Jon Juaristi: "Ni Ulsterianoa Naiz Momentu Honetan"

1987ko urtarrilaren 25an

Jon Juaristi idazleari elkarrizketa
Poeta, Ideologo Ironikoa, Irakasle Eruditoa...
Jon Juaristi: "Ni Ulsterianoa Naiz Momentu Honetan"
Jon Juaristik "La tradición romántica. Leyendas vascas del siglo X" liburua kaleratu berri badu beste bi dauzka argitaratzekotan hots, bere tesi doktorala eta bigarren poema liburu bat.
Literatur historiagilea, ideien ikerlaria, EHU-ko Filologia Fakultateko irakaslea, bere solasa aipuz hornitzen duen eruditoa, poeta eta idealogoa, ideologo ironikoa. Beste gauzen artean, gaztelaniaz idazteko zergatiaz, Unamunoren Estatuari buruzko ideiaz, euskal nazionalismoaz, poetaren zereginaz... mintzo zaigu.
ARGIA.– Has gaitezen azkenengo liburuaz, «La Tradición romántica. Leyendas vascas» izenbarukoa eta Pamiela argitaletxeak plazaratu duena. Zein da bere helburua?
JON JUARISTI.– Egia esan, liburu hau izan zen nire tesiaren subproduktu bat, edo tesiari atera zitzaion garau bat. Nik tesia egitean leienda eta nobela asko irakurri nituen, batzuk ez zeuden itzulita, bueno, portugesez edo frantsesez zeuden eginak. Nik itzuli egin nituen antologia- bat egiterakoan. Nire tesia lan teoriko bat izan zen baina ez zitekeen konpreniturik izan jendeak leiendak eta nobela historikoak ezagutzen ez bazituen. Hitzaurre gisa, sarrera luze bat prestatu nuen, leienda hauen zentzua, zentzu ideologikoa eta historikoa azaltzekoan.
A.–Zer dela eta interes handi hori erromantizismoaz eta leiendetaz?
J.J.–Niretzat badu interes handi bat ideien historiari so eginik, hau ia ukitu gabe dagoen gai bat da. Euskal Herriari begira, nik uste dut oso interes handi bat dagoela, batez ere XIX. mendeko ideologia konprenitzeko, Chao, Juan Bautista Erro edo Sabino Arana berbera konprenitzeko.
Nire ustez ez da lan sinple bat, edo publiko handiari zuzendutako liburu bat. Batez ere interesatzen zait espezialisten gai bat aztertzea.
A– Aipatzen duzu hitzaurrean Sabino Aranaren lehengusua fabulista bat zela. Nolako loturak daude erromantizismoa eta euskal nazionalismo historikoaren artean?
J.J.–Vicente Arana izan zen Sabino eta Unamunoren maisua, eta Sabino eta Unamuno hasi ziren idazten Vicente Aranaren itzalpean. Vicente Arana lejendista bat zen, demagun armonista bat izan zela, bera liberala zen baina batera ondo entenditzen zen tradizionalistekin, gaur "pastelero" deituko genioke. Vicente Aranaren heredentzia Sabino eta Unamunoren artean bereiztu zen. Eta Unamuno geratu zen zati españolistarekin eta Sabino hiperfueristarekin. Hala ere lejendismo hónen garrantzia askoz handiagoa da Chao-ren lanean, esaterako.
A.– Zer nolako ondorioak atera ahal dira?
J.J.–Euskal nazioalismoaren naturaleza konprenitzeko emaitza interesgarri batzuk, esatebaterako, nazionalismoaren oinarri ideologikoak eta Espainako nazionalismo tradizionalistarenak berberak direla. Navarro Villosladak duen Espainaren sorrerari buruzko ideia eta Sabino Aranak Euskadiren sorrerari buruz duen ideia berberak dira, ideia tradizionalista bat.
A.– Ideien azterketa horretan denboran aurrerago joan nahi duzu?
J.J.–Ez, niri gehien interezatzen zaidana XIX. mendea da eta behar bada XVIII. mendea.
A– Zure burua literatur kritikotzat jotzen duzu?
J.J.–Nik literatur kritika esatearen ordez literatur historigile bat naizela esango nuke. Niri literatura interesatzen zait Historiaren epifenomeno bat bezala. Beste gauza bat da literatur kreatzailea...
A.– Literatur kreazio zereginetan «Pott banda»ren partaide izan zinen, nolako papera zenuen taldearen barnean?
J.J.–"Pott banda"ren mitifikazioa oso handia izan da. "Pott banda"n izan ginen sei lagun, batzar bat izaten genuen astean behin, literaturaz mintzatzekoan baina ez kritikaz mintzatzekoan. Gero ekiboko bat gertatu zen, "Pott banda"ren barruan uste genuen momentu batean oso talde homogeneo bat ginela eta ez zen egia. Esatebaterako Bernardo Atxaga bazetorren «Ustela» taldetik eta oso interesaturik zegoen (Ramon Saizarbitoria edo Koldo Izagirre bat bezala) zorotasunean, eskizofreniaren lengoaian edo umeenean.
Gero bera oso banguardista zen Bernardok Batailleren ideiak maneiatzen zituen momentu hartan eta dadaismoa. Berarentzat literatura eta transgresioa gauza berbera zen. Ni ez, ni oso kontserbakorra naiz, ia alde guztietan, bai politikan, literaturan ere bai. Ni identifikatzen nintzen momentu hartan azken Arestirekin. Aresti literatura mailan oso tradizionalista bihurtu zen azken urteotan, Eliotengana bueltatu egin zen, «Lau Koartetoak» itzultzean. Berak hautatu zuen hizkuntz soluzioa azken urteotan, hau da, Leizarragaren euskara, ezin zitekeen tradizionalistagoa izan.
Ni neotradizionalista bat nintzen eta Bernardo banguardista bat. Nola explika daiteke biok eta Joseba Sarrionandia bat talde berberan egotea? Alde batetik, adiskidetasunagatik, adiskideak ginen eta gure arteko harremanak oso onak ziren. Eta gero oso enfrentatuta geunden demagun, Arestiren eskola sozialaren aurrean (Patri Urkizu, L. Haranburu Altuna...). Guk uste genuen poesia eta literatura soziala «demodé» zegoela momentu hartan. Hala ere, teoria literarioak eta ikuspegi kritikoak oso ezberdinak ziren eta dira. Nik amititzen dut Bernardo Atxaga oso idazle on bat dela baina ez nago berarekin ados. bere planteamendu literarioetan.
A.– Lenen `«Pott» taldeak Euskadi Ofizialarekiko diadentzia aldarrikatzen zuen eta orain bere partaideren batek ez du erreparorik, adibidez, Bizkaiko Diputazioaren aldizkari ofizialean kolaboratzeko, esaterako zuk. Zure kasuan gainera, Conde de Motricorekiko elkarrizketa baten bidez...
J.J.–"Arbola" ez da aldizkari signifikatibo bat nire eboluzioari so eginik. Nik Diputazioarekin ez dut zerikusirik. Nire kasuan bakarrik German Yankek planteatu zidan hori, Areilza eta bion arteko eztabaida bat planteatzea, ni prest nengoen eta joan nintzen.
Nik disidentziaren bokazioa kontserbatzen dut, ni disidentea naiz euskal nazionalismoari so eginik, esatebaterako, ni ez naiz nazionalista, nire Estatuaren ideia beste bat da. Disidentea kontsideratzen naiz erlijioski. Euskal gazteria gehiena kristaua da, neokristaua nahi baldin baduzu, neotradizionalista. Ni judu bat naiz eta judu izan naiz beti, ateoa noski. Euskal gehiengoari so eginikan, noski, ni disidentea kontsideratzen naiz. Ni gaztelaniaren alde nago eta gaztelaniaz idazten dut. Orduan nire anaia euskaldunen aurrean linguistikoki disidente bat naiz.
A.– Zergatik gastelaniaren aldeko jarrera hori?
J.J. - «Mutil txikerra izan da beti bastante zentzubakoa» esaten zuen Gabriel Arestik. Ez dakit... Nik ez dut esaten nire eboluzioa oso koherentea izan denik, inoren eboluzioa ez da koherentea gainera... bueno, kasu bat ezagutzen dut, ez dut aipatuko, bueno bai, aipatuko dut, Txillardegiren eboluzioa oso koherentea izan da, baina niretzat hori ez da bertute bat. Denborak dira eta...
A.–Pixka bat lehenago, Estatuaren beste ideia bat daukazula esan duzu. «El Pais»en argitaratu duzun azken artikuluan, "EI Unamuno ulsteriano"n, azaltzen duzu hori. Laburtu ahal duzu?
J.J.– Ni ulsterianoa naiz momentu honetan, argi eta garbi eta nik uste dut gaur egunean Estatuaren problema konprenitzeko, Estatuaren izaera edo benetako kondizioa ulertu behar dugula, zera, ze nolako Estaturen aurrean gauden momentu honetan. Egungo Estatua legitizimaziozko krisis iraunkor batean dago. Nik nahiago dut Estatu demokratiko batean bizi izan Estatu nazional batean baino. Estatu demokratikoak bere izaera nazionala galtzen du Estatu demokratikoa bihurtzen den neurrian.
A.–Nola frogatzen da hori?
J.J.– Hau da ilustrazioaren krisiaren problema, hau da, borondate generala zer da azken finean? Abstrakzio bat. Borondate orokorra da bere esentzia edo bere portaera errepresiboa justifikatzeko erabiltzen duen koartada bat. Bueno, Estatu demokratikoak benetako Estatu demokratiko bat izateko bere izaera nazionata galdu behar du, derrigor.
A.– Eta euskal nazioa non kokatzen da?
J.J.–Estatu nazionala eta nazioa ez-dira gauza bera, noski, nazionatitatea eta nazioa sinonimoak bezala erabil ditzakegu. Badago XIX. mendean nazionalitateen printzipio hori, nazio bakoitzak bere Estatua izan behar duela, nazionalitatearen printzipioaren definizio edo formulazio errez bat litzateke. Nik uste dut hori gure mendean ez dela funtzionatzen.
Hala ere, etnia bakoitzak edo naziolatitate bakoitzak Estatuari demanda batzu planteatzen dizkio, orduan Estatuak betetzen baldio ez baditu edo erantzun apropos bat baldin ez bedie ematen, orduan legitimazioa galtzen du Estatu demokratiko bezala.
Nik uste dut Unamunok Irlandako unionisten planteamenduak ulertu zituela zentzu honetan, unionismoa ez da patriotismo ingles bat bereganatzea, ez da nazionalista ingles bat izatea, baizik eta hau planteatzea: Estatu britanikoak erantzun berezi bat eman behar ziola Irlandari, Ulsterri noski.
A.–Baina gure kasuan bi Estatu hartu behar dira kontutan, Espainiakoa eta Frantziakoa, beraz, arazoa askoz konplikatuagoa da.
J.J. Batasun nazionalaren arazoa... problema bat da.. nola Iparraldean, momentu honetan benetako nazionalismo at balego, eta batasunaren problema lehenengo mailako problema bat balitz, batasun nazionalaren problema izango litzateke lehenengo mailako eskaera bat. Baina momentu honetan euskal munduan, euskal nazionalismo osoari so eginik, hau ez da lehenengo mailako problema bat. Marxek behin esan zuen garai bakoitzean garai hartan soluziona zitezkeen problemak planteatzen zirela bakarrik. Noski, euskaldun batzuren arrtean nazionala izan da, eta hala izango da, ziur nago, lehenengo mailako problema bat, baina ez da Euskal Herrian gehiengo baten problema.
A. Mintza gaitezen berriz literaturaz eta poesiaz,guregan eragin handia izan duen idazle baten bidez, Aresti. Zer zor diozu Arestiren buruz?
.-Nik Arestiri gauza asko zor diot. Baina nik ez daukat Arestiren arbitrariotasuna. Aresti oso unamunianoa zen bere izaeran, ni ez naiz hainbeste. jarrera bat arrazoizkoa iruditzen bazait ez naiz horren aurka jartzen. Aresti bai, sistematikoki. Nik uste dut Aresti oso tipo aktiboa izan zela eta ni oso kontenplatiboa, alderantziz.
Nik Arestirengandik miresten nuen prestutasuna, kristolakoa. Bere erretolika, aitzitik, ez nuen miresten. Arestiren poesiaren aurrean, nik uste dut zati handi bat zahartu egin dela, Arestiren poesia ez, baizik eta poetika, demagun, poetika soziala, unanimista, berak momentu hartan zuen pretensioa, hau da, herri oso baten benetako ahotsa edo bozeramallea izatearen pretentsioa. Nik uste dut erraturik zegoela. Gaur egunean, poetaren funtzioa, funtzio bat baldin badago, beste bat da, zera, lengoaia komun bat erabiltzea, bakoitzak bere esperientziak kontatzekoa
Pello Urzelai
41-43

GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakJUARISTI1
PertsonaiazJUARISTI1
EgileezURZELAI1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Efemeridea: Boliviako poliziak Monika Ertl hil zuen, Che Guevara mendekatu zuen gerrillari alemaniarra

ARGIA

Efemeridea: Guardia Zibila EHko heroinarekin lotuta zegoela zioen 'Navajas txostena' bidali zioten Espainiako fiskal orokorrari

ARGIA

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

Azkenak

2024-05-13 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Analisia

Negu gorri, hondamendia iragarri

Apirilaren 30ean, Espainiako patronala den CEOEk argazki horixe zintzilikatu zuen sareetan: ezkerrean dago Antonio Garamendi, CEOEko presidente den Getxoko semea; eta eskuinean Alfonso Santiago bilbotarra, musika festibalen munduan dabilen Last Tour promotorako burua, Eusko... [+]

2024-05-13 | Cira Crespo

Ukelele baten atzean Hawaii aurkitu nuen

2024-05-13

ANALISIA |

Umeak, poliziak, mikrobihotzekoak

2024-05-13 | Zigor Olabarria Oleaga

Genozidioa gelditzeko eskatu du Gasteizko hezkuntza komunitateak Palestinaren aldeko ekimen jendetsuan

Ehunka herritarrek egin dute bat hainbat hezkuntza zentrok, guraso elkartek eta sindikatuk antolatutako deialdiarekin, Palestinako umeak gureak ere badira. Genozidioa gelditu! lelopean. Sarea Euskal Herri osora zabaldu nahi dute sustatzaileek.

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

Eguneraketa berriak daude