Jon Gangoiti: "1992. Urterako Desagertuko Dira Europako Mugak"

1987ko ekainaren 14an

EAJ-PNVren Eurodiputatuarekin, Geureak Ez Diren Arauez
Jon Gangoiti: "1992. Urterako Desagertuko Dira Europako Mugak"
Jon Gangoiti eurodiputatuarekin izan gara solasean hauteskundeak izateko zirela oraindik. Bere 35 urtez Madrileko parlamenturako diputatu hautatua izan zen EAJ–PNVren izenean, eta alderdi horren ordezkaria ere Europako Legebiltzarrean. Gaurkoan, datorkigun Europa berria izan dugu mintzagai, horren inguruan ditugun hainbat alorri errepasoa eginez: hizkuntza, ekonomia, independentzia eta batasun politikoa, defentsa... Hona hemen Granada etxadian izandako ordu beteko elkarrizketa mamitsuak eman duena.
ARGIA.–Europa sarritan urran senditu dugun hori orain lortzeko helburua dela dirudi. Zein da zuen interetsa Europako Legebiltzarrean izateko?
Jon Gangoiti.–Arrazoi politikoak dira. 1933tik aurrera, Aberri Eguna Donostian ospatu zenetik, Eusko Alderdi Jeltzalearen planteiamenduek diote Euskadiren askatasuna herrien Europan emango dela, edota kontzeptua gaurkotuz, Europako herrien konfederakuntzan.
Zentzu honetan, guk uste dugu Europa urrats bat dela Euskadiko askatasun nazionala lortzeko bidean. Ekonomikoki gaur egun ez dira atal estankoak, Estatu batuek eta Japoik abantaila handia daramate eta Europa batzen ez bada atzera geratuko da. Beraz, ezinbestekoa da europar guztiak batzea atzerapen hori gerta ez dadin.
Orain bai, porrot eginda geratu dira gure sektore ekonomiko batzuk–esnea eta siderurgia batez ere–eta horiek aurrera ateratzeko Europak ez badarakus Euskadirekiko elkartasun ekonomiko bat, orduan Europako Elkarte Ekonomikoak zailtasun handiagoak ekar ditzake euskal ekonomiarako.
Europan, Gureak Ez Diren Araustara Egokitu Behar
A.–Europa izan daiteke euskal ekonomiaren porrota ala gure zuzpertzerako bidea... Baina zein baldintzatan emango da bata ala bestea?
J.G.– Europa egitura politikoa da, baina batez ere ekonomikoa eta komertziala. Hitzarmenak sei estatu sortzaileek eginak dira haien tankerara. Ikusi dugu nola Ingalaterrak, beranduago atxeki zitzaiolarik, arazoak izan dituena; eta beranduago Greziak ere berdin.
Estatu sortzaileen egitura industriala hobeto egokituz joan zaio egoerari, beranduago atxeki zaizkion estatuen aldean. Gu 30 urtetako atzerapenaz goaz, eta gureak ez diren joko-arau batzuekin sartu gara. Gure lana gaur egun arau horietara egokitzea da, eta gure sare industriala berriztatzea. Frankismoakizan ere, ez zuen ekarri diktadura politikoa soilik, munduko errealitate ekonomikotik at geratzea ere ekarri zuen.
A.–Zer aldatu beharko litzateke Europa hori Euskadi zuzpertzeko plataforma bilakatzeko?
J.G. - 1992an Europako Merkatu Handia lortzeko asmoa dauka Europak; merkatu bakarra alegia, eta orduan entrepresak hartu beharko dute kontutan 320 miloi pertsonatako merkatu itzel hori, eta honek printzipioz aukera handiagoa emango die hemengo entrepresei amerikar edo japonesei baino. Guzti hau, jakina, kontutan hartu barik badirela Afrika eta Ameriketako hainbat herrirekin hitzarmen ekonomikoak, zeintzuekin praktikan arantzelak zero diren.
Hori da abantaila nagusia, baina denok berdintasunean egon gaitezen, edo behintzat ez oso desberdintasun nabarmenean, euskal ekonomiari zuzendutako programa berezi batzu beharko lirateke. 1992rako sare ekonomikoa EEEko beste herri indartsuen parekoa ez bada ere, ez dadila behintzat desbentaja nabarmenean egon.
A.–Europako parlamentuak izan duen oztopo nagusia izan da gehiago bete duela paper errepresentatiboa efektiboa baino, ezta?
J.G.. Hala da. Europako Legebiltzarrea orain arte zera izan da, kontzientzia europarra, edo eta presiolekua, baina inolako ahalmen legislatiborik gabe, eta diru ahalmen mugatuaz. Aurten sartuko da indarrean akta bakarra, eta honekin Europako Legebiltzarreak protagonismoa irabaziko du.
Legeak egiteko izango duen ahalmena, ez da izango Euskal Legebiltzarreak edota Ingalaterrakoak izango duenaren parekoa, baina elkarren akordioaz edo Ministrarien Kontseiluen baieztapenaz legeztatzeko aukera izango da. Protagonismo handiagoa edukiko duen arren Europako parlamentuak ez du parlamentu estatalek izango duten protagonismo berdintsua edukiko.
