Txema Montero: "Ezin ukituzkoak ez direna aditzera eman behar dugu"

1986ko irailaren 21an

Txema Montero abokatuari elkarrizketa
Txema Montero: "Ezin ukituzkoak ez direna aditzera eman behar dugu"
Madriletik etorri berria eta hurrengo bidaia prestatzear dagoen artean harrapatu dugu Txema Montero bere bulegoan. Elkarrizketan zehar telefono-hotsak ez du eten, eta behin mozketa bat egin behar izan dugu, premiazko bisita zuen eta. Hala ere luze aritu zaigu oraingoan sortu den egoera azalduz, eta aspaldidanik susmatzen genuena berriro baieztatu dugu: Monterok badaki jakin zer daraman esku artean, eta ez du lan horretan erraz etsiko. Bestalde, baikor azaltzen da. Tortura erradika daitekeela uste du, baina horretarako ezin ukituzkoak ez direna eman behar dugu aditzera, nahiz eta PSOEko Gobernuak, oraingo neurri hauekin 200 urtetako atzerapena eman duen.
GALDERA: Nahiz eta komunikabide guztietan arazoaren berri eman den, beharbada komenigarri litzateke oraingo egoera honetara nola heldu den azaltzea.
ERANTZUNA: Hauxe litzateke gertaeren kronologia laburra. 1981.eko maiatzaren 14ean Tomas Linaza atxilotu zuten, beraren etxe ondoan ETAk jeep bati eraso, bi guardia zibil hil, eta beste batzu zauritu zituen ondoren. Arratsaldeko 2'55tan atxilotu zuten bera, eta poliziaren usarioa segituz, beste pertsona batzu ere bai, horien artean Sakramentinotarren nagusia, aita Nuñez, eta kotxe batetan handik pasatzen zen beste mutil bat ere. Linaza La Salve komisaldegira eraman zuten eta bertan bi egunetan zehar, galdezkatu eta basatiki jo zuten. Galdeketa hauetariko batetan uniformez jantzitako hiru goardiek jo zuten, hildako goardien hiletatik etorri berriak zirenak, heurek esandakoaren arabera.
GALDERA: Torturak beraz, Bilbon eta Madrilen ere gertatu ziren ezta?
ERANTZUNA: Bai, bi egunak pasa ondoren Madrilera eraman zuten, plastikozko poltsa buruan, eta han ere joka segitu zuten, atestatua sina zezan bortxatu nahian. Baina berak ez zuen ezer sinatu. Guztiz harrigarria, oraindik abokatuen laguntza ofizialik ez zegoen garai hartan (gaur badagoen arren harrizko gonbidatu gisa egoten dira). Beraz, berak ETArra esan zuena gezur hutsa da, nahiz eta komunikabide batzuk eta Barne Arazoetarako Ministeritzak berak hori esan duten.
Madrileko juezaren aurrera eraman zutenean berriz ezeztatu zuen poliziak leporatu nahi ziona, eta gainera torturak salatu. Mediku forentseak txosten polizial nahiko ona egin zion, beste arrazoien artean seinaleak oso nabariak zirelako, eta auzitegi militarrera pasatu zuen.
GALDERA: Horixe izan zen zuen lehen bataila, kasua auzitegi militarretik zibilera pasatzea ezta?
ERANTZUNA: Bai,guk defendatu genuen auzitegi hartan bakarrik delitu militarrak epaitu behar zirela, errebelioa, sedizioa, traizioa, etab. Baina delitu hau, nahiz eta militar batek egina, delitu arrunta zen, eta auzitegi arruntetan epaitu behar zela uste genuen. Auzitegi gorenak zuzenean ginela esan zuen, eta zozketaz, Bilboko 3. bulegoan jausi zen.
Orduan prozesuak aurrera egin zuen, eta txosten berrian, zauriek osatzeko 30 egun baino gehiago behar izan zutela, eta gainera belarri batetik entzumena betirako galdua zuela azaldu genuen. Bestalde, berarekin batera atxilotutakoek ere, nola jotzen eta "Viva la Guardia Civil" esatera bortxatu zuten deklaratu zuten, eta guzti hori ere sumarioan agertzen da.
GALDERA: Beraz, torturak egon zirena, soberan frogatuta dago, baina arazoa da nork egin zituen azaltzea, ezta?
ERANTZUNA: Goardiek norbait atxilotzen dutenean NAN-aren zenbakia utzi behar dute, eta galdaketak egiten dutenek ere bai, teorikoki. Orduan hartu zutenek zera esan zuten, heurek hartzean Linaza fisikoki ongi zegoela. Handik irtetean tortura seinaleak zituela frogatuta zegoenez, ondorioz, gertatutakoak barrenen izan behar zuen gertatua. Bestalde; medikuak marka haiek autolesioz egin ezin zirela esan zuen.
Orduan honela heldu ginen Euskal Herrian kostantea den puntu batetara: frogatu ahal dugu tortura izan dena, baina ezin ditugu tortura horien autoreak identifikatu. Hori gure betiko paradoxa, funtzionario publikoak, lan publikoa egiten ari direla, eta ezin jakin nor diren funtzionariook.
GALDERA: Eta egoera honetara helduta, zein da legeak markatzen duen aurrera egiteko bidea?
