Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2024ko irailaren 21ean
«Bistan da ETBn hizkuntz eredua birplanteatu nahi dutela»
"Euskal Telebista eta euskararen arazoa" tituluaz, Lizentziatura-tesina aurkeztu berria du Joan Mari Torrealdaik Informazio-Zientzien Fakultatean, ETBren nondik-norakoa sakonki aztertu du Torrealdaik bere ikerlan honetan; egun batetik besterako arduradunen deklarazio aldakorrak baino urrunago joan eta. metodologia zientifikoa erabiliz, dokumentazio-iturrietara jo du: egunkari eta aldakarietako 438 artikulu; Eusko Jaurlaritzako' Eusko Legebiltzarreko, ETB eta Administrazio Batzordeko dokumentazio, baita Herri Erakundeen eta zenbait inplikaturen artxibategiak ere arakatu ditu. Ramon Labaien Kultur Sailburu ohiarenak, kasu. Bibliografan soilik 40 orrialde eskaintzen dituen lan honek, ondorio ongi finkatuak ematen dizkigu ETBren ibilbideaz eta geroaz.
Tesina Unibertsitalean aurkeztu nuen egun berean izan genuen egilearekin elkarrizketa hau egiteko aukera.
ARGIA.– ETBn oraintsu gertatu diren arduradun aldaketak, eta arduradun berrien jarrerak berriro plazaratu dituzte zalantzak ETBren etorkizunaz. Egia esan, zuzendari berriaren, Gorardoren, deklarazio kontrajarriak irakurriz eta, batek ez daki sarritan zer pentsa. Posible ote da guzti hori baino sakonago joan, eta ETBren norabidea aztertzea? Nola burutu duzu zeuk azterketa hori?
Joan Mari Torrealdai.–Nire azterketaren gaia euskarazko Telebista Euskal Telebista da. Bainan honen azterketa zientifikoa burutzeko, beharrezkoa da, elementu bakoitza bere soilean eta aparte aztertu beharrean. batasun bezala hartzea. Ez da, beraz, komunikazio-azterketa soila; ez da hizkuntza analisi soila ere. Beraz. ETBren projektua dago alde batetik, agintaritzaren projektua, eta bestetik gizarte-indarren jarrera. Eta juxtu juxtu hortxe kokatzen dugu gure lana.
A.–Has gaitezen, puntuz-puntu azterketa horren emaitzak eskaintzen. Zein izan da ETBren sorrera-projektua?
J.M.T.–Eusko Jaurlaritzaren jatorrizko projektua horrela laