Antxon Perez de Calleja: "Egoera ekonomikoaren errealitatea ez da sinistu nahi izan"

1988ko azaroaren 20an

Antxon Perez de Callejari elkarrizketa.

Antxon Perez de Calleja: "Egoera ekonomikoaren errealitatea ez da sinistu nahi izan"
Antxon Perez de Calleja 45 urteko ekonomilaria da, Lankide Aurrezkiko Taldean lanean ibili ondoren ekonomi mailako gaietan prestigioa hartu duen gizona. Ekonomi ikasketak bukatzean ezer ez zuela ikasi ohartu zen eta ohartze hau funtsezkotzat jotzen du, gero ikasi zuena ikasteko. Ekonomia munduko lanetan 12 urte egin ondoren, baserri batetan ardi–gasta egiten pasa ditu 7 urte. Azken urte honetan Ernesto Monteroko zuzendaritzaren ardura hartu duelarik, albiste izan da azken aldi honetan enpresa honetako gorabeherengatik.
GALDERA: Euskal Herriko ekonomiaz hainbat eritzi eman duzu han eta hemen. Nola kokatuko zenuke euskal herriko ekonomia mendebaldeko ekonomiarren barruan?
ERANTZUNA: Euskal Ekonomia tranzisio garai batetan dago argi eta garbi. Ehun urtetan eskema sinple batez funtzionatu du: produktu batzu produzitu ditu (untzigintza, altzairua, ekipo–ondasunak...) merkatu espainiarrerako. Ehun urte hauek azken gerra karlistaren amaieratik 1974 arte izan dira. Argigarria da ikustea bigarren gerra karlista bukaeran, arlo politikoan bezala (foruen galtzea) arlo ekonomikoan ere estatu espainiarrarekiko dependentzia aro bat hasi zela eta geroztik horrela funtzionatzen etorri garela, krisi hau heldu arte. Protekzionismo hertsi bat izan dugu ehun urtetan, estatu espainiarrerako produzitzen zen, merkatu ziurrarekin. Gainera estatu espainiarrak abantaila haundia eskaintzen zuen hemengo ekonomiarako, ziurtasunaz gain; atzerriko prezioak baino garestiago eta baldintza hobeekin saltzen zen estatu espainiarrean, protekzionismoari esker.
Eskema hori beherantza etorri da. Krisiaren ondorioz, merkatu espainiarra ez da iadanik euskal ekonomiaren lokomotora eta merkatu ziurra. Protekzionismoa bukatu da. Horrela, gure enpresak haundiegiak geratu ziren merkatu espainiarrerako. Kanpora atera behar zen. Beraz arazoa hau izan da: Kanporako irteera hori bortitza izan dela, basatia, hamar urtetan etorri da egoera aldaketa. Eta bestetik Europako Ekonomi Elkarteko sarrera dator, merkatu zabal batetan lekua aurkitu beharrean izango gara. Laburtuz, euskal ekonomiak jokatzen zuen papera ezkutatu egin da. Epe luze bat pasako dugu, 30 - 40 urte edo, guk joka genezakeen papera aurkitzeko. Oraindik ez dakigu zerk ordeztuko dituen orain arte ekoiztu ditugun produkto tipikoak.
GALDERA: Posible al da plangintza ekonomiko orokorra egitea? Administrazio publikoek badute edo ez dute ekonomia gidatzeko ahalmenik?
ERANTZUNA: Ez, ezetzean nago. Nire ustez plangintza egiteko saioek porrot egin dute. Hogei urte hauetan arazo bat egon da planteaturik: plangintza versus merkatua. Hau da, plangintza egin botere publikoetatik ala merkatuari utzi bere berezko martxan joka dezan. Nire eritziz bigarren aukerak irabazi du gerra. Hau mundu mailan ere ikusten da, adibidez ekialdeko estatu sozialistak ere malgutzen ari dira, enpresek merkatuaren dinamikaren bidez desafioak beren gain har ditzaten.
Merkatua izate anonimoa da, ez du inor konkretuk gidatzen, uneoro zer egin behar den esaten duen informatzaile anonimoa da. Merkatuak milaka informazio biltzen ditu une bakoitzean, jendeak nahi duenari buruzko milaka informazio, eta hauen arabera moldatzen dira ekonomi jokabideak. Plangintzak berriz ezin du hori egin, onena izanda ere beti ihes egingo dio informazioak. Gainera plangintza on bat eginez gero ere, praktikan jartzerako iadanik zaharkitua dago, informazio gehiago sortu delako. Estatuek egin dezaketen gauza bakarra ekonomia garatzeko kanpo–baldintzak hobetzea da, azpiegiturak eta abar.
GALDERA: Nolanahi ere, azken hamarkadetan faktore publikoak pisu gehiago hartu du, itxuraz, hainbat jardunetan...
ERANTZUNA: Sektore publikoa gero eta pisu gehiago hartzen joan da, baina hala ere eztabaida gero eta haundiagoa dago honen inguruan. Estatua, eraginkorra ez den zerbait bezala ikusten da ekonomi jardunetarako. Estatuaren egitekoa, onura gutxien dutenei gutxienezkoa bermatzea litzateke. Zentzu honetan doaz gizarte segurantzak, pentsioak eta beste zenbait eginkizun publiko. Hala ere, nik uste dut etorkizunean hau ere aldatzen joango dela. Korrelazio haundiagoa egongo da norbere ahaleginaren eta estatutiko ordainen artean. Ez denoi berdin. Aro liberalizatzaile batetan gaudela uste dut. Aro honetan berriz norbere erantzunkizunera itzultzea galdetuko da.
Oraingo estatuaren funtzionamenduarekin makinaria astuna eraiki da. Horrela korporatibismoa sortzen da arlo gehienetan. Zeintzu dira gizarte segurantzaren benetako onuradunak? Medikuak. Zeintzu dira aurrezki kutxen benetako onuradunak? Aurrezki kutxetako enplegatuak. Zeintzu dira estatuaren funtzionamenduaren benetako onuradunak? Funtzionariak.
GALDERA: Euskal Herrian egin den birmoldaketa nola azalduko zenuke?
