"New York prosa mundua da; han ez dut poesiarik idiatzi"


1985eko urriaren 27an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Iñaki Zabaletarekin elkarrizketan.
Iñaki Zabaletak «110 street-eko geltokia» argitaratu berri du
"New York prosa mundua da; han ez dut poesiarik idiatzi"
Hiruzpalau urte Amerikako Estatu Batuetan pasa ondoren, Euskal Herrira itzuli da Iñaki Zabaleta. Aldi berean, «Susa» sailean bere lehen nobela argitaratu du, aurretik beste bi poema liburu argitaratuak zituelarik. Nobelari buruz mintzatzearren geratu ginen berarekin.
ARGIA.- «110 Street-eko geltokia» nobela bat da, baina zein odutakoa? Piskologikoa edo?
INAKI ZABALETA.– Ez, ez, ez da psikologikoa, nazarriozkoa baizik, sinple-sinplea. Nolabait esateko, kamara-aurrean ikusten duzun nobela bat da. Ez dago bigarren mailako esanahi ezkuturik, ez dago Barthes-en edo Semiotikaren bidetik joan daitekeen azpiko esanahirik. Klaro eta klaroki bi istorio dira, nobelak lehen mailako irakurketa baino ez du. Nire asmoa behintzat narrazio-liburua egitea zen, filme baten ikuspegitik bezala, pentsatua zegoen idazten hasi nintzen urte hartan, 1983.an.
A.– Zeintzu dira nobelan agertzen diren bi istorio horiek?
I.Z.–Lehen istorioa Joseba-rena da. New York-en bizi den euskal mutil batena, han bizi da eta bere eguneroko gertakizunak ageri dira. Beste batetatik Angie dago, oso neska amerikar tipikoa, unibertsitatean egon da, publizitate-ikasketak egin ditu, puzblizitate-munduan lanegiten du, eta bere bizitza darama ere lanean-eta Manhattan-en ere. Angie-ren inguruan bigarren istorioa muntatzen da, eta nobela aurrera doa poliki-poliki bi istorioak tartekatuz. Eta, noizbait, nolabait, biok elkarrekin topo egiten dute (nire ustez hemen dago nobelaren gauzarik ederrena). Nola egiten duten topo? Jean Genet idazlearen aipu bat hitzez hitz erabiliaz elkar ezagutzerako bidea hartzen dute biek. Kosta egin zitzaidan nola egin zezaketen topo bi horiek asmatzea, alde batetatik bitxia edo pólita izango zen modua baina bestetik ere modu nobelistiko batetan sineskor gerta zitekeena. Bitxitasuna eta logikotasuna elkartzea. beraz, Jean Geneten aipu horren bidez lortu nuen. Bi pertsonak topo egiten dutenetik bi istorioek ere nolabait bat egiten dute eta nobelan zehar nahastuz doaz azkenera arte.
A.– Zein girotan mugitzen den ikusita, nobela hau jenero beltzaren barruan koka liteke?
I.Z.– Nik ez nuke jenero beltzean kokatuko. Lehenik niri ez zait asko gustatzen hola kalifikatzea, eta bestetik kontatzen diren istorioak han. New York-en oso errazki gerta daitezkeen bi istorio direlako. Beraz hango mundua ezagutuz niretzat normala den gauza bat hemengo ikuspuntu batetatik begiratuz gero beltz samarra ikustea litekeena da. Badaude ere nobela beltzaren konnotazio batzu baina ez da espreski beltza egindako nobela, nik behintzat ez nuke horrela definituko. Sinpleki narrazio bat dela esango nuke. besterik gabe.
A.– Nobelaren hasieran «Daily News» egunkaritik hartutako zita bat ageri da: «East Harlem-en bada esaera: Ghettoan bizi den edonork erralki daki bizirik irauten». Zer esanahi dauka horrek'
I.Z. Oroitzen naiz duela hi urte egunkari horretan kolumna bat argitaratu zela eta hortik atera nuen. Idazle batek hori zioen, hain zuzen ere: bizimodu gogorra da ghettoetan, baina ghettoak ez dira ulertu behar hemengo ikuspegitik begiratuta: ghettoan jendea lasai bizi da, gustora bizi da haien artean, hura beren mundua dute. Egia da ghettoak pobreziazko tokiak direla, eta pobreziarekin loturik doaz arraza-kontuak eta. Anglosajoiak ez dira Harlem-en bizi, Heasl Harlem-en hispanoak bizi dira eta beste Harlem-en beltzak. Horregatik dio aipu horrek ghettuan bizi den edonork errealki dakiela bizitzen. Aipu hori hasiera-hasieran Jartzeak ere bere arrazoina dauka. nobelaren bukaeran probatzen bait da nobelako protagonistak benetan bizirik irauten ikasi zuen ala ez.
A.–Hemendik ikusita ghettoei buruz daukagun imajina agian apur bat deformatua dago, ezta?
I.Z.- Bai. eta hasierako aipu hori apropos jarri nuen. New York-eko ghettoak ezagutu egin hehar dira: Oso xarmantak dira: etxe hondatuak, jendea miserian, pobrezian bizi dena... baina halere Oso jende jatorra aurkitzen duzu, oso jende maitagarria eta xarmanta. Jendea han kalean bizi da. bere irratiarekin eta bere garagardoa esku tan dantzan eta dantzan. Gertatzen da Estatu Batuetan eta Yew Yorken bertan bestela dagoen anpulotasun eta aberastasun haundi hura ikusi ondoren ghettoak ikusten badituzu azalean milabaiteko kontraesana dagoela ematen du. Baina miseria aberastasunaren aldamenean ikusteak suposatzen duen kontraesan horretaz gain, ghettoaren barruan sartuz gero guztiz maitagarria bihurtzen zaizu, eta ni East Harlemen bizi izan nintzenez gero lagun haundiak ditut han, eta oso jende jatorrak dira. Guzti horien espresioa nobelan bertan ageri den Gregory izan daiteke, pertsonaia beltza, mundu guzti horren maitagarritasuna adierazten duen tipoa, eta nolabait ere euskaldunari laguna egiten zaiona.