ERANTZUNA: Beste herrietan denuntziak pertsona batenak beste pertsona baten aurkakoak izaten dira, eta aurrera erematen dira. Hemengo legearen arabera, autorea nor den ezagutzen ez bada, kasua sobreseitu egiten da, eta hori jakin arte ez da sumarioa berriz zabaltzen. Hau da, nire ustez, konpondu beharreko hutsune legala. Kontua da, goardiek ez zutela zerbitzuan nor zegoen gogoratzen, ezta ere Linazaren deklarapenak, eta gogoratzen zuten aldiz, egun hartan heurek bizarra zuten ala ez, hiru urte pasa ondoren. Oztopatu nahia oso nabaria zen. Orduan Goardia Zibilari egun hartan zerbitzuan egon ziren guztiak errekonozimendu erruedara bidaltzea eskatu genion, eta batean batzu bidali zituen. Berriro eskatu genuen gehiago bidaltzea, eta honela zenbait alditan. Guzti hau hiru urtetako epean.
GALDERA: Orduan Gobernuak dekreto batez goardiak errueda hauetara ez joateko baimena eman die.
ERANTZUNA: 368. artikuluaren arauera, pertsona baten aurka karguren bat baldin badago, eta juezak, fiskalak eta defentsak honela uste badute, errekonozimendu erruedan jar daiteke. Baina Gobernuaren iritziz kasu honetan kargua pertsona konkretu baten aurka ez denez, errueda hauek ez dira zergatik egin behar, ilegalak direlako. Eta beste artikulu baten arauera, agindu bat ilegala denean bete behar ez denez, honela, justifikatu egiten dute beren erabakia. Hauxe da heuren argudioa. Eta horri zera esan dakioke: Gobernua, hasteko, ez da prozedimentuaren partaide, beraz ezin du errekurritu. Beraren ordezkariak, fiskalak, errekurri zezakeen, baina ez du egin.
Bestalde, legean ez da esaten erruedak erabil ezin daitezkeenik, eta gainera juezak ikerketak egiteko medio guztiak erabil ditzake. Beraz, zirkulu itxian jausten gara: kargurik ez dutenez ezin joan erruedara, eta inor identifikatu ezin denez, ezin kargurik ezarri.
GALDERA: Zeure ustez zein da Gobernuaren azken helburua dekretu hau atereaz?
ERANTZUNA: Nire ustez inpunitate status ez-legala lortzea da, status de facto. Nire ustez Gobernuaren jarrera desakatotzat jo daiteke, eta nik agindu hori iker dadin eskatu dut. Egia bada Gobernuak hori esan duela, Gobernua prozesatuko dugu, desakatoa egitera bultzatzeagatik, eta justiziari ez laguntzeagatik. Eta dekretoa Goardia Zibilaren asmakizuna izan bada, orduan heuren aurka jardungo genuke.
GALDERA: Esan ohi da prentsa mota batetan zuk interes ezkutuak zenituela goardia zibil guzti horiek errueda hauetatik pasa daitezen.
ERANTZUNA: Nire lehen interesa, nire defendituaren interesak defendatzea da. Berari torturak egin dizkiote eta nor izan diren jakin nahi dut, beraren enkarguz. Bestalde, kasu hauetan nik ere badut nire interes pertsonala, oso oso grabea iruditzen bait zait biolentzia erabiltzeko monopolioa daukatenek, hau da, funtzionario publikoek, biolentzia hori jendearen kontra erabil dezaten. Herriari begiratuta, oso garrantzitsua iruditzen zait adierazi ahal izatea funtzionario horiek ez direla mandarin txinatarrak, guztiz inpuneak.
Politika mailan, negoziazioa bezain inportantea iruditzen zait jendeak ikustea gauzak bide hanetatik lor daitezkeela, eta mendeetan zehar jasandako zerbilismoa gaindi dezakegula. Hau da, jendeak berriz ikusi ahal izatea pertsonak direla, eta ez besteen menpekoak, eta gainera errudunak zigor daitezkeela.
GALDERA: Eta Gobernua prozesatzekoa, zein puntutaraino ez da jarrera testimoniala?
ERANTZUNA: Ez dut uste testimoniala denik, bestela ez nuke egingo. Ni ez naiz ezeren testimonio, eta ez dut horretan sinesten. 1978-1979an, tortura arazo hauekin hasi ginenean, gai honi buruzko eztabaidak izan ziren ezkertiarren artean, (orduan bi goardia zibil zerbitzutik botatzea lortu genuen lehengoz). Ezkerrak pentsatzen zuen tortura sistemaren beharra denez, sistemak berak protegitu behar zuela, eta beraren kontra sistemaren barruan egindako edozein ekintza, alferrikakoa zela, edo eta erreformismo hutsa. Nire ustez, jendearen aurrean torturak salatzea, horrekin batera prozesu judiziala eramaten ez bada, airean dauden ehun txoriena bezalakoa da. Nik uste dut kasu bat hartu behar dela (nahiz eta beste asko egon) eta aurrera segitu, arrazoin askogatik. Hasteko, estatuaren aparatua ez delako homogeneoa, ez delako borobildurik dagoen zerbait; kontraesanak ditu, eta orain ikusi da. Botere ejekutiboak batere judizialaren kontra egin du.