ERANTZUNA: Berandu egin da, gaizki egin da. Egoera txarraren aurrean jendeak engaina zezaten nahi zuen, jendeak nahiago zuen gezurra entzun albiste txarrak entzun baino eta ez da errealitatea sinistu nahi izan. Hau asumitzeko gaitasun eza agerian geratu da. Krisiaren aurrean bi gauza gerta zitezkeen: bata, aldaketa teknologikoa emanez erreakzionatzea, produktuak aldatuz; honetarako erabaki azkarrak hartu behar ziren eta adostasun soziala behar zen. Hau ez zen egin, transizioaren garaia portunatu zen eta Euskal Herrian ez da adostasun sozialik eman, ez eta erabaki azkerrik ere. Eta hau egin ez zelarik bigarren aukera bezala, gutxienaz enpresa batzu askoz lehenago itxi behar ziren. Diru publiko pila bat xahutzen zuten enpresa batzu isteko unea zentzugabeki atzeratu da. Horrela diru pila bat galdu da alferrik, azken finean nahitaez itxi behar ziren enpresetan. Diru hau enpresa berriak sortu eta lanpostuak sortzeko erabili behar zen.
GALDERA: Kooperatiba munduan lanean ibili zara hainbat urtetan. Kooperatibak alternatiba bezala zer?
ERANTZUNA: Ez ditut ikusten alternatiba bezala. Horretarako hogei Arrasate sortu beharko lirateke europan. Eta ez dira sortu, Arrasateko esperientzia ez da leku guztietan eman. Honetan gogoeta melankoliko bat egingo nuke: langileek ez dute inolako asmorik gidatzeko lema hartzeko eta enpresak beraien kabuz kontrolatzeko. Jose Maria Arizmendiarrieta, mugimenduaren sortzailearen ideia langileen burujabetza zen, baina nire ustez gaur egun langilegoak ez du gogo hori erakusten. Beharbada arazo teknologikoa ere bada. Teknologiaren bidez prozesua kontrolatzeko gaitasuna dutenak gutxi batzu dira. Sindikatuen sistemarekin langilegoak kontrara funtzionatzen du beti. Kooperatibetan beti kontrara funtzionatze hori apurtu da, baina kontua da jendeak ez duela asumitzen kontrara ibili gabe ardurak bere gain hartze hori.
Langile klasearen geroari buruz gogoeta eginez, nire ustez langile klasea desagertu egin da. Desagertu egin da zentzu iraultzaile edo proletargo zentzuan. Orain langilegoak ez du auzitan jartzen pastela, nahi duena pastelaren zati haundiagoa jasotzea da. Sisteman integratua dago. Kontsumo gizartea ez da auzitan jartzen. Jose Maria Arizmendiarrieta kontsumo gizartearen etsai amorratua zen. Kontsumitzen duenak dependentzia duelako. Horrela da, hau dependienteen gizartea da.
GALDERA: Orain dela zazpi urte, ekonomia munduko lanak utzita baserri batetara aldatu zinen ardiekin lan egitera. Zer izan zen, ihesbide bat edo arlo horretan zerbait demostratzeko asmoa?
ERANTZUNA: Planteamentu filosofiko bat izan zen, bizitza zer den eta bisitzaren laburtasunean oinarritua. Nire ustez bizitza osoan ez da gauza bakar bat egin behar. Ziklo batzu eman daitezke eta ez ziklo bakar bat. Nik, ardiekin hastean beste ziklo bati hasiera ematea pentsatu nuen, bizitzak ziklo bat baino gehiagorako eman behar duela pentsatuz.
GALDERA: Era horretako ekimen indibidual edo txikiak posible direla uste al duzu, hainbatentzat bizibide alternatiba bezala?
ERANTZUNA: Baietz uste dut. Berez nahiko ezkorra eta eszeptikoa naiz, ekonomista naizenez, baina hala ere baietzean nago. Sistemak (kontsumoarenak, lanarenak, sindikatoek berek) besterik badiote ere, askoz gauza gutxiago behar da bizi izateko. Jartzen zaizkigun neurrien eta jokabideen gainetik, bizitza estetiko bat eramatea posible da azken finean, hau da, gustoko duzuna eginez bizitzea. Gutxiago lan eginez bizi daiteke, astean egun batzutan, urtean hilabete batzutan... Kontua izatearen eta edukitzearen arteko eztabida da. Edukitzea bada nahi duzuna, hori bukaezina da, eta zaila. Orainaldia bizitzeak axola badizu, egiaz oso gutxi behar da. Nik apur bat hortik probatu nahi nuen. Alde honetatik gazteei hori adieraziko nieke. Ez duzu bizitza osoa eman beharrik kanpokoa den zerbait lortzen. Benetan baliozko eta interesgarri diren gauzak dohan dira, edo oso merkeak.
GALDERA: Nekazal arloan murgilduta ibili zara zazpi urte hauetan. Sektore honen gainera enbido berriak datozela dirudi. Nola ikusten duzu nekazal sektorea?
ERANTZUNA: Egia esan nekazal sektoreak oso garrantzi mugatua dauka Euskal Herriko ekonomian. Une honetan ekonomiaren %3 lortzen du gutxigorabehera. Baserria marjinala da, ia txantxeteko ekonomia bat. Hala ere zerbait errentagarria egitea lor daiteke. Nik horregatik hautatu nituen ardiak eta gaztagintza eta egin dudana errentagarri izan da. Balio erantsia duen zerbait ekoiztea lortu behar da. Arazoa hemen lurra da, zalantzarik gabe. Ez dago lurrik, ez behintzat beste toki batzuen baldintzekin erkatuta. Askotan, gainera, lurjabeek ez dakite zer egin lurrarekin eta sektore honetan lanean hasteko moduan dauden gazteek ezin dute lortu prezio onargarrietan.
GALDERA: Azken urte honetan beraz ere enpresen munduan sartu zara, Ernesto Montero-ko zuzendaritzan. Azken hilabeteotan gorabehera franko egon da enpresa horrekin...
ERANTZUNA: Horretaz mintzatzeko gogo haundirik ez dut. Beharbada adinaren kontua izango da, baina gero eta gutxiago gustatzen zaizkit gaizki bukatzen diren pelikulak. Hau ere gaizki bukatu den pelikula izan da. Espekulazio politikozko kontu bat izan da, kreditu baten ustean egon da enpresa eta hori bertan behera etortzean gauzak gero eta gaizkiago etorri dira.
J. SARASUA
38-41

