Jon Gangoiti: "1992. Urterako Desagertuko Dira Europako Mugak"
Jon Gangoiti eurodiputatuarekin izan gara solasean hauteskundeak izateko zirela oraindik. Bere 35 urtez Madrileko parlamenturako diputatu hautatua izan zen EAJ–PNVren izenean, eta alderdi horren ordezkaria ere Europako Legebiltzarrean. Gaurkoan, datorkigun Europa berria izan dugu mintzagai, horren inguruan ditugun hainbat alorri errepasoa eginez: hizkuntza, ekonomia, independentzia eta batasun politikoa, defentsa... Hona hemen Granada etxadian izandako ordu beteko elkarrizketa mamitsuak eman duena.
Zentzu honetan, guk uste dugu Europa urrats bat dela Euskadiko askatasun nazionala lortzeko bidean. Ekonomikoki gaur egun ez dira atal estankoak, Estatu batuek eta Japoik abantaila handia daramate eta Europa batzen ez bada atzera geratuko da. Beraz, ezinbestekoa da europar guztiak batzea atzerapen hori gerta ez dadin.
Orain bai, porrot eginda geratu dira gure sektore ekonomiko batzuk–esnea eta siderurgia batez ere–eta horiek aurrera ateratzeko Europak ez badarakus Euskadirekiko elkartasun ekonomiko bat, orduan Europako Elkarte Ekonomikoak zailtasun handiagoak ekar ditzake euskal ekonomiarako.
Estatu sortzaileen egitura industriala hobeto egokituz joan zaio egoerari, beranduago atxeki zaizkion estatuen aldean. Gu 30 urtetako atzerapenaz goaz, eta gureak ez diren joko-arau batzuekin sartu gara. Gure lana gaur egun arau horietara egokitzea da, eta gure sare industriala berriztatzea. Frankismoakizan ere, ez zuen ekarri diktadura politikoa soilik, munduko errealitate ekonomikotik at geratzea ere ekarri zuen.
Hori da abantaila nagusia, baina denok berdintasunean egon gaitezen, edo behintzat ez oso desberdintasun nabarmenean, euskal ekonomiari zuzendutako programa berezi batzu beharko lirateke. 1992rako sare ekonomikoa EEEko beste herri indartsuen parekoa ez bada ere, ez dadila behintzat desbentaja nabarmenean egon.
Legeak egiteko izango duen ahalmena, ez da izango Euskal Legebiltzarreak edota Ingalaterrakoak izango duenaren parekoa, baina elkarren akordioaz edo Ministrarien Kontseiluen baieztapenaz legeztatzeko aukera izango da. Protagonismo handiagoa edukiko duen arren Europako parlamentuak ez du parlamentu estatalek izango duten protagonismo berdintsua edukiko.
Eta hori dela medio lortu da urte t'erditan guk aurkeztutako hiru proposamen onartuak izatea; Madrilekoan aldiz lau urtetan ez nuen lortu proposamen bakarra ere aurrera ateratzerik. Dimentsio berri batetan gaudela konturatu behar dugu. Arestian esaten nion Fraga Iribarneri parlamentari jeltzale batek talde demokristauan zama handiago daukala haien hamazazpi diputatuek talde kontserbadorean baino, arrazoi sinple batengatik: demokristauak kontserbadoreak baino bi aldiz gehiago direlako Europako parlamentuan.
Txostengile hori neu naiz. Zentzu horretan ez naiz ausartzen esaten nola geratuko den errejionalizazio projeitua, baina ziur esan daiteke lehendabizikoz, 30 urteotan, errejioek eta nazionalitateek beren estatusa izango dutela Europan.
Hau da: badira neurri handiago edo murritzagotan deszentralizatutako estatuak, eta horietan badira zenbait konpetentzia gobernu zentralarenak, eta beste batzu autonomietako gobernuenak. Nik eskatuko dut Europa mailan errespetatzea estatu bakoitzean jadanik errespetazten dena. Honek ekarriko luke Europan nolabait euskal nazioaren nortasuna errespetatzea, eta momentu puntualetan Eusko Jaurlaritzari dagozkion gaietan–laboragintza esaterako– Brusselen interlokutorea Eusko Jaurlaritza izatea eta ez gobernu zentrala.
Honek ekarriko luke baita laguntza ekonomikoen programa–iaz ia ezer ez da iritsi–Euskadira iristea. Programa hauek Madrilek gestionatzen ditu gaur egungo legediaren arabera, baina nik proposatzen dudana onartuko balitz laguntzarako programak Eusko Jaurlaritzak aurkeztuko lituzke zuzenean Brusselen. Egitarau horrek laguntza mereziko balu zuzenean bidaliko lituzkete sosak Euskadiko Komunitate Autonomora.
Independentziatzat hartzen badugu gaur egungo estatuak lagatzea zenbait konpetentzia botere supraestatal bati, eta gaur egungo estatuak egotea berdintasunean estatu gabeko nazioekin... orduan bai. Hots, Frantzia, Espainia, Euskadik... izatea estatus berdina, konpetentzia berberak. Hori bai, hori bai da urrats bat herrien Europarako. Guk zentzu horretan ulertzen dugu euskal autogobernua, ez muga berri bat sortuz, lehen aipatu dudan bezala 1992rako mugak desagertuko direlako.
Gaur egungo estatatuek utzi behar diote botere zati bat gobernu europarrari, eta nazioek ere baliatu beharko lituzkete estatu horiek dituzten konpetentzia berberak. Hau da, Euskadik parte hartzea berdintasunean Alemania, Frantzia eta Espainiarekin Europa interdependiente horretan.
Batzutan gertatu da Europako Legebilizarreko bilerak ordu jakin batetan bukatu behar izatea gaiak geratu arren bapateko itzulpenagatik. Legebiltzarrean joera dago gaur egungo hizkuntzak murrizten joatera. Hizkuntza bakarra lortzera joateak ez du kentzen gaur egun estatuetan ofizialak diren beste hizkuntzak errekonozituak izatea.
Zenbait parlamentarik proposatzen du hizkuntza ofizialak laura murriztea: bi iparraldekoak (ingelesa eta germaniera) eta bi hegoaldekoak (frantzesa eta gaztelera). Horren ostean joko litzateke bi hizkuntza ofizialetara: ingelesa eta frantzesa; eta azkenean bakar batetara. Posibilitate gehien daukana frantzesa da, trebeak izan bait dira hiru egoitza europarrak Brussel, Strasbourg eta Luxembourgen kokatzean, hirurak hizkuntza frantzesa daukaten herrietan. Bestalde, frankofonoak erabiltzen duten argudioa da Europa indartsu batek Estatu Batuek darabilten hizkuntzaz apartekoa eduki behar duela.
Orain, ez gaude Mendebaldeko blokearen desarmearen alde Varsoviako Itunak ez badu gauza berbera egiten. «0 hirukoitza» aukera gertatuko ez balitz gu Mendebal Europako Batasuna indartzearen aldekoak ginateke (erakunde militar europarra, zorigaitzez protagonismo handirik izan ez duena). Reagan eta Govachoven arteko elkarrizketek zera utzi dute agirian: «0 aukera» eta «0 bikoitza» aukerarako akordio batera iritsiz gero, ez USA eta ez Sobiet Batasuna ez direla batak bestearen armez ikutuak izango, eta erasoa nozituko duena Europa izango dela. Gaur egungo egoeran NATOren egitura militarrean izatearen aldekoak gara, baina gaurdanik proposatzen duguna da Mendebal Europako Batasuna indartzea, Europak bi blokeen dependentzia jasan ez dezan eta indar propioa izan dezan Europako testuinguru militarrean.
Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]
Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.
Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.
Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]
Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]
Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.
Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.
Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.
Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]
Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.
Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]
Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.
Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]
Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]
UEMAren zuzendaritza batzordeko kideek hedabideen aurrean agerraldia egin dute ostegun eguerdian Zarautzen, Espainiako Auzitegi Gorenaren azken epai euskarafoboa salatzeko. Epaia "larria" dela adierazi dute, eta batez ere udalerri euskaldunei eta euskaraz aritzen... [+]