Antxon Perez de Calleja: "Egoera ekonomikoaren errealitatea ez da sinistu nahi izan"


2021eko uztailaren 23an
Antxon Perez de Callejari elkarrizketa.

Antxon Perez de Calleja: "Egoera ekonomikoaren errealitatea ez da sinistu nahi izan"
Antxon Perez de Calleja 45 urteko ekonomilaria da, Lankide Aurrezkiko Taldean lanean ibili ondoren ekonomi mailako gaietan prestigioa hartu duen gizona. Ekonomi ikasketak bukatzean ezer ez zuela ikasi ohartu zen eta ohartze hau funtsezkotzat jotzen du, gero ikasi zuena ikasteko. Ekonomia munduko lanetan 12 urte egin ondoren, baserri batetan ardi–gasta egiten pasa ditu 7 urte. Azken urte honetan Ernesto Monteroko zuzendaritzaren ardura hartu duelarik, albiste izan da azken aldi honetan enpresa honetako gorabeherengatik.
GALDERA: Euskal Herriko ekonomiaz hainbat eritzi eman duzu han eta hemen. Nola kokatuko zenuke euskal herriko ekonomia mendebaldeko ekonomiarren barruan?
ERANTZUNA: Euskal Ekonomia tranzisio garai batetan dago argi eta garbi. Ehun urtetan eskema sinple batez funtzionatu du: produktu batzu produzitu ditu (untzigintza, altzairua, ekipo–ondasunak...) merkatu espainiarrerako. Ehun urte hauek azken gerra karlistaren amaieratik 1974 arte izan dira. Argigarria da ikustea bigarren gerra karlista bukaeran, arlo politikoan bezala (foruen galtzea) arlo ekonomikoan ere estatu espainiarrarekiko dependentzia aro bat hasi zela eta geroztik horrela funtzionatzen etorri garela, krisi hau heldu arte. Protekzionismo hertsi bat izan dugu ehun urtetan, estatu espainiarrerako produzitzen zen, merkatu ziurrarekin. Gainera estatu espainiarrak abantaila haundia eskaintzen zuen hemengo ekonomiarako, ziurtasunaz gain; atzerriko prezioak baino garestiago eta baldintza hobeekin saltzen zen estatu espainiarrean, protekzionismoari esker.
Eskema hori beherantza etorri da. Krisiaren ondorioz, merkatu espainiarra ez da iadanik euskal ekonomiaren lokomotora eta merkatu ziurra. Protekzionismoa bukatu da. Horrela, gure enpresak haundiegiak geratu ziren merkatu espainiarrerako. Kanpora atera behar zen. Beraz arazoa hau izan da: Kanporako irteera hori bortitza izan dela, basatia, hamar urtetan etorri da egoera aldaketa. Eta bestetik Europako Ekonomi Elkarteko sarrera dator, merkatu zabal batetan lekua aurkitu beharrean izango gara. Laburtuz, euskal ekonomiak jokatzen zuen papera ezkutatu egin da. Epe luze bat pasako dugu, 30 - 40 urte edo, guk joka genezakeen papera aurkitzeko. Oraindik ez dakigu zerk ordeztuko dituen orain arte ekoiztu ditugun produkto tipikoak.
GALDERA: Posible al da plangintza ekonomiko orokorra egitea? Administrazio publikoek badute edo ez dute ekonomia gidatzeko ahalmenik?
ERANTZUNA: Ez, ezetzean nago. Nire ustez plangintza egiteko saioek porrot egin dute. Hogei urte hauetan arazo bat egon da planteaturik: plangintza versus merkatua. Hau da, plangintza egin botere publikoetatik ala merkatuari utzi bere berezko martxan joka dezan. Nire eritziz bigarren aukerak irabazi du gerra. Hau mundu mailan ere ikusten da, adibidez ekialdeko estatu sozialistak ere malgutzen ari dira, enpresek merkatuaren dinamikaren bidez desafioak beren gain har ditzaten.