GaiezEkonomiaBesteak
PertsonaiazPEREZ DE1
EgileezSARASUA2Ekonomia

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Lagunak, adiskideak eta beste hainbat etsai

Gorka Bereziartua

Nola landu desirak, aniztasun sexuala edota identitatea 12-18 urteko ikasleekin?

Mikel Garcia Idiakez

Manifestazio eta aldarri ugari Maiatzaren Lehenerako

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Hezkuntza komunitateak protestara deitu du Palestinako haur eta nerabeen alde

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

2x11: Odei Barroso | Erabakiak hartzea

ARGIA

Azkenak

2024-04-30 | ARGIA

Netanyahuk dio Rafah inbadituko dutela su-eten akordioa "egon zein ez egon”

34.000 palestinar baino gehiago hil ditu Israelek urriaren 7az geroztik Palestinan, eta beste milaka dira desagerturik edota larri kolpaturik. Jarraipena egiten ari gara.

2024-04-30 | Zigor Olabarria Oleaga

Netanyahuk dio Rafah inbadituko dutela su-eten akordioa "egon zein ez egon”

Israelek 40 eguneko su-etena eta preso trukea eskaini dio Gazari, baina akordioa lortu edo ez Rafah inbadituko dutela adierazi du Netanyahu lehen ministroak. AEBk eta Erresuma Batuak Hamas presionatzen ari dira Israelen eskaintza onar dezan. Astelehenean 47 palestinar hil zituen... [+]

2024-04-30 | ARGIA | ARGIA

Hil egin da Artzentalesen zauritu zen basogintzako langilea

Langilea larri zauritu zen apirilaren 24an, eta astelehenean, hilak 29, hil da. 22 urte zituen eta sektorean bi hilabete soilik zeramatzan lanean. 2024 urtean hildako 22. langilea da.

2024-04-30 | ARGIA

Eneko Bidegainen 'Bichta éder' eleberriak jaso du 111 Akademiaren Saria

Karmele Jaioren Maitasun kapitala-rekin lehiatu da finalean. 2023ko “libururik gogokoen” izendatu dute Bidegainen “bihurgune askotako” thriller politikoa 111 Akademia osatzen duten literaturazaleek.

2024-04-30 | Bitor Abarzuza Fontellas

Sustapen sozialeko etxebizitzak herritar guztiontzat orain!

Eguneraketa berriak daude