Diputatu Jeltzale Baten Zama Europan
A.– Partiduko parlamentari bakarra izateak Strasbourgen ez dizu eman beti erronkan ari den muslariaren sentsazioa?
J.G.–Ez. Europako parlamentuan familia politikoen bidez jokatzen da. Inork ez du lortzen oso osorik ezartzea berea, beti egiten da "encaje de bolillos" antzeko zerbait. Gu talde demokristauan gaude–parlamentuko bigarren indarra, 118 partaidez osatua–eta honek nolabait esan nahi du gure proposamenek 118 boto dutela.
Eta hori dela medio lortu da urte t'erditan guk aurkeztutako hiru proposamen onartuak izatea; Madrilekoan aldiz lau urtetan ez nuen lortu proposamen bakarra ere aurrera ateratzerik. Dimentsio berri batetan gaudela konturatu behar dugu. Arestian esaten nion Fraga Iribarneri parlamentari jeltzale batek talde demokristauan zama handiago daukala haien hamazazpi diputatuek talde kontserbadorean baino, arrazoi sinple batengatik: demokristauak kontserbadoreak baino bi aldiz gehiago direlako Europako parlamentuan.
A.–Talde demokristauan izan dira beste indar batzu–PDP kasu– PNVrekin oso ondo moldetu ez direnak...
J.G.–PDPrekin izan dugun harremana positiboa izan da, itun bat burutu bait genuen haiekin: Euskadirekin zerikusta zeukaten gauzetan PDP-k gure alde ematen zuen botoa, edo bere kasuan abstenitu egiten zen; eta estatuari zegozkion gaietan PNV-k ordaina ematen zien.
A.–Lehen aipatu duzu zuen helburua dela herrien Europa lortzea, ez estatuen Europa. Zein da bidea horra iristeko?
J.G.–Bide luzea da. Argi dago legealdi honetan –urte t'erdi irauten du–ez dela lortuko herrien Europa ez guttiagorik ere. Bada aukera urrats berri bat emateko. Orain arte ezagutzen diren egitura bakarrak estatuak eta erakunde supraestatalak dira; hemendik aurrera, aldiz, aukera berria zabaltzen da Legebiltzarreak errejioen papera instituzionalizatzea erabaki zuelato. Horretarako txostengile bat izendatu zuen. Txostengile horrek txosten bat aurkeztu beharko du errejionalizazioaz Europan urri-azarorako, eta gero Batzar Nagusian datorren urteko otsail-martxorako.
Txostengile hori neu naiz. Zentzu horretan ez naiz ausartzen esaten nola geratuko den errejionalizazio projeitua, baina ziur esan daiteke lehendabizikoz, 30 urteotan, errejioek eta nazionalitateek beren estatusa izango dutela Europan.
A.–Zure ustez txosten hori onartzekotan horrek ekarriko hike Europak euskal nazioa onartzea?
J.G.–Zaila da orain esatea. Nik lanean dihardut, eta ez daukat oraindik dena burutua, hauteskunde kanpainak geldiune bat ekarri bait du guzti horretan. Hilabete pare bat atzeratzea eskatu dut. Proiektu honek errealista izan behar du, bidezkoa eta aurrera ateratzeko modukoa. Helburua EEE-k estatu bakoitzean diren bloke konstituzionalak ezagutzea da.
Hau da: badira neurri handiago edo murritzagotan deszentralizatutako estatuak, eta horietan badira zenbait konpetentzia gobernu zentralarenak, eta beste batzu autonomietako gobernuenak. Nik eskatuko dut Europa mailan errespetatzea estatu bakoitzean jadanik errespetazten dena. Honek ekarriko luke Europan nolabait euskal nazioaren nortasuna errespetatzea, eta momentu puntualetan Eusko Jaurlaritzari dagozkion gaietan–laboragintza esaterako– Brusselen interlokutorea Eusko Jaurlaritza izatea eta ez gobernu zentrala.
Honek ekarriko luke baita laguntza ekonomikoen programa–iaz ia ezer ez da iritsi–Euskadira iristea. Programa hauek Madrilek gestionatzen ditu gaur egungo legediaren arabera, baina nik proposatzen dudana onartuko balitz laguntzarako programak Eusko Jaurlaritzak aurkeztuko lituzke zuzenean Brusselen. Egitarau horrek laguntza mereziko balu zuzenean bidaliko lituzkete sosak Euskadiko Komunitate Autonomora.
Europaran Helburua: 1992rako Merkatu Bakarra
A–Zure ustez guzti hau urrats bat izan daiteke independentziarantz?
J.G.–Independentziatat hartzen badugu ohizko kontzeptua –mugena– gauden prozesuan inor ez da independientea izango. EEEn helburua da barne merkatua lortzea 1992rako, eta honek esan nahi du ez dela izango aduana oztoporik, mugen kontzeptu klasikoa desagertu egingo da, estatuek boterea galduko dute. 1992an Arrasaten ekoizturiko produktu bat salduko da Kovenhavnen Bilbon sal zitekeen modura, inolako ez oztopo tekniko eta ez arantzel barik.