Merkatua izate anonimoa da, ez du inor konkretuk gidatzen, uneoro zer egin behar den esaten duen informatzaile anonimoa da. Merkatuak milaka informazio biltzen ditu une bakoitzean, jendeak nahi duenari buruzko milaka informazio, eta hauen arabera moldatzen dira ekonomi jokabideak. Plangintzak berriz ezin du hori egin, onena izanda ere beti ihes egingo dio informazioak. Gainera plangintza on bat eginez gero ere, praktikan jartzerako iadanik zaharkitua dago, informazio gehiago sortu delako. Estatuek egin dezaketen gauza bakarra ekonomia garatzeko kanpo–baldintzak hobetzea da, azpiegiturak eta abar.
GALDERA: Nolanahi ere, azken hamarkadetan faktore publikoak pisu gehiago hartu du, itxuraz, hainbat jardunetan...
ERANTZUNA: Sektore publikoa gero eta pisu gehiago hartzen joan da, baina hala ere eztabaida gero eta haundiagoa dago honen inguruan. Estatua, eraginkorra ez den zerbait bezala ikusten da ekonomi jardunetarako. Estatuaren egitekoa, onura gutxien dutenei gutxienezkoa bermatzea litzateke. Zentzu honetan doaz gizarte segurantzak, pentsioak eta beste zenbait eginkizun publiko. Hala ere, nik uste dut etorkizunean hau ere aldatzen joango dela. Korrelazio haundiagoa egongo da norbere ahaleginaren eta estatutiko ordainen artean. Ez denoi berdin. Aro liberalizatzaile batetan gaudela uste dut. Aro honetan berriz norbere erantzunkizunera itzultzea galdetuko da.
Oraingo estatuaren funtzionamenduarekin makinaria astuna eraiki da. Horrela korporatibismoa sortzen da arlo gehienetan. Zeintzu dira gizarte segurantzaren benetako onuradunak? Medikuak. Zeintzu dira aurrezki kutxen benetako onuradunak? Aurrezki kutxetako enplegatuak. Zeintzu dira estatuaren funtzionamenduaren benetako onuradunak? Funtzionariak.
GALDERA: Euskal Herrian egin den birmoldaketa nola azalduko zenuke?
ERANTZUNA: Berandu egin da, gaizki egin da. Egoera txarraren aurrean jendeak engaina zezaten nahi zuen, jendeak nahiago zuen gezurra entzun albiste txarrak entzun baino eta ez da errealitatea sinistu nahi izan. Hau asumitzeko gaitasun eza agerian geratu da. Krisiaren aurrean bi gauza gerta zitezkeen: bata, aldaketa teknologikoa emanez erreakzionatzea, produktuak aldatuz; honetarako erabaki azkarrak hartu behar ziren eta adostasun soziala behar zen. Hau ez zen egin, transizioaren garaia portunatu zen eta Euskal Herrian ez da adostasun sozialik eman, ez eta erabaki azkerrik ere. Eta hau egin ez zelarik bigarren aukera bezala, gutxienaz enpresa batzu askoz lehenago itxi behar ziren. Diru publiko pila bat xahutzen zuten enpresa batzu isteko unea zentzugabeki atzeratu da. Horrela diru pila bat galdu da alferrik, azken finean nahitaez itxi behar ziren enpresetan. Diru hau enpresa berriak sortu eta lanpostuak sortzeko erabili behar zen.
GALDERA: Kooperatiba munduan lanean ibili zara hainbat urtetan. Kooperatibak alternatiba bezala zer?
ERANTZUNA: Ez ditut ikusten alternatiba bezala. Horretarako hogei Arrasate sortu beharko lirateke europan. Eta ez dira sortu, Arrasateko esperientzia ez da leku guztietan eman. Honetan gogoeta melankoliko bat egingo nuke: langileek ez dute inolako asmorik gidatzeko lema hartzeko eta enpresak beraien kabuz kontrolatzeko. Jose Maria Arizmendiarrieta, mugimenduaren sortzailearen ideia langileen burujabetza zen, baina nire ustez gaur egun langilegoak ez du gogo hori erakusten. Beharbada arazo teknologikoa ere bada. Teknologiaren bidez prozesua kontrolatzeko gaitasuna dutenak gutxi batzu dira. Sindikatuen sistemarekin langilegoak kontrara funtzionatzen du beti. Kooperatibetan beti kontrara funtzionatze hori apurtu da, baina kontua da jendeak ez duela asumitzen kontrara ibili gabe ardurak bere gain hartze hori.
Langile klasearen geroari buruz gogoeta eginez, nire ustez langile klasea desagertu egin da. Desagertu egin da zentzu iraultzaile edo proletargo zentzuan. Orain langilegoak ez du auzitan jartzen pastela, nahi duena pastelaren zati haundiagoa jasotzea da. Sisteman integratua dago. Kontsumo gizartea ez da auzitan jartzen. Jose Maria Arizmendiarrieta kontsumo gizartearen etsai amorratua zen. Kontsumitzen duenak dependentzia duelako. Horrela da, hau dependienteen gizartea da.
GALDERA: Orain dela zazpi urte, ekonomia munduko lanak utzita baserri batetara aldatu zinen ardiekin lan egitera. Zer izan zen, ihesbide bat edo arlo horretan zerbait demostratzeko asmoa?
ERANTZUNA: Planteamentu filosofiko bat izan zen, bizitza zer den eta bisitzaren laburtasunean oinarritua. Nire ustez bizitza osoan ez da gauza bakar bat egin behar. Ziklo batzu eman daitezke eta ez ziklo bakar bat. Nik, ardiekin hastean beste ziklo bati hasiera ematea pentsatu nuen, bizitzak ziklo bat baino gehiagorako eman behar duela pentsatuz.
GALDERA: Era horretako ekimen indibidual edo txikiak posible direla uste al duzu, hainbatentzat bizibide alternatiba bezala?
ERANTZUNA: Baietz uste dut. Berez nahiko ezkorra eta eszeptikoa naiz, ekonomista naizenez, baina hala ere baietzean nago. Sistemak (kontsumoarenak, lanarenak, sindikatoek berek) besterik badiote ere, askoz gauza gutxiago behar da bizi izateko. Jartzen zaizkigun neurrien eta jokabideen gainetik, bizitza estetiko bat eramatea posible da azken finean, hau da, gustoko duzuna eginez bizitzea. Gutxiago lan eginez bizi daiteke, astean egun batzutan, urtean hilabete batzutan... Kontua izatearen eta edukitzearen arteko eztabida da. Edukitzea bada nahi duzuna, hori bukaezina da, eta zaila. Orainaldia bizitzeak axola badizu, egiaz oso gutxi behar da. Nik apur bat hortik probatu nahi nuen. Alde honetatik gazteei hori adieraziko nieke. Ez duzu bizitza osoa eman beharrik kanpokoa den zerbait lortzen. Benetan baliozko eta interesgarri diren gauzak dohan dira, edo oso merkeak.
GALDERA: Nekazal arloan murgilduta ibili zara zazpi urte hauetan. Sektore honen gainera enbido berriak datozela dirudi. Nola ikusten duzu nekazal sektorea?
ERANTZUNA: Egia esan nekazal sektoreak oso garrantzi mugatua dauka Euskal Herriko ekonomian. Une honetan ekonomiaren %3 lortzen du gutxigorabehera. Baserria marjinala da, ia txantxeteko ekonomia bat. Hala ere zerbait errentagarria egitea lor daiteke. Nik horregatik hautatu nituen ardiak eta gaztagintza eta egin dudana errentagarri izan da. Balio erantsia duen zerbait ekoiztea lortu behar da. Arazoa hemen lurra da, zalantzarik gabe. Ez dago lurrik, ez behintzat beste toki batzuen baldintzekin erkatuta. Askotan, gainera, lurjabeek ez dakite zer egin lurrarekin eta sektore honetan lanean hasteko moduan dauden gazteek ezin dute lortu prezio onargarrietan.
GALDERA: Azken urte honetan beraz ere enpresen munduan sartu zara, Ernesto Montero-ko zuzendaritzan. Azken hilabeteotan gorabehera franko egon da enpresa horrekin...
ERANTZUNA: Horretaz mintzatzeko gogo haundirik ez dut. Beharbada adinaren kontua izango da, baina gero eta gutxiago gustatzen zaizkit gaizki bukatzen diren pelikulak. Hau ere gaizki bukatu den pelikula izan da. Espekulazio politikozko kontu bat izan da, kreditu baten ustean egon da enpresa eta hori bertan behera etortzean gauzak gero eta gaizkiago etorri dira.
J. SARASUA
38-41


GaiezEkonomiaBesteak
PertsonaiazPEREZ DE1
EgileezSARASUA2Ekonomia

Azkenak
Hainbat gaztetxe eta gazte asanbladek jasan duten kriminalizazioa eta errepresio poliziala salatu dute

Agerraldia egin dute asteazken arratsaldean, Bilbon, eta "Euskal Herriko gazte langileei" dei egin diete gaztetxeetara hurbiltzera, antolatzera, eta "horien alde borroka egitera". Polizia "gazte langileen aurkako estatuaren erreminta zapaltzailea" dela... [+]


Israel Eurovisionetik kanpo uzteko eskatu dute dozenaka artistak

Europako Irrati-telebisten Batasunari zuzendua da artisten maiatzaren 6ko agiria. Eurovisionen parte hartu izan duten 72 artistak ohartarazi dute Eurovisionek "ezin duela gizateriaren aurkako krimenak estaltzeko balio ukan".    


2025-05-08 | Gedar
Ostiralean mobilizatzera deitu dute, Bilbon izan den azken eraso polizial arrazista salatzeko

Mariaren Bihotza plazan egingo dute elkarretaratzea, 18:30ean, ertzainek erasotako pertsonei elkartasuna adierazteko eta inpunitate polizialari ezetz esateko.


GFAren Lurralde Oreka Berdeko Departamenduaren konpromiso eza

Izenak, berez, ez du izana gordetzen. Papera ez da nahikoa, nahiz eta paperak denari eusten dion. Busti arte. Halaxe gertatu da Gipuzkoako Foru Aldundiko Lurralde Oreka Berdeko Departamenduarekin. Izan ere, izenak gorde beharko lukeen izanari uko egin dio; besteak beste, 2023ko... [+]


Gerra inperialistari gerra

Badira aste batzuk Europar Batasuneko presidente den Ursula von der Leyenek zortziehun mila milioi euroko gastu militarraren beharraren berri eman zuela. Gastu hori Europak jasaten duen mehatxu militar bati aurre egiteko omen da, eta mehatxu horri batasunez erantzun beharra... [+]


“Indarkeriarik gabeko gorputz eta lurraldeen alde”, VI. Emakumeen* Mundu Martxa

Maiatzaren 10ean egingo dute: Bardean hasi eta Donostiako manifestazioraino. Lurraren defentsa, migrazio politikak eta indarkeria matxista izango ditu ardatz.


2025-05-07 | Elhuyar
Biodibertsitate iluna neurtuta, giza jardueren eragina uste baino handiagoa dela ikusi dute

Giza jardueren eragina uste baino handiagoa dela eta ehunka kilometrotara ere irits daitekeela ondorioztatu dute biodibertsitatea neurtzeko ohikoa ez den metodo bat erabiliz. Biodibertsitate iluna neurtu dute: leku jakin batean bizi daitezkeen baina bizi ez diren espezieen... [+]


Pakistanek “gerra ekintzak” egitea aurpegiratu dio Indiari, bi aldeetako erasoen ostean

Tentsioa goraka ari da bi herrialdeen artean, Pakistango talde armatu batek 26 zibil hil zituenetik apirilean. Indiak bederatzi guneri egin die eraso eta beste horrenbeste hildakorekin erantzun du.


2025-05-07
Carme Puig Antich. Lekukoaren zuzia
“Saiatzen zara hau eta hura egiten, baina hortxe da beti Salvadorren heriotzaren zauria”

Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]


Datu zenbait argitaratu, emaitza osoa ezkutatu

Hezkuntza Sailak ebaluazio diagnostikoen berri eman zuen otsailean: 2023ko etapa erdikoa eta 2024ko etapa amaierakoak izan zituen hizpide. Emaitza negargarriek egiturazko arazoa dugula erakutsiko luketenez, sailak erabaki zuen tramitea bete bai (ED 23 eta 24 txosten exekutiboak... [+]


2025-05-07 | Inma Errea Cleix
Bizitza birziklatzen

Bi toki diferentetan egokitu zait garbiketa egitea aldi berean. Ez garbiketa arrunt bat, baizik eta egunerokoan inguratzen gaituzten paisaiak beste era batean arakatzera behartzen gaituen hori, kanpoko objektu fisikoekin batera norberaren baitako egiturak ere mugiarazten... [+]


Item

Kalean nindoan geneetan daramagun dispertsio joerara guztiz emana, bide fisiko eta curricularretatik desbideratzen zaituen abstrakzio alferrikakoren batean. Aurretik hogeita hamarrak bete gabeko neska bat. Zerbait erori zaio poltsikotik. Neska ez zen ohartu. Item bat zen... [+]


Teknologia
Ilusioan bizi

Pasa den astean, itzalaldian, gure burua zaurgarri ikusita, pertsona asko hasi ginen ikertzen, gertatutakoa ulertzeko asmoz: zelan funtzionatzen du elektrizitatea garraiatzen duen azpiegiturak? Zergatik geratu da zaharkitua? Elektrizitatearen fenomeno fisikoak liluratzen nau,... [+]


Eguneraketa berriak daude