Bigarrenez, justizia aparatuaren barnean sentsibilitate handiagoa egon daitekeelako, eta jendearengana errazago hurbildu.
Hirugarrenez, sinesgarritasun handiagoa duelako auzitegira erematen den salaketak, bakarrik komunikabideetan azaltzen denak baino. Laugarrenez, torturaren barnean beheko eskalan daudenak, hau da torturatzaile materialak, inpunitate-inpresioa galtzen hasten direlako. Heurak dira katearen mailarik ahulena, eta has daitezke eskatzen (Gestapon gertatu izan gisan) "galdaketa intentsiboak" egiteko agindu idatziak. Hau ez da gertatu oraindik hemen, baina badaude torturatzeari uko egin diotenak, egunen batetan beste bi horiei gertatu zitzaiena gerta dakiekeela pentsatuz.
GALDERA: Orduan zuk uste duzu torturaren arazoa ezabatu egin daitekeela?
ERANTZUNA: Nik uste dut tortura, historikoki gaindigarria dela. Eta beharbada ez da beharrezkoa sistema iraultzaile total batera iristea hori lortzeko. Gainera gerta daiteke sistema ezkertiar batetan tortura egotea. Gaur egun mundu osoan 60 herrialdetan gertatzen da sistematikoki, eta denetara 110 herrialdetan erabiltzen ditu poliziak nolabaiteko basatikeriak atxilotuekin. Ez da bakarrik sistema politikoaren arauerakoa; giza izakerarekin ere zerikusi handia dauka.
Baina historikoki tortura gainditzea posible da. Frantzia dugu adibide bat. Sozialistek beren programaren barruan horrekin akabatzea jarri zuten, eta gaur egun ez dago tortura salaketarik, lehen bazeuden arren, gauza bera Ulster-en.
GALDERA: Zein lirateke tortura gainditzeko segitu behar liratekeen pausuak?
ERANTZUNA: Aldaketa iraultzaile osoa egotea ez dut uste beharrezkoa denik. Nahikoa da nire ustez aldaketa politiko sakona egotea, eta horrekin batera borondate politikoa. Sistemaren barruan lege egokiak eta torturaren kontrol-mekanismuak sortu behar dira, esate baterako, diligentzia guztiak praktikatzen dituzten funtzionarioen identitatea modu argiz azaltzea; atxilotuei inkomunikaziorik ez ezartzea (gaur egun lege antiterroristak posibilitatzen duena), eta azkenik polizia judiziala jartzea. Hauxe zera litzateke, poliziaren polizia egotea, juezen agintepean. Kasu honetan, esate baterako, heurek ekarri behar izango zizkiguketen goardia errudunak.
Baina borondate politiko hori ez dagoen bitartean, torturak iraungo du, hasteko, sotila delako, eta oso efektiboa. Informazioa lortzeko metodo arinena eta merkeena da, eta funtzionarioen aldetik ez du kualifikazio berezirik exijitzen. Torturatzea erlatiboki erraza da. Gainera Euskal Herrian polizia getho batetan mugitzen denez, ez du populazioaren aldetik informazioa lortzerik, beraren borondatez behinik behin, eta informazioa lortzeko beste bide batzu behar ditu.
GALDERA: Hala ere, tortura mota bat gutxitzeak, ez du ziurtatz en beste mota bat , sofistikatuagoa, egiten ez denik.
ERANTZUNA: Bai, hori gertatzen ari den fenomenoa da. Iparraldeko Irlandan gertatzen ari diren torturaren bost motak (insonorizazioa, isolamendua etab.) esaterako, gainditzeko prozesuaren hurrengo pausua dira. Badakit esatea gogorra dena, baina nik beti esan dut nahiago dudala XX. mendeko preso baten egoera, galeote batetan zegoenarena baino, edo Erdi Aroan (eta gaur egun leku batzutan ere bai) egiten ziren mutilazioak baino.
Hala ere ez dut esan nahi tortura beltzetik tortura zurira pasatzeak aurrerapenik suposatzen duenik. Tentsioa beti dago, eta beti izango da erregresiboa.
Dena den, historia ez da beti lineala, eta saltu historikoak ematen dira. Baina, lehen esan dudan bezala, nik uste dut tortura gaindi daitekeen fenomenoa dela.
GALDERA: Zer gehiago esango zenuke amaitzeko?
ERANTZUNA: Badago zerbait esan nahi dudana. Nire ustez PSOEren agindua oso grabea da, ez bakarrik Francoren garaiak gogora-erazten dizkigulako, baizik eta atzerapena askoz ere handiagoa delako. Agindu horrekin 1789ra bueltatu dira, Frantziako Iraultzaren garaietara, noiz botere ejekutiboa eta judiziala oraindik ere baturik bait zeuden. PSOEk, neurri horrekin eskubidean oinarritutako estatu baten gainetik pasatu nahi izan du, eta hori oso grabea da, estatu kolpea baino grabeago.
Laura MINTEGI
27-31

