Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

larunbata 2025eko maiatzaren 24an

"Latinoamerikak bizi duen krisia gizatasun krisiaren ondorioa da"

1991ko urriaren 06an

Jon Sobrino misiolariari elkarrizketa
JON SOBRINO
"Latinoamerikak bizi duen krisia gizatasun krisiaren ondorioa da"
Askatasunaren Teologiako pentsalari garrantzitsuenetariko bat dugu Jon Sobrino bizkaitarra. El Salvadorretik kanpo zebilen bera Ignacio Ellacuria bere lagun mina militarrek hil zuten egunean, beste bost jesuita eta bi emakumerekin batera. Orain Euskal Herrian dago, El Salvadorreko biktimei buruzko zenbait gogoeta eta mezu zabaldu nahian. Sistema kapitalistaren kritiko zorrotza, bere hitzek Elizaren egitura ere gaitzetsi izan dute. Planetako iparraldeak behingoz hegoalderantz begiratzeko ordua heldua dela dio.
ARGIA. Romero apezpikua, Ellacuria... Denak hilak eta denak zure lagunak. Zer sentimendu utzi dizute beraien heriotzek?
JON SOBRINO. Nik ez dut inor gorrotatzen. Zergatik? Ba hala delako, besterik gabe. Ez diot inolako abantailarik ikusten gorrotatzeari. Ez dakit, batzuei lanean indartsuago jarraitzeko balio diete, baina neri ez zait horrelakorik gertatzen. Amorrua bai, hori badaukat, baina nere ustez samin honen eragilea, heriotz hauen arduraduna, guztion artean egiten dugun mundu hau da, ez tiro egin zuen soldadu gizarajoa, ezta ere 'Heriotzaren eskuadroi'ko zenbaki bat. Jakina da produktuak, dirua, boterea, eta abar, esku gutxitan pilatzen direla gutxiengo bat ongi bizi dadin, gehiengoaren bizimodu eskasaren kontura. Hori da biziki gorrotatzen dudana, bekatua. Eta nik bekatuan sinesten dut. Hori da fededuna izatearen abantaila bat, benetazko gaiztakeria bat dagoela sinestea, eta hori munduaren egitura bat dela sinestea. Horrek noski benetan ernegatzen nau. Baina hala ere ez dut gorrotoa barneratzen, zeren eta ikaragarrizko maitasuna ikusten da gaiztakeriaren alboan. Ez dakit Europan edo Euskadin benetazko maitasun handiegirik ikusten duzuen, ea alderdi politikoek, edozein koloretakoak izanik, jendearekiko maitasuna azaltzen duten. Ea elizek eta Unibertsitateak ere maitasun hori azaltzen duten. El Salvadorren eta Latinoamerikan jendearekin benetazko maitasuna ikusten duzu, eta amorrua eta gorrotoarenganako joera benetazko maitasuna ikustean sortutako eskerronarekin gainditu egiten duzu, nere kasuan behintzat.
A. Kontestu honetan, zure hitzaldietan askotan aipatzen duzu benetazkoak izatearen garrantzia.
J.S. Norbaitek egunero hiru jatordu egin ahal baditu, salbuespen bat da gizaterian. Eta nik ez dut esan nahi ez duenik edo ez dugunik jan behar, baina... auto bat daukagu, eta hori salbuespena da; hilabetez joan gaitezke oporretara, salbuespena. Dena salbuespena bada, sortzen den sentimendua, nere barruan behintzat irrealitatearena da. Gizatasunaren arazoa ez da gehiago edukitzea, benetazko pertsonekin, planetaren hiru laurdenekin, harremanetan jartzea baizik. Orduan hasten zara piska bat benetazkoa sentitzen. Behintzat ez zait aurpegia lotsaz gorritzen mundu honetan egoteaz jabeturik.
A. Lehen aipatu duzu Eliza eta Unibersitatearen garrantzia benetazko maitasuna eskaintzeko orduan. Zergatrik ikusten dira bi instituzio hauek salbatzaile bakartzat Askatasunaren Teologian?
J.S. Askatasunaren Teologiaren esparruan, esan behar da bi instituzio hauen boterea ez datzala ez armetan, armadetan bezala, eta ez produkzio moduetan, sistema ekonomikoetan. Beraien tresna hitza da. Horrek kezkatzen nau gehien, instituzio hauek askotan, edo batzutan behintzat, txiroen aurka jokatzen dutela, zuzen edo zeharka. Ea hitzen instituzioek behintzat txiroen alde dauden. Agian aurka, zuzen edo zeharka. Horrek kezkatzen nau gehien kristau eta unibertsitari bezala.
A. Esana duzu ez duzula inor iraindu nahi zure hitzekin, baina jendearen erreakzioa lortzeko noizean behin iraindu beharrean aurkitzen zarela ere gehitu izan diozu esaldiari.
. J.S. Bai. Hemen jendea ondoegi bizi da orokorrean. Beraien ikuspuntuaren xedea leku ez nahikoak edo erratuak dira, Europan sartzea adibidez. Nik ulertzen dut prozesu hau, baina jendea oso ez jakina dela uste dut, oso gutxi bait daki Hirugarren Munduaz. Nagusikeria handia dago Mendebaldean. Objetiboki, ez psikologikoki, ez bait dute ezer jasotzea espero Hirugarren Munduko txiroengandik. Eta hau egia da, eta horrekin ez dut iraindu nahi mina egiteko, gauzak ahal den neurrian argitzeko eta aldatzeko baizik. Planetako iparraldeak errekurtsoak pilatzen jarraitzen badu, agortu egingo dira. Eta gero ez daitezela kexa jendea gosez hiltzen bada. Ongizatea, kontumismoa... Hegoaldearen kontura lortzen badu Iparrak, ez da harritzekoa bizitzari ez aurkitzea zentzurik. Sen materialistak ez du salbaziorik eskaintzen. Eta jendea aspertu egiten da eta kuantitatiboki bilatzen du zoriontasuna. Dena den, hemengo herrialdeetan gizartea astintzeko gai diren salaketak egon beharko lirateke, eta nik ez dut uste herri alderdi politikoetatik etorriko denik. Hemengo Eliza eta Unibertsitateek ez dute behar aina astintzen gizartea, eta horrek pena ematen dit. Bi gotzaik istilua sortu dute hemen, eta egin duten gauza bakarra Elizaren egiturak aldatu egin behar direla esatea izan da... Egin zezaketen horrelakoren bat politikari askok, jendeari "honaino heldu gara, ez itxaron gehiago" esanez.
A. Betidanik 'apaiz gorriak' bezala ezagutu izan zaituzte.
J.S. Bai. Ez dut uste boteredunei gehiegi axola zaienik gu gorriak izatea ala ez. Horrela deitzen digutenean iraintzea nahi izaten dute batez ere. Nik apaiz hauetaz dakidana zera da, beraien sormen iturria beti Jesus izan dela. Gaur egun bizi dugun bidegabekeria oso zaharra da. Israeleko profetak baino lebenagotik dator. Jainkoak justizia nahi du, eta Askatasunaren Teologiaren intuizio hori oso zaharra da. Marx baino askoz ere zaharragoa da. Berak egin zuena zera da, horri base zientifiko bat ematen saiatu. Baina ez dut uste gu gorriak edo marxistak izateagatik kezkatzen direnik, baizik eta benetazko kristauak izateagatik. Guzti hau astintzeko ahalmen handia dagoela uste dut.
A. Eta nola ikasten da Ekialdearen porrota Latinoamerikatik?
J.S. Nahitaezkoa zen neurri batean, uste dut. Askatasun ezak sortzen du ondo eza, eta horrela erori da. Baina horrek badu bere alde txarra: Mendebaldearen euforia. Hau da, Mendebaldeak zerbait ona eskaintzen duelako, garaipen bat lortu duela sinestea. Mendebaldeak gaur egun "betirako hil ditugu utopiak" esatea, "pizti kontsumistak bihurtu gara" esatea da. Hori da penagarria, Ekialdearen porrotarekin itxaropena galdu dela. Latinoamerikaren helburua ez zen izan inoiz Ekialdeko sozialismoa. Ellacuria aitak zioen bezala, beste utopia bat nahi dugu, lanaren zibilizazioa kapitalaren zibilizazioaren gainetik, kapital hori estatala edo pribatua izanik.
Ondorio zuzena izango du gure gain Ekialdearen porrotak, lehen gutxi arduratzen baziren Hegoaldeaz, orain gutxiago egingo bait dute. Ez dezatela ahaz 3.500 milioi pertsona bizi direla txirotasunean Hegoaldean.
A.Badira FMLArren aldeko jarrera azaldu duten erlijio gizon-emakumeak.
J.S. Bai, dexente. FMLNko partaide armatu bezala ibilitako apaizik ez dut ezagutu inoiz. Baliteke FMLNkoei lagunduz doazen eliz gizon emakumeren batzuek arma bat eramatea beraien bizia zaintzeko. Baina gerrilaren laguntzaile diren apaiz horien arma nagusia hala ere hitza dela esan behar da. FMLNri ez zaio komeni gainera. Politikoki, badaki gizarteari apaiz armatuak azaltzen badizkio gaizki ikusiko dela. Komeni zaiona benetazko apaizak izatea da. Eskubiak beldur gehiago dio hitza duen apaiz bati errebolberra duen bati baino.
A. Orain negoziaketa hastear dagoela dirudi FMLN eta Gobernuaren artean. Benetazko negoziazio nahia somatzen al da?
J.S. Bai, uste det bi zatiek nahi dutela negoziazioa. Etorkizuna bihurtzen da horrela kezka nagusia, eta bi arazo ikusten ditut etorkizunerako. Lehena indar armatuak kontrolatzea izango litzateke. Bigarrena, txirotasuna. Ez dakit zer gertatuko den guda amaitzean. Kanpoko herriek lagundu beharko lukete. Ez dakit EEBBek zer egingo duten, baina aurreko adibideak erakusten digu herri honi Noriega panamarrarekin bukatzea komeni zitzaionean bota eta beste bat ezarri zuela boterean, herria miserian utziaz. Nicaraguan ere sandinismoarekin amaitzeko, guda mantendu egin zuen, herria bigarren guda batean murgildurik eta etxekoandre fin bat besterik ez den emakume bat lehendakaritzan lagatuz.
A. Herri gurutzeratuak gurutzetik jaitsi behar direla diozu. Bada hori egitera Latinoamerikaraino joan beharrik ez dagoela uste duenik ere.
J.S. Bai, egia da, baina hemengo egoera ezin da inoiz gonbaratu hangoarekin. Kultura eta herri oztopoak daude, ezin da ukatu, baina hemen jendea ondo bizi da, euskalduna izan ala ez izan. Eta horretaz ez ohartzeari oso arriskutsua deritzot. Ona da herri bakoitzak bere nortasuna izatea, baina iraun bizitzeak lehentasuna du. Ellacuriak esaten zuen bere artikulu batean borroka armatua bakarrik onar daitekeela bizitza arriskuan dagoenean; arriskuan dagoena politika bada, borroka politikoa; arazoa kulturarena bada, borroka kulturala. Gizatasunaren aurkako hastapenak egoten dira borroka guztietan, baita ere zuzenenetan. Latinoamerikak bizi duen krisia gizatasun krisiaren ondorioa da.
A. Behin baino gehiagotan esan duzu ez zaudela oso ados Vaticanorekin.
J.S. Egitura bezala ez da oso lagungarria. Aita Sainduak noizean behin mezu sozialagoak zabaltzen ditu, baina gehiago egin daitekela uste dut. Baina gertatzen diren gauzen ardura Elizarena bakarrik ez dela argi utzi behar da.
A. Askok utzi izan dute Eliza agintarien ulermen eza dela eta.
J.S. Bai, baina uste dut han sinesmena indartu egiten dela gehien bat. Bizitza gogorragoa da, zapalkuntza eta jazarkundea egunerokoak direlako, gotzaien laguntza ez duzulako sentitzen behar denean... Baina jendearen maitasunak ezerk baina gehiago balio du. Uste dut han errazagoa dela erlijiosoa izatea. Errazagoa da bizitza galtzea ere, baina hori beste gai bat da.
A. Ekialdea zen orain arte Mendebaldearen "etsaia". Orain, etsai hau desagertu delarik, hegoaldea bakarrik geratzen da aurkako posible bezala. Nola ikusten duzu etorkizuna bi zatien indarrak ezagaturik?
J.S. Epe laburrean, ez dut oso ongi ikusten etorkizuna. zentzutasun kolektiboz jokatuko duela uste dut. Planetako iparraldea jabetu egin behar da Hegoaldearen beharra duela, eta ez lehengaiak lortzeko bakarrik, baizik eta gizatasun piska bat berreskuratzeko.

NORTASUN AGIRIA
Bartzelonan jaio zen, Bilbon bizi izan arren beti. Orain 34 urte joan zen El Salvadorrera, 19 urte zituela. Misiolari joateko 'engainatu' egin zutela dio. Ertamerikako Unibertsitatean (UCA) zuzendari eta irakasle da Ingeniaria eta teologoa da. Astero jarraitzen ditu El Salvadorretik Bilboko Athletic-en gorabeberak Osasun ahulekoa, erretzeari utzi nahian dabil azken asteotan
Amagoia Iban
Vaticanoren lana ez du gehiegi laudatzen.
Kapitalismoak ez duela salbaziorik eskaintzen errepikatzen du beti.
"Hegoaldeak asko irakats diezaioke Iparraldeari.
Jendearen maitasunak gorroto guztia gaindi arazten duela dio.
34-38

Gaiez\Politika\Nazioartea\Estatuak/Na\EL SALVADOR
Gaiez\Politika\Nazioartea\Gerra/Iraul\El Salvador
Gaiez\Gizartea\Erlijioa\Eliza katol\Besteak
Pertsonaiaz\SOBRINO1
Egileez\IBAN1\Politika

ASTEKARIA

1355. zenbakia

1991ko urriaren 06a

ASTEKARIA PDF-an

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Arantxa Tapia fitxatu duen enpresak diseinatuko du Jaurlaritzaren mila milioi euroko inbertsioa

ARGIA

Frogarik gabe, zigor eskaera gogorra auzipetuen gainean

Xabier Letona Biteri

Baso bat Veneziaren azpian

Nagore Irazustabarrena Uranga

Jule Goikoetxea: “Euskal Herrian ere Trumpek eta Mileik gorroto duten guztia da woke”

Jenofa Berhokoirigoin

Efemeridea: Guardia Zibilak Koldo Arriola gaztea hil zuen Ondarroako kuartelean

ARGIA

Azkenak

2025-05-24 | Tartean Teatroa

Lingua Nabajorum

MULTIMEDIA - Antzezlana

2025-05-23 | Xabier Letona Biteri

Aroztegiko epaiketaren kronika (bosgarren eguna)

Frogarik gabe, zigor eskaera gogorra auzipetuen gainean

Fiskalak eta akusazio partikularrak zazpi auzipetuen zigor eskaerak berretsi dituzte, 46 hilabeteko kartzela zigorra eta 56.000 euro enpresei egindako kalteen ordain gisa. Auzipetuen abokatuek absoluzioa eskatu dute. Epailearen eskuetan geratu da erabakia.

2025-05-23 | Jean Boiron-Lajous

Zerbitzutik kanpo

MULTIMEDIA - dokumentala

2025-05-23 | Maria Ortega Zubiate

Arabako zentral fotovoltaikorik handienari baimena eman dio Espainiako Gobernuak

231.000 panel jarriko dituzte, Arabako hego-mendebaldeko ehun hektareatan zehar: Armiñonen. EUskal Herriko bigarren eguzki parke handiena izango da.

2025-05-23 | Gedar

Preso politikoei harrerak egitea debekatzen saiatuko dira berriz Espainiako Estatuan

PPk Senatuan proposatu du, gainera, euskal preso politikoek damua erakutsi behar izateko xantaia areagotzea.

2025-05-23 | ARGIA

Arantxa Tapia fitxatu duen enpresak diseinatuko du Jaurlaritzaren mila milioi euroko inbertsioa

Maiatzaren 22an EAEko Legebiltzarrak mila milioi euro zorpetzeko lege proiektua onartu du “zientzian, teknologian, enpresan eta industria sektorean eragiteko”. Naiz hedabideak jakitera eman duenez, Eusko Jaurlaritzak KPMG Asesores SL enpresari eskatu dio plana... [+]

2025-05-23 | Irutxuloko Hitza

Aldi baterako alokairu kontratuen “iruzurra” salatu du Donostiako Stop Kaleratzeakek

Donostiako Parte Zaharreko maizter batek 11 hilabeterako alokairu kontratua bost urterako legezko kontratu bihurtzea lortu du.

2025-05-23 | Beranduegi

5x18: Txistegia salgai

MULTIMEDIA - Beranduegi

2025-05-23 | Maria Ortega Zubiate

Netanyahuk dio ‘Palestina askatu’ dela gaur egungo ‘Heil Hitler’

Washingtonen Israelek duen enbaxadako bi langile tiroz hilda agertu eta gero egin ditu adierazpenak Netanyahuk. Israelgo Gobernuak zuzenean lotu ditu Washingtongo erasoak eta Europako zenbait gobernuburuk Gazako sarraskiaren aurka egindako adierazpenak.

2025-05-23 | Jenofa Berhokoirigoin

Seaskaren baliabideak emendatzeko eskatu diote Frantziako Hezkuntza ministroari Ipar Euskal Herriko parlamentariek

Maiatzaren 21ean bidali diote gutuna Elisabeth Borne Frantziako Hezkuntza ministroari Ipar Euskal Herriko sei parlamentariek. Dagoen ikasle kopurua ikusita, ikastoletarako aurreikusi dituzten lanpostuak "aise gutxiegi" direla deitoratzen dute gutunean. Kexua adierazteko... [+]

2025-05-23 | Unai Lomana Uribezubia

Eibarko Udalak jai batzordeari jarritako oztopoak salatu dituzte

Eibarko San Juanetara begira, Eibarko jai batzordeak udal-gobernuaren eta alkatetzaren aldetik jasotzen ari duen jarrera salatu du. JHH Jaixak Herrixak Herrixandakoak batzordeak luzatu proposamenak "arrazoirik gabe" errefusatu dituztela deitoratzeaz gain, Udalak... [+]

2025-05-23 | Elhuyar

Ipar globaleko konpainia gutxi batzuk dira baliabide naturalen erauzketarekin lotutako gatazken arduradun nagusiak

Ehun konpainia multinazional baino ez daude baliabide naturalen erauzketarekin lotutako gatazka guztien % 20aren atzean, Bartzelonako Unibertsitate Autonomoak egin duen ikerketa baten arabera. Ikerketak agerian utzi du iparralde globaleko herrialdeetako konpainiak baliabideez... [+]

2025-05-23 | Olaia L. Garaialde

“Arau askorekin jaten ikasten badugu, agian ez ditugu gorputzaren beharrak nabarituko”

Mireia Centeno Gutierrez psikopedagogoak haurren elikaduraren inguruko zenbait gako eman ditu; hala nola jatera behartzeak eta jakiak debekatzeak dituen ondorioak aipatu ditu.

2025-05-22 | Xabier Letona Biteri

Aroztegiko epaiketaren kronika (laugarren eguna)

Taldean erabakita, dena era baketsuan egin zutela esan dute auzipetuek

Ostegunean auzipetuek deklaratu dute, eta haien adierazpenetatik honakoa laburbildu liteke: Lekarozko plazan edo akanpadan biltzen ziren herritarrek taldean erabakitzen zuten zer egin; oro har, obren eremura joan eta makinen aurrean era pasiboan jarri.

2025-05-22 | ARGIA

Bizilagunekin plataformak ‘Donostia Tropikala’ festa egingo du maiatzaren 30ean

Ekimen honekin tonu alai eta ironikoan salatu nahi dute aldaketa klimatikoa eta turistifikazioa elkar elikatzen ari direla, eta horrek "gure hiria eta lurraldea merkatuaren logikaren esku uzten" dituela.

Eguneraketa berriak daude