Independentziatzat hartzen badugu gaur egungo estatuak lagatzea zenbait konpetentzia botere supraestatal bati, eta gaur egungo estatuak egotea berdintasunean estatu gabeko nazioekin... orduan bai. Hots, Frantzia, Espainia, Euskadik... izatea estatus berdina, konpetentzia berberak. Hori bai, hori bai da urrats bat herrien Europarako. Guk zentzu horretan ulertzen dugu euskal autogobernua, ez muga berri bat sortuz, lehen aipatu dudan bezala 1992rako mugak desagertuko direlako.
Gaur egungo estatatuek utzi behar diote botere zati bat gobernu europarrari, eta nazioek ere baliatu beharko lituzkete estatu horiek dituzten konpetentzia berberak. Hau da, Euskadik parte hartzea berdintasunean Alemania, Frantzia eta Espainiarekin Europa interdependiente horretan.
A.– Euskara hizkuntza ofiziala izango da Europa berriko parlamentu horretan?
J.G.–Ez da ofiziala, eta nik esango nuke ez dela izango ere. Alderantzizko prozesu batetan gaude, europarrek planteiatu zutena Grezia atxeki zenean eta sakondu egin dena Estatu espainola eta portugesa sartu direnean. Estatu bakoitzeko hizkuntza ofiziala bilakatzeak izugarrizko arazo burokratikoak ekartzen ditu. Agiri guztiak hizkuntza ofizial guztietan egin behar bait dira, bapateko itzulpena...
Batzutan gertatu da Europako Legebilizarreko bilerak ordu jakin batetan bukatu behar izatea gaiak geratu arren bapateko itzulpenagatik. Legebiltzarrean joera dago gaur egungo hizkuntzak murrizten joatera. Hizkuntza bakarra lortzera joateak ez du kentzen gaur egun estatuetan ofizialak diren beste hizkuntzak errekonozituak izatea.
Zenbait parlamentarik proposatzen du hizkuntza ofizialak laura murriztea: bi iparraldekoak (ingelesa eta germaniera) eta bi hegoaldekoak (frantzesa eta gaztelera). Horren ostean joko litzateke bi hizkuntza ofizialetara: ingelesa eta frantzesa; eta azkenean bakar batetara. Posibilitate gehien daukana frantzesa da, trebeak izan bait dira hiru egoitza europarrak Brussel, Strasbourg eta Luxembourgen kokatzean, hirurak hizkuntza frantzesa daukaten herrietan. Bestalde, frankofonoak erabiltzen duten argudioa da Europa indartsu batek Estatu Batuek darabilten hizkuntzaz apartekoa eduki behar duela.
NATOren Egitura Militarrean Sartzea
A.–Duela gutti irakurri ditut zure deklarazio batzu esanez egokia izango litzatekeela estatu espainola NATOren egitura militarrean ere sartzea...
J.G.–Eusko Alderdi Jeltzaleak defendatzen du segurtasunaren printzipioa munduan. Horregaitik, gu desarmearen aldekoak gara, Helmut Kohlen paradaren alde gande: «0 hirukoitza» aukeraren alde. Hau da, ez bakarrik iriste labur, erdi eta luzeko missilak desagertzea, baizik eta baita missil taktikoak eta ohizko armamendua ere.
Orain, ez gaude Mendebaldeko blokearen desarmearen alde Varsoviako Itunak ez badu gauza berbera egiten. «0 hirukoitza» aukera gertatuko ez balitz gu Mendebal Europako Batasuna indartzearen aldekoak ginateke (erakunde militar europarra, zorigaitzez protagonismo handirik izan ez duena). Reagan eta Govachoven arteko elkarrizketek zera utzi dute agirian: «0 aukera» eta «0 bikoitza» aukerarako akordio batera iritsiz gero, ez USA eta ez Sobiet Batasuna ez direla batak bestearen armez ikutuak izango, eta erasoa nozituko duena Europa izango dela. Gaur egungo egoeran NATOren egitura militarrean izatearen aldekoak gara, baina gaurdanik proposatzen duguna da Mendebal Europako Batasuna indartzea, Europak bi blokeen dependentzia jasan ez dezan eta indar propioa izan dezan Europako testuinguru militarrean.
A.–Parada hau ez dago kontrajarrita Euskadin NATOren erreferendumean agertu ziren datuekin?
J.G.– NATO ez zen onartua izan baina nik proposatzen dudana ez dakit onartua izango zen. Mendebal Europako Batasuna indartzeak ekarriko luke higadura militarra guttitzea–elkarren defentsa egiten delako–eta erdi mailako epe batetan NATOrekiko independentzia.
Iñaki ZUBIONDO
14-17

GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakAlderdiakEAJ
GaiezPolitikaEuskal HerrErakundeakParlamentua
PertsonaiazGANGOITI1
EgileezUBIONDO1Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Bazen ordua iraultzeko

Iker Barandiaran

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude