Xipri Arbelbide: «Nork idazten du euskaraz abertzale izan gabe?»


1985eko abenduaren 01ean
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Xipri Arbelbiderekin bere lanaz eta euskaraz
Konzeptuak berezi eta argitu nahian,solas atsegin bat
Xipri Arbelbide: «Nork idazten du euskaraz abertzale izan gabe?»
Baionako liburu festakari entzun hitz horiek harritu gaituzte. Nola pertsona batzuek ez duten onhartzen, edo behintzat berezten euskaldun izatea eta idazle izatea. Konzeptuak ezin berezi horretarik datorke euskal idazleen mito bastarta. Joan gara Xipri Arbelbide apezarekin solastatzera, gaiaz gehiago jakin nahian...
ARGIA.– Galdera tipikoa: nor zara?
XIPRI ARBELBIDE.– 1934eko abenduaren 17an sortua naiz Heletan... Eskoletan toki askotan ibilia naiz, batxilergoa, teologia eta etnologia ikasten... Ttiki ttikitik seminarioan sartu naiz, ez Uztaritzen baina Beandonnen, Tarnos inguruko misionesten seminarioan. Ez dut beraz Lafitte ezagutu, ez naiz batere hemengo modelo horretan formatua...
A.– Eta gero zer pasatu da?
X.A.– Urte bat Algerian iragan dut gerla egiten, eta hamabi urte Afrikan. Misionesta nintzen: Bandonnen erakasle egon ondoan Cote d'lvoirera igorri ninduten. Gure kongregazioneakCote D'lvoire edo Dahomeyra bidaltzen gintuzten...
A. -Zergatik misionesta zinen?
~X.~ - Ez dakit...Ttipi ttipitik apez egingo nuen, baina misianest ez dakit nondik jin zitzaidan ideia hori... Afrikatik itzultzerakoan Pariseko Institut Prátique des Hautes Etudes delakoan urte batez etnologia ikasi nuen...
A.– Eta idazten noiz hasi zinen?
X.A. Afrikan hasi nintzen. Lagun batekin hango erran zaharrak bildu nituen, bilduma bat egin, roneoturik atera genuen, eta segidan arrakasta gaitza ukan zuen. Hango editore batek, gero argitaratzea proposatu zidan...
A.–Euskeraz?
X.A.–Ez, frantsesez idatzi nuen... euskaraz lehena "Irri solas" izan zen. Lehen liburua izkiriatu dut, historio horiek errezak zirelakoan leitzeko, etzela intelektual izaitearen beharrik,horrela egin nuen lehena.. Huts bat betetzeko, apezen mezako liburuetaz aparte, ez baitzen deus errezik irakurtzeko... Oraino ere ez da asko, salbu Daniel Landarten hori...
A.–Liburuek euskeraz errezak izan behar dute ala?
X.A.–Ainitzek ez dute irakurtzen, liburuak zailegi direlakoan, gisa horretako liburuak errezak emanez geroz eta irakurle xumeen gustukoak eginez geroz uste nuen irakurriko zituztela... Nere liburua asko saldu da: liburutegi gehienetan banatu dut, eta euskaraz ikasten ari direnek ere eskatzen didate...
A.– Literaturan erreztasuna bakarrik bilatzen duzu?
X.A.– Ez ... baina behar hori bete behar zen. Bigarrena egin dut nere esperintzien berri, nere tripako minen berri emateko... Hirugarrena Garaziko herrien historiari buruzkoa ere iduritzen zait jende frangok leituko dutela... Egiten dut ez saltzeko, baina euskaraz irakurgaiak izan ditezen. Nahi ukan banu frantsesez idatziko nuen, turistek erosiko zuten Garazi inguruan edertasunak non ziren jakiteko, baina...
A.– Euskaldun iparraldeko idazle tipikoa zara orduan, eta fikzioa?
X.A.–Eni ez zait iduritzen sekulan fikziorik eginen dudanik:.. biziak berak badu bere aberastasuna eta horren kondatzia balio zait, gaurko eta atzoko gauzak kondatzea inportanta zait...
A.– Lekuko pribilegiatu bat zara?
X.A.Bai nahi baduzu... nik ez dut irakurriaren arabera idazten, baina entzunaren eta ikusiaren arabera...
A.–Halere zure idatziek apez kutsua dakarte...
X.A. Uste duzu? Dena dela ez naiz entseatzen ene apeztasunaren pasa araztera, abertzaletasuna aldiz bai, abertzale naiz...
A. - Mintzaldi denboran erran duzu "nehork ez zuela idazten euskaraz abertzale izan gabe" ez da egia kasu orotan...
X.A. Neretzat segurrik garbi dago. Mintzaldian nion euskarak problemarik ez balu ez nuela netoiz libururik idatziko... Abertzale bilakatu naiz Baudonnen, ikasleetan hiruetarik bat euskaldunak ginelarik, la bascourtaille deitzen ginduzten... Gero Nantesen berdin gutaz trufatzen ziren eta hango bibliotekan Espainiako gerla zibilari buruzko bi liburu leitu nituen. Orduan Espainiako abertzaleetaz ohartu nintzen... Orroitzen naiz Nantesen eskolako mahainean "Gora Euskadi" zizelkaturik ganibetaz, prefet de disipline,delakoak orduko ehun libera paga arazi zidala, punitzeko...
A.–"Enbata"koekin harremanik ba zinuen?
X.A.– "Enbata" baino lehenago Txillardegi ezagutu nuen Baionako «Le Porche» liburutegian, harremanetan sartu ginen, soldado ginelarik elgarri idazten genuen, nik Algeriatik ( 1956ean). Etzen oraino abertzalerik, Charriton bai, ezagutzen nuen ere. «Enbata»koak geroxeagokoak dira... Eta ez ginen orain bezala kurutzatzen, ez zen autorik, ez zen telefonorik...
A.–Euskaraz idaztea kontzientzi hartze horretarik datorkizu?
X.A.–Bai... Nantesen nintzelarik oroitzen naiz superiorari gutuñak irekirik eman behar genituela. Orduan amari erran nakon ez nakola arraposturik eginen ez bazautan euskaraz idazten... Ama berrogei ta zazpi urtetan euskeraz idazten hasi zen semearen bortxaz... Euskaraz irakurtzen hasi nintzen Belgikan nintzelarik: astebehin «Jesus krixtoren imitazioa» leitu behar genuen, eta nik nola bat nuen euskaraz, orduan nere hizkuntzan irakurtzen nuen, eta frantsez bertsioarekin korrespondentziak eginez nere hiztegia aberasten saiatzen nintzen...
A.– Azken galdera bat: proiektuak?
X.A.– Lehen liburua egin nuelarik, ideia frango banuen, baina ez nuen bihi bat bururaino eraman... Proiektuak baditut asko, zer nahi baina idazteko denbora behar da: ez dut hainbeste denborarik orain!
Itxaro BORDA
35

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakARBELBIDE1
PertsonaiazARBELBIDE1
EgileezBORDA1Kultura

Azkenak
Ez hil, faborez

HIL FABOREZ FEST
Lekua: Ibaola Harriak, Eskuernaga.
Taldeak: Lukiek, Las Sexpeares, Seggs Tape, GAL, Chuleria Joder!, Aposapo, Bayou la Batre, Borla, Türbot, Malakias MX3

Data: 2025eko ekainaren 14a.

--------------------------------------------------------

[+]


EAEko herritarren %58k mugak gainditzen dituen aire kutsatua arnastu du 2024an

EAEko 1,3 milioi biztanlek Europar Batasunak 2030erako ezarri berri dituen mugak gainditzen dituen aire kutsatua arnastu zuten 2024an, Ekologistak Martxanek eginiko ikerketaren arabera.


2025-06-25 | Hala Bedi
Gasteizko lorezainek grebarako eskubidea aldarrikatu dute hiriko hainbat iturri berdez tindatuz

ESK eta LAB sindikatuek jakinarazi dutenez, lorezainek greba egiteko duten zilegitasuna aldarrikatu nahi izan dute ekintza ikusgarri honen bitartez. PSE eta EAJren gobernu-taldea seinalatu dute erantzule nagusi gisa, "Green Capital markaren atzean hiriaren ikurra zaintzen... [+]


2025-06-25 | Rafael Poch | CTXT
Mendebaldea bere mundu-gerra eskalatzen ari da

Gaza izan zen iragarpena, Ukraina tanteoa, Iran eskalada, baina Errusia eta Txina dira traka eta azken helburua. Europar Batasunak "Israelek bere burua defendatzeko duen eskubidea" baieztatzen jarraitzen du, eta bere lehen potentziaren buruak aitortzen du "Israel lan... [+]


2025-06-25 | Xiberoko Botza
Ikusgarrietako intermitenteek lana mentx düe

Frantziako gobernamentüak ekonomiak egin nahian, leküko kolektibitateer eta eskülder sos pübliko gütigo banatü dü. Horrek ondorioak badütü, ekonomia handiena kültüran egin beita. Intermitenteek nekeziak ezagütze... [+]


Statkraft, Kutxabank eta Azpeitiko Udala

Ia oharkabean pasa da joan zen asteazkenean (2025eko ekainak 18) Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean argitaratu zen iragarkia.

Izenburua: Azpeitiko 5. poligonoko 58. lurzatian aldi baterako estazio meteorologiko bat
interes publikokotzat deklaratzeko eskaera (GHI-049/25-J01)
. Hemen... [+]


EAJren hizkuntza eskakizunetarako proposamena “atzerapausoa” dela salatu dute ELAk eta LABek

Euskara eskakizunak zehazteko derrigortasun indizea ezabatzea eta erabakia erakunde bakoitzaren esku uztea proposatu zuen iragan astean EAJk. LABek salatu du derrigortasun indizea kenduz gero, epaileen "borondate euskarafoboak" ezarriko lukeela hizkuntza eskakizunaren... [+]


Arabako Aldundiak indarkeria matxistaren biktimei arreta murriztu diela salatu du ESK-k

Lanpostuak, emakumeak artatzeko egonaldi ertaineko harrera zerbitzua eta aurrekontua murriztu ditu Aldundiak.


Zenbait lagun zauritu dira Hernaniko San Joan gaueko istiluetan, eta gutxienez pertsona bat atxilotu dute

Xabier Lertxundi alkateak adierazi du istiluak leku eta ordu ezberdinetan gertatu direla, eta haien artean ea loturarik dagoen ikertzen ari dira. Udaltzaingoak laguntza eskatu dio Ertzaintzari 03:30 aldera, eta haiek oldartzean hainbat lagun zauritu dituzte. Segurtasun Sailak... [+]


2025-06-24 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Chen Yun: txoria eta kaiolaren auziak hortxe jarraitzen du

Ekainaren 13an, ezohiko ekitaldi baten lekuko izan zen Pekineko Herriaren Areto Handia: Txinako Alderdi Komunistaren aginte goren osoak (baimenduta leudekeen absentziak salbu; nola jakin horietakoa ote zen He Weidong jeneralarena? Izan ere, ez zen ageri mahai nagusian,... [+]


Bilboko Bira Kulturak eskaintza gutxituko du laguntza publikoen murrizketagatik

Ez dute itxiko, baina orain arte eskaini duten programazioari ezin izango diote eutsi. "Bira txikiago bat" izango dela zabaldu dute sare sozialetan.


Nola debekatu sare sozialak erabiltzea 16 urtez azpikoei? Australiako Gobernuak badu formula

Legez, 16 urte bete arte ezingo dituzte sare sozialak erabili Australian, urte bukaera honetatik aurrera. Baina nola gauzatzen da hori praktikan? Gobernuaren azterketa batek ondorioztatu du teknikoki bideragarria dela, eta aurrekaria jarri du bide bera hartu nahi duten... [+]


Israeli boikota musika jaialdietan ere

El Salto hedabideak argitaratu zuen Espainiako dozenaka musika jaialdiren Superstruct sustatzailea Israelen aldeko funts batek erosi zuela. Geroztik, musika talde eta bakarlari ugari batu dira KKR-ren aurkako boikot kanpainan, eta Israel Palestinan egiten ari den genozidioaren... [+]


NATOtik ukatu egin dute Sánchezek iragarritako gastu militarraren salbuespena

Mark Rutte NATOko Idazkari Orokorrak ukatu egin du “baztertze klausula” onartu zaionik Espainiako Estatuari. Kalkuluen arabera, BPGren %3,5a gastu militarretara bideratu beharko du gobernuak, NATOk eskatzen dituen kompromisoak betetzeko.


Trumpek Israel eta Iran arteko su-etena iragarri du eta ordu gutxira zalantzan dago jada

Iranek AEBen Qatarreko base militarrari eraso egin ostean eman du ustezko akordioaren berri Etxe Zuriko maizterrak, Truth Social sare sozialean. Ostean, Israelgo Gobernuak adierazi du Trumpen proposamena onartu duela, eta berdina egin du Irango Segurtasun Nazionaleko... [+]


Eguneraketa berriak daude