Pello Esnal: "Haurren euskara gure frustrazioen eta ameskaiztoen fruitu da"

1990ko urriaren 07an

Pello Esnali elkarrizketa bertsolaritza eta haur literaturaz
Pello Esnal: "Haurren euskara gure frustrazioen eta ameskaiztoen fruitu da"
Pello Esnal bertsolaritza munduan urte luzetan aritutako gizona dugu, plaza saiotan zein bertso paperetan makina bat aldiz azaldutakoa. Gaur egun, "Malkos" izeneko ipuintxoarekin urrats berria emana du euskararen inguruan. Haur literaturak badu beste idazle bat bere hesparruan.
ARGIA. Bertsolaritza munduan asko ibilia zara, aditua eta aritua zara lan horietan. Orain, berriz, literaturari ekin diozu. Nolaz eman duzu salto hori?
PELLO ESNAL. Nola saltoa?
A. Ez al zaizu saltoa iruditzen?
P.E. Bertsolaritza, ahozko kontaketa eta idatzia enbor beretik datoz. Ez zait, beraz, jauzi handia denik iruditzen. "Obabakoak"ek, esate baterako, hainbesteko arrakasta, neurri handi batean, lotura horri zor diola uste dut. Bernardo Atxagak ederki jakin du idatzia lehenarekin, ahozko kontakizunarekin batzen.
A. Ez duzu bertsolaritratik literaturara hainbesteko jauzirik ikusten. Ez du, odea, edozein bertsolarik idazten.
P.E. Jendeak askotan errazena bertsoa dela uste du, idaztea askoz ere zailagoa dela. Neri alderantziz gertatzen zait. Egun osoa horretara emanda, "Malkos" bezalako ipuin bateko hiru bat orrialde bete nitzake paperean. Zeure burua disziplinatuz gero, hamar bat egunetan bukatzen duzu. Bertso bakar bat asmatu eta jartzeko egun bat behar izaten dut.
A. Bada, nonbait, gaur egungo bertsolarien artean idazteko joera. Ez da denbora asko Egañak ipuinak argitaratu zituela.
P.E. Ia astero biltzen gara bertso taldekook. Elkartzen garenon artean gehiengoak benetako artea bertsoa dela uste du. Ni, ordea, haien kontatzeko moduak, haien euskarak erakartzen nau. Bizi-bizirik dago oraindik ahozko euskara. Hizketan benetan aparta den jendea topa genezake gure herrian. Lehengo bertsolari zaharren artean ere berbera gertatzen zen. Uztapideren biografia, esate baterako, punta-puntako lana horixe. Ez da, beraz, zure galderari erantzunez, gaurko kontua. Enbor berekoak diren neurrian ez da, gainera, harritzekoa.
Bai ahozko kontaketa eta bai idatzia literaturaren ikuspegitik begiratzen ohituta gaudenez, bien arteko tartea gaindiezina izango bailitzan datozkigu burura. Ahalegin handiagoak egin beharko genituzke, ez biak bat egiten bat bera bait dira, baizik eta tartea murrizten.
A. Behin idazten jarrita, zergatik aukeratu duzu haur literatura?
P.E. Errazagoa delako, beti ere. Handienak errespetoa sortarazten dizu. Horretaz gain, badakigu azken finean, haurrentzat izanda ere, nagusiek ere irakurriko dutela. Nagusientzat idazten jarriko banintz ez nuke "Malkos" bezalakorik asmatuko, nahiz eta uste dudan helduen literaturak betetzen ez duen tarterik badagoela. Literatura esperimentala da gehien jorratzen dena aspaldi honetan. Beste hizkuntzetan hainbat urtetan landutako genero errazen hutsunea somatzen dut nik. Beste bide berri horri ez diot aterik itxi, baina tira, neure burua frogatzeko ekin nion lehenengo liburuxkari eta hor dago.
A. Haurrek darabilten euskara eta eskaintzen zaienaren artean ez al dago aldaketa handiegia?
P.E. Nik azkenengo eskolan Aiako neska mutilak izan nituen. Haiek oso osorik ulertuko lukete nere liburuxka. Askok hor agertzen dena baino aberatsagoa dute hizkera.
A. Ez al zaizu iruditzen hori herri txikitan bakarrik gertatzen dela?
P.E. Bai, arazoa badago. Baina ez dut uste herri handietan dagoenik arazoa. Gure burutan datzala iruditzen zait. Mitxelenak diglosia gure buruetan dagoela aipatzen zuen. Gehiago gaude bigarren hizkuntzari begira jarrita geureari baino. Adibidea jarriko dizut. Egun hauetan bukatzen da Orixe sarirako epea. Sari horretarako erderatik euskarara itzultzeari ekingo diogu buru-belarri, geure burua gehiago akonplejatzeko, noski. Geure hizkuntza ez dela besteen mailara iristen ikusiz gu geu martirizatzeko. Hobe genuke euskaraz sortutako obra onak beste hizkuntzatara itzultzea. Exenplu pozgarria: "Obabakoak" erderatzerakoan ezinean ibili dira.
Haurren euskara gure frustrazioen eta ameskaiztoen fruitu da. Gaitza geure buruan baino ez dago.
A. Haurren hizkeran oinarritu zara, beraz.
P.E. Ez dut inongo ahaleginik egin euskara jatorra, txukuna, aberatsa erabiltzen. Nik aiako umeei nola kontatuko niekeena, eguneroko hizkera euskara batuan idatzi baino ez dut egin.
A. Erabiltzen duzun hainbat jirok ordea kontrakoa pentsa arazi lezake.
P.E. Guk uste. Ez dakit, nik ere baditut nere konplejoak. Gure bertso koadrilan erabilizen den euskara zoragarria da, eta ziur naiz haietako askori burukomina ematen diola irakurtzeak eta askok akaso ez dutela sekula euskarazko libururik eskutan hartu. Beste askok sekula ez dute idatzi, baina ahoz erabitzen duten euskara askoz ere aberatsagoa da liburutan aurki genezakeena baino.
Euskara Batuaren hastapenetan, erabiltzen genituen gaiak euskaraz jartzeko gure hizkera bortxatzen hasi behar genuela konturatu ginen eta baita hasi ere. Askotan etena gertatu zen ahoz erabiltzen genuen euskara eta idatziz jartzen genuenaren artean. Gerora, Habe aldizkariaren inguruan lanean jartzean izugarri aldatu zen egoera neretzat. Joxe Lizarraldek sekulako eragina izan zuen inguruan bildu ginenon artean. Geure erroei begira, ahozko euskarari begira gure euskararekiko pentsamoldea aldatzea lortu genuen. Orduan hasi behar bezala estimatzen txikitatik genekien euskara. Behin txalupa dagokion lekura begira jarriz gero, bestea lantzearen lantzeaz heltzen dela uste dut. Ez dut uste momentu honetan euskal gizarteak norabide hori daramanik, bigarren hizkuntzari gehiegi erreparatzen diogu.
A. Beste ipuinik idazteto asmorik baduzu?
P.E. Bai badut asmorik bai, zerbait aterako da.
A. Beste sariren batetarako akaso?
P.E. Akaso.
Garbiñe Ubeda
42-43

GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakESNAL1
PertsonaiazESNAL1
EgileezUBEDA1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

EAJko karguen senide harrobia

Ahoztar Zelaieta

Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua

Jenofa Berhokoirigoin

"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"

Miel Anjel Elustondo

Gernikaren berpiztea

Karmelo Landa

Athletic zuri ta gorria, zu zara nagusia, baina zertan?

Juan Aldaz Arregi

Azkenak

2024-04-28 | Jenofa Berhokoirigoin

BOLLOTOPAKETAK

Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua

Apirilaren 26, 27 eta 28 hauetan iraganen da Euskal Herriko bolleren topaketa, Leitza herrian. Izenak argiki dioen gisara bollerei irekitako jardunaldiak dira, baina, oro har, sexu/genero disidente oro da gomitaturik. Egitarau aberatsa eta askotarikoa ondurik, taldean... [+]

2024-04-28 | Olaia L. Garaialde

Gorputz hotsak

"Pianoa da konpainia izatea bezala, ez zara inoiz bakarrik sentitzen"

Musika klasikoa, regetoia eta rocka gustuko ditu Jakes Txapartegi pianistak (Hondarribia, Gipuzkoa, 2009). Itsua da, musika klasikoa jotzen du eta poliki-poliki jazza eta inprobisazioa ikastea gustatuko litzaioke. Etxean zuen teklatuarekin Pirritx eta Porrotxen “Maite... [+]

2024-04-28 | Axier Lopez

Dronea, munduko botere harreman desorekatuen ikur eta eragile

Giza asmakizun oro lez, onena eta txarrena egiteko gai dira. Baina, tamalez, dronea, beste ezeren gainetik, Mendebaldeko potentzia kapitalistek munduaren gehiengoa menpean jartzen jarraitzeko tresna nagusietakoa da. Zirrikitu teknologikoetatik haratago, funtsezko pieza da bizi... [+]

2024-04-28 | Miel Anjel Elustondo

Iñaki Soto. Erredakzioko kazetaritza ardatz

"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"

25 urte beteko ditu aurten Gara egunkariak. Ez da erraz izan. Teknologiak ekarritako iraultzari neurria hartuagatik ere, Espainiako auzitegietako epaileek erabakitako oztopo arbitrarioek egunean eguneko jarduna baldintzatu dute. Mirari hutsa, Iñaki Soto zuzendariaren... [+]

2024-04-28 | Urko Apaolaza Avila

Migrazio eta Asilo ituna: Europaren legatu kolonialista denon begien bistan

Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]

Eguneraketa berriak daude