«Bistan da ETBn hizkuntz eredua birplanteatu nahi dutela»
"Euskal Telebista eta euskararen arazoa" tituluaz, Lizentziatura-tesina aurkeztu berria du Joan Mari Torrealdaik Informazio-Zientzien Fakultatean, ETBren nondik-norakoa sakonki aztertu du Torrealdaik bere ikerlan honetan; egun batetik besterako arduradunen deklarazio aldakorrak baino urrunago joan eta. metodologia zientifikoa erabiliz, dokumentazio-iturrietara jo du: egunkari eta aldakarietako 438 artikulu; Eusko Jaurlaritzako' Eusko Legebiltzarreko, ETB eta Administrazio Batzordeko dokumentazio, baita Herri Erakundeen eta zenbait inplikaturen artxibategiak ere arakatu ditu. Ramon Labaien Kultur Sailburu ohiarenak, kasu. Bibliografan soilik 40 orrialde eskaintzen dituen lan honek, ondorio ongi finkatuak ematen dizkigu ETBren ibilbideaz eta geroaz.
Tesina Unibertsitalean aurkeztu nuen egun berean izan genuen egilearekin elkarrizketa hau egiteko aukera.
ARGIA.– ETBn oraintsu gertatu diren arduradun aldaketak, eta arduradun berrien jarrerak berriro plazaratu dituzte zalantzak ETBren etorkizunaz. Egia esan, zuzendari berriaren, Gorardoren, deklarazio kontrajarriak irakurriz eta, batek ez daki sarritan zer pentsa. Posible ote da guzti hori baino sakonago joan, eta ETBren norabidea aztertzea? Nola burutu duzu zeuk azterketa hori?
Joan Mari Torrealdai.–Nire azterketaren gaia euskarazko Telebista Euskal Telebista da. Bainan honen azterketa zientifikoa burutzeko, beharrezkoa da, elementu bakoitza bere soilean eta aparte aztertu beharrean. batasun bezala hartzea. Ez da, beraz, komunikazio-azterketa soila; ez da hizkuntza analisi soila ere. Beraz. ETBren projektua dago alde batetik, agintaritzaren projektua, eta bestetik gizarte-indarren jarrera. Eta juxtu juxtu hortxe kokatzen dugu gure lana.
A.–Has gaitezen, puntuz-puntu azterketa horren emaitzak eskaintzen. Zein izan da ETBren sorrera-projektua?
J.M.T.–Eusko Jaurlaritzaren jatorrizko projektua horrela laburtzen da:
a) Eusko Jaurlaritzaren komunikazio-programaren zati bat baino ez da ETB; honi gehitzen zitzaion beste telebista-kanaletan ere euskararen presentzia lortzea, eta, batez ere, hirugarren telebista-kanala lortzea, 1980-84 eperako Gobernuaren Egitamuan b) ETB eraikitzeko laugarren kanal aukeratu zen, Autonomi Estatutuaren 19. Artikuluan oinarrituz eta titulartasun euskalduna emanez, eta horrela jokatzeko arrazoiak politikoak izan ziren batetik (Madrilekin negoziaketa zaila, euskal komunikabideen azpiegitura lortzea), eta linguistikoak bestetik (ETB, euskararen sendapen-tresna bilakatzea).
c) Euskara eta ETB estrukturalki lotuak agertzen dira, telebista euskalduna da jabegoz eta hizkuntzaz, eta erdara sartzea, mugatua izan bada ere. Erdaldungoari egindako kontzesio probisional bezala aurkeztu da, hirugarren kanala lortu bitartean.
d) ETB telebista osoa da, arrunta, eta ez alternatiboa, ez edukazionala ezta folklorikoa; azken hautapen honen funtsa soziolinguistikoa da: euskararen normalizazioak behar duena zera da, euskarak telebistaren funtzioak oro betetzea, telebistako arlo, arazo eta gai guztiak euskarak okupatzea.
Azken batean, eztabaida honen kokaleku egokia "Euskara eta gizartea" da. ETBk bere egiazko eraginagatik baino areago balio du bere sinbolismoan; aldekoentzat zein kontrakoentzat, euskararen gizarte-presentzia eta modernotasuna sinbolizatzen du ETBk. Ideologia erdarazale bezala defini genezakeen korronte horretan, linea diferenteak daude. Batzuk funtzio identifikatzailea bera ere ukatzen diote euskarari: "euskarak ez gaitu egiten euskaldun, erdara ere Euskal Herrikoa da". Beste batzuk, ordea, funtzio pragmatikoa ukatzen diote euskarari: ez diote kapazitaterik aitortzen gaurko komunikazio-tresna izateko.
Audientzian bere burua justifikatzea telebista komertzialen jokamoldea da, ETB aldiz euskararen normalizazioaren funtzioan dago. Nik uste ekologia informatiboaren kontzeptua dela giltzarria arazo honetan, diskriminazioaren antidotoa delako, hain zuzen ere.
Hauen deklarazioetan agertu den hizkuntza hauxe da: "es un medio que debe respetar y reflejar la puralidad de la comunidad a la que sirve" ("El Correo Español", iraila 26). "Hay que tener en cuenta la importancia de un colectivo de este país que desconoce el euskara y evitar que de ahí partan rechazos" (ib.). "Introducir elementos de flexibilidad". Begien bistan da ba, ETBren hizkuntz ereduaren birplanteaketaren aurrean gaudela.
Baina ETBri begiratuz, hoberenak erakusteko dago. Gaur gaurkoz bere prozesuaren erdibidean dago, eta biderdian geldituko da hazkuntza moztuez gero. Gaur egun informatzaile eta itzultzaile da gehienbat ETB. Ekoizpen propioa, produkzio propioa egin beharrean dago. Telebista gaztea da ETB, mamitu gabekoa; jaioberria, esateko.
Zaila da, kondizio hauetan, behin betiko eritzirik ematea, batez ere bere egiazko tamaina emateko daukanean. Tamaina hori barne produkzioak erakutsi behar du. Orduan egin ahalko da ETBren kultur politikaren balorapen orokorra. Oraingoz egin dezakeguna da gogoratu eta azpimarratu Miramon gabe Iurretak ez duela gizarte-legitimaziorik luzarora: ez politikorik, ez kulturazkorik, ez eta linguistikorik.
Tesinaren edukiaren laburpen estua diren deklarazio hauetan utzi beharko dugu oraingoz hau, Agian Juan Mari Torrealdairen azterlana liburu bezala argiatraturik ikusiko dugun artean. Behintzat dudarik ez dago, gaurko euskal gizartearen eztabaidagune erdi-erdian kokatu behar dugula Torrealdairen lana.
Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.
Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]
ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.
Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]
Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]
Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.
Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]
Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.
Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.
.jpg)
Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.
Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]