bizitza arriskuan dagoenean; arriskuan dagoena politika bada, borroka politikoa; arazoa kulturarena bada, borroka kulturala. Gizatasunaren aurkako hastapenak egoten dira borroka guztietan, baita ere zuzenenetan. Latinoamerikak bizi duen krisia gizatasun krisiaren ondorioa da.
A. Behin baino gehiagotan esan duzu ez zaudela oso ados Vaticanorekin.
J.S. Egitura bezala ez da oso lagungarria. Aita Sainduak noizean behin mezu sozialagoak zabaltzen ditu, baina gehiago egin daitekela uste dut. Baina gertatzen diren gauzen ardura Elizarena bakarrik ez dela argi utzi behar da.
A. Askok utzi izan dute Eliza agintarien ulermen eza dela eta.
J.S. Bai, baina uste dut han sinesmena indartu egiten dela gehien bat. Bizitza gogorragoa da, zapalkuntza eta jazarkundea egunerokoak direlako, gotzaien laguntza ez duzulako sentitzen behar denean... Baina jendearen maitasunak ezerk baina gehiago balio du. Uste dut han errazagoa dela erlijiosoa izatea. Errazagoa da bizitza galtzea ere, baina hori beste gai bat da.
A. Ekialdea zen orain arte Mendebaldearen "etsaia". Orain, etsai hau desagertu delarik, hegoaldea bakarrik geratzen da aurkako posible bezala. Nola ikusten duzu etorkizuna bi zatien indarrak ezagaturik?
J.S. Epe laburrean, ez dut oso ongi ikusten etorkizuna. zentzutasun kolektiboz jokatuko duela uste dut. Planetako iparraldea jabetu egin behar da Hegoaldearen beharra duela, eta ez lehengaiak lortzeko bakarrik, baizik eta gizatasun piska bat berreskuratzeko.

NORTASUN AGIRIA
Bartzelonan jaio zen, Bilbon bizi izan arren beti. Orain 34 urte joan zen El Salvadorrera, 19 urte zituela. Misiolari joateko 'engainatu' egin zutela dio. Ertamerikako Unibertsitatean (UCA) zuzendari eta irakasle da Ingeniaria eta teologoa da. Astero jarraitzen ditu El Salvadorretik Bilboko Athletic-en gorabeberak Osasun ahulekoa, erretzeari utzi nahian dabil azken asteotan
Amagoia Iban
Vaticanoren lana ez du gehiegi laudatzen.
Kapitalismoak ez duela salbaziorik eskaintzen errepikatzen du beti.
"Hegoaldeak asko irakats diezaioke Iparraldeari.
Jendearen maitasunak gorroto guztia gaindi arazten duela dio.
34-38


Gaiez\Politika\Nazioartea\Estatuak/Na\EL SALVADOR
Gaiez\Politika\Nazioartea\Gerra/Iraul\El Salvador
Gaiez\Gizartea\Erlijioa\Eliza katol\Besteak
Pertsonaiaz\SOBRINO1
Egileez\IBAN1\Politika

Azkenak
“Gaza militarki okupatzeko plana berehala gelditu behar du Netanyahuk”, esan du nazioarteak

Ostiral goizeko albisteak erreakzio ugari piztu ditu Israelen zein nazioartean. Aurka agertu dira Israelgo bahituen familiak eta NBE. Alemaniak, Israelen aliatu tradizionalak, armak saltzeari utziko diola jakinarazi du.


Pazienteek 25 egun itxaron behar dituzte, batez beste, Osasun Mentaleko Zentruetan arta jasotzeko

25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude. 


Non dago Maider?

Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]


Oñatiko egoitza batera mugituko dituzte Donostian kale egoeran bizi ziren migratzaile maliarrak

Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.


“Intentsitate altuko” bi sexu eraso salatu ditu Gasteizko Mugimendu Feministak ostegun gauean

Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak. 


Gaza Hiria okupatzeko plana onartu du Israelgo Segurtasun Kontseiluak

Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]


Oholtza denontzat?
Feminista izango da, edo ez da izango

Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]


2025-08-08 | ARGIA
GOMENDIOAK | Sei liburu uda honetarako

Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde

Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]


Errusiak baieztatu du Putin eta Trump datozen egunetan bilduko direla

Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]


Boubacar Diouf: “‘Manteroa’ izatea ez da delitua; bakean bizi nahi dugu, diskriminaziorik gabe”

Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]


Nafarroako suteak nekazaritzako makina batek sortu zituela baieztatu du gobernuak

338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.


ChatGPT psikologo bezala erabiltzearen arriskuez mintzatu da Mireia Centeno Gutierrez psikologo eta psikopedagogoa

Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.


Heriotza txikiak

Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]


Miren Agur Meabe
“Zalantza askorekin idatzitako liburua da, baina zalantzek bultzatzen gaituzte aurrera”

Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]


‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Eguneraketa berriak daude