GaiezPolitikaEuskal HerrPresoakAtxiloketakTortura
PertsonaiazMONTERO1
EgileezMINTEGI1Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Athletic zuri ta gorria, zu zara nagusia, baina zertan?

Juan Aldaz Arregi

Izan bedi Nurenberg berri bat

Imanol Satrustegi Andrés

Jaioberrien orpo-proban gaitz gehiago aztertzera behartuko du Osakidetza Espainiako Gobernuak

Mikel Garcia Idiakez

Neskak eta ikasketa zientifikoak: 6 urteetatik unibertsitatera bitarteko harreman gatazkatsua

Mikel Garcia Idiakez

Iaz gehien mailegatu zen euskarazko liburua, Nerea Ibarzabalen 'Bar Gloria'

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Azkenak

2024-04-28 | Jenofa Berhokoirigoin

BOLLOTOPAKETAK

Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua

Apirilaren 26, 27 eta 28 hauetan iraganen da Euskal Herriko bolleren topaketa, Leitza herrian. Izenak argiki dioen gisara bollerei irekitako jardunaldiak dira, baina, oro har, sexu/genero disidente oro da gomitaturik. Egitarau aberatsa eta askotarikoa ondurik, taldean... [+]

2024-04-28 | Olaia L. Garaialde

Gorputz hotsak

"Pianoa da konpainia izatea bezala, ez zara inoiz bakarrik sentitzen"

Musika klasikoa, regetoia eta rocka gustuko ditu Jakes Txapartegi pianistak (Hondarribia, Gipuzkoa, 2009). Itsua da, musika klasikoa jotzen du eta poliki-poliki jazza eta inprobisazioa ikastea gustatuko litzaioke. Etxean zuen teklatuarekin Pirritx eta Porrotxen “Maite... [+]

2024-04-28 | Axier Lopez

Zazana, zerutik dena dakusan begi itsua

Hainbestekoa da Gazan droneek eguneroko bizitzan eta iruditegi kolektiboan daukaten eragina ezen hitz propio bat asmatu dutela droneentzat: Zazana. Hitz onomatopeikoa da, gazako dialektoan.

The Drone Eats With Me: A Gaza Diary liburuan (Droneak nirekin jaten du: Gazako... [+]

2024-04-28 | Axier Lopez

Dronea, munduko botere harreman desorekatuen ikur eta eragile

Giza asmakizun oro lez, onena eta txarrena egiteko gai dira. Baina, tamalez, dronea, beste ezeren gainetik, Mendebaldeko potentzia kapitalistek munduaren gehiengoa menpean jartzen jarraitzeko tresna nagusietakoa da. Zirrikitu teknologikoetatik haratago, funtsezko pieza da bizi... [+]

2024-04-28 | Urko Apaolaza Avila

Migrazio eta Asilo ituna: Europaren legatu kolonialista denon begien bistan

Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]

Eguneraketa berriak daude