A.- Badirudi zure pertsonaren eta zure historia pertsonalaren islada ugariak ageri direla nobelan.
I.Z.–Bai. hori hala da. Dena dela, inondik ere ezin daiteke esan nobela autobiograifikoa denik. Nobelan ageri den Josebak ez du zerikusirik nire pertsonarekin. eta bere historia ez da nirea. Bera arrazoin politikoengatik errefuxiatutako gaztea da. etabar... agian badago nolabaiteko projekzioa, pertsonaien karakterizazioan esate batera. baina urrutitik ere ez da heltzen autobiografikoa izatera.
A.– Poema-liburu pare bat idatzi ondoren lehen prosa-lana hauxe dela kontutan hartuta, zelan moldatu zinen hasiera batetan?
I.Z.–Alde aurretik nik ipuinak idazten dituen. istorio laburrak kasik betidanik idatzi izan ditut. Baina nobela bat idaztearen aurrean lehenengo alegiz jarri nintzenean zorionez New Yorken nengoen. eta hiri hartan egoteaz aparte kazetaritzan sakontzen eta telebista-ikasketak egiten. Guzti horrek izugarri lagundu nindiuen eta zorte haundia izan zela iruditzen zait. Nire ikuspegia guztiz desberdina zen Euskal Herrian ala han egonda, globaltasun batetatik begiratzen asko lagundu ninduen egoera berri hark, gauzak beste modu batetan planteiatu edo analizatzeko garaian.
A.-Teknika aldetik ere bai?
I.Z.– Aipatutako guzti horrek mesede haundia egin zidan nobela honen estruktura asmatzerakoan. Izan ere, telebistako ikasketak egiten ari nintzenez gidoiak egin behar izaten nituen pratika bezala eta aldioro geure burua edukatu genuen nolabait kamararen ikuspuntutik gauzak pasatzen. Noski. fikzioz edo irudimenez berdin egin dezakezu estruktura bat, istorio bat, baina gero istoriaren egitura pentsatzean ere filme-erritmoa eman nahi nion eta lagungarri egin zitzaizkidan ikasketa horiek.
Hauxe izan zen liburu honetan jarraitu nuen prozesua: lehendabizi gai zentral batzu bilatu nituen, zutabe zentralak. Nola komunika zezaketen elkarrekin zutabe horiek! Eta horien inguruan estruktura sortzen hasi nintzen poliki-poliki. kronologikoki edo logikoki eta linealki eramanez... Noski. aldaketa batzu ere sortzen zitzaizkidan irtenbideak zenbaitetan ez zitzaizkidalako logikoegiak iruditzen. Baina orkorki behintzat, estruktura osoa prestatu nuen. Ondoren idazten hasi nintzen. eta idatzi idaztean konpontzen nituen prolema horiek.
Hitz bitan esanda. Laguntza haundia eman zidan han egoteak, ikasketa horiexek egiten aritzeak, eta gero idatzi baino lehen estruktura osoa egina izateak.
A.–Poesiagintzan lehenagotik iharduteak ekarri al dizu laguntzarik prosan trebatzearren? Prolemarik aurkitu al duzu'
I.Z.– Hizkuntza poetikoak lagundu egin nau nobela hau idazteko garaian. Lagundu egin nau deskripzioaren unitate minimoa bilatzen eta hori laburki esaten. Nolabait. Horacioren ustetan poesiaren muina laburtasun horretan eta kondentsatze horretan baldin badago. Iaburtzen saiatze hori prosa eraman nahi izan dut nobela honetan, prosan idatzi ere baina kontzeptua edo bihotza duen hitza bilatuz: hitz gutxitan adierazi esan behar duzuna, baina hitz gutxi horiek izan daitezen egiaz esan edo deskribatu nahi duzuna. Horretan lagundu egin nau hizkuntza poetikoak, piska bat orokortasunean hartuta. estilo aldetik.
Gero ere. Lagundu egin nau deskripzioak egiteko garaian modu berri bat saiatzen. «Hautsa loditu egin da» esan dezakezu. hitzak ohizko zentzu denotatibotik atereaz beste zentzu konnotatiboago batez erabiliz. Horrek ekartzen du esanahi bera adierazteko izugarrizko deskripzio barrokoetan erori behar ez izatea. Ez dut esaten lortu dudanik. baina horixe izan da nire asmoa estiloari dagokionez: enroilatu gabe sentimendu hori eta dentsitate hori adierazi. Niretzat horretan eredua Pabio Antoñana erdal idazlea da. Horrek deskripziotan lortzen duen dentsitatea nirerzat harrigarria da. Bere urrezko araua beti izan da "laburki adierazi eta indarrez", eta horretarako ere hitzen arteko kontraste hori behar duzu. Nik kasu haundia egin diot honi.
A.- Iadanik bukatzeko, zeintzu dira zure asmoak literaturari dagokionez?
I.Z.– Etengabe aritzen naiz idazten, eta momentu honetan ere narrazio labur bat bukatu berri dut. baita nobela batetarako eskema pentsatzen hasi ere. Gertatzen da nobela baten eskema burutzeko asko eta asko ausnartu behar dudula, eta horretan ari naiz. Ameriketan hartutako zenbait gai idazten ari naiz eta beste batzu idatzita dauzkat. Horiekin ipuin liburua osatzeko asmoa daukat. Poemarik azken aldian ez dut idatzi. New York-ekoa niretzat prosa mundua da, ez poesia mundua. Han ez dut poesiarik idatzi. Orain idatziko dut poesiarik, hangoaren ausnarketa gisa. Horiek dira nire asmoak.
J.L.
36-37

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakABALETA4
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
PertsonaiazABALETA4

Azkenak
Arabako Aldundiak indarkeria matxistaren biktimei arreta murriztu diela salatu du ESK-k

Lanpostuak, emakumeak artatzeko egonaldi ertaineko harrera zerbitzua eta aurrekontua murriztu ditu Aldundiak.


Zenbait lagun zauritu dira Hernaniko San Joan gaueko istiluetan, eta gutxienez pertsona bat atxilotu dute

Xabier Lertxundi alkateak adierazi du istiluak leku eta ordu ezberdinetan gertatu direla, eta haien artean ea loturarik dagoen ikertzen ari dira. Udaltzaingoak laguntza eskatu dio Ertzaintzari 03:30 aldera, eta haiek oldartzean hainbat lagun zauritu dituzte. Segurtasun Sailak... [+]


2025-06-24 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Chen Yun: txoria eta kaiolaren auziak hortxe jarraitzen du

Ekainaren 13an, ezohiko ekitaldi baten lekuko izan zen Pekineko Herriaren Areto Handia: Txinako Alderdi Komunistaren aginte goren osoak (baimenduta leudekeen absentziak salbu; nola jakin horietakoa ote zen He Weidong jeneralarena? Izan ere, ez zen ageri mahai nagusian,... [+]


Bilboko Bira Kulturak kultura eskaintza murriztu beharko du laguntza publikoen murrizketa dela medio

Ez dute itxiko, baina orain arte eskaini duten programazioari ezin izango diote eutsi. "Bira txikiago bat" izango dela zabaldu dute sare sozialetan.


Nola debekatu sare sozialak erabiltzea 16 urtez azpikoei? Australiako Gobernuak badu formula

Legez, 16 urte bete arte ezingo dituzte sare sozialak erabili Australian, urte bukaera honetatik aurrera. Baina nola gauzatzen da hori praktikan? Gobernuaren azterketa batek ondorioztatu du teknikoki bideragarria dela, eta aurrekaria jarri du bide bera hartu nahi duten... [+]


Israeli boikota musika jaialdietan ere

El Salto hedabideak argitaratu zuen Espainiako dozenaka musika jaialdiren Superstruct sustatzailea Israelen aldeko funts batek erosi zuela. Geroztik, musika talde eta bakarlari ugari batu dira KKR-ren aurkako boikot kanpainan, eta Israel Palestinan egiten ari den genozidioaren... [+]


NATOtik ukatu egin dute Sánchezek iragarritako gastu militarraren salbuespena

Mark Rutte NATOko Idazkari Orokorrak ukatu egin du “baztertze klausula” onartu zaionik Espainiako Estatuari. Kalkuluen arabera, BPGren %3,5a gastu militarretara bideratu beharko du gobernuak, NATOk eskatzen dituen kompromisoak betetzeko.


Trumpek iragarri du Israelek eta Iranek su-eten akordio bat adostu dutela

Iranek AEBen Qatarreko base militarrari eraso egin ostean eman du gertakariaren berri Etxe Zuriko maizterrak, Truth Social sare sozialean. Irango Atzerri ministro Abbas Araghtxik ukatu egin du menia bat adostu dutela, eta adierazi du Israelek "bere legez kanpoko... [+]


Asteburu honetan eginen da EHZ festibala, Arberatze-Zilhekoan

Fermin Muguruza afixan nagusi, Olaia Inziarte, Naxker, Xiberoots, Errobi, Kaskezur, Zetkin, Tapia eta Leturia eta beste hainbat musikari igoko dira oholtzara ekainaren 27, 28 eta 29an. Horrez gain, antolatu diren hitzaldietan, hala nola lurraren defentsaz, diskurtso eta... [+]


Udaltzaingoan arreta euskaraz bermatzeko gomendatu dio Arartekoak Erandioko Udalari

2024ko irailean, herritar batek salatu zuen Erandioko udaltzain batek arreta euskaraz ukatu eta jokabide hori behin baino gehiagotan errepikatu zela, baita telefonoz kexatu zenean ere. Salaketak erakusten duenez, hasiera batean, arreta eta dokumentazioa gaztelaniaz bakarrik eman... [+]


2025-06-24 | Gedar
“Gazteon erantzunari esker Durangoko Gaztetxeari eustea lortu dugu”

Gaztetxearen aldeko manifestazio jendetsu bat egin zuten larunbatean Durangon, espazioaren irekieraren berri eman eta lau egunera. "Lehenengo gaua ere ez genuela bertan pasatuko esan ziguten, eta oraindik gaztetxean tinko jarraitzen dugu", aldarrikatu... [+]


2025-06-24 | Euskal Irratiak
Laida Mugika
“Espero dugu datorren urtean halakorik egin beharrik ez izatea, eta errektoretzak neurriak hartzea”

Errektoretzaren erantzun ezan, ehun bat irakaslek berriz eskainiko diete ikasleei ahozko froga euskaraz pasatzeko aukera. Guraso elkarteek ere bat egin dute ekimenarekin, errektoretzaren inplikazioa eskatuz.


Eskuin muturreko talde batek Donostiako ‘Jesusen Bihotza’-ren aldeko ekimena egin du

Donostiarra, defenda ezazu zurea leloarekin pankarta bat jarri dute, Jesusen Bihotza duen Espainiako bandera batekin batera.


Hazparneko etxebizitza agentzia bat okupatzeagatik epaituko dituzte zazpi lagun irailean

2024ko urtarrilean Arberoako Lurra eta Etxebizitza kolektiboak Hazparneko Puyo agentzia okupatu zuen. Ekainaren 20an elkarretaratzea egin zuten ekintzaileei babesa emateko.


Eguneraketa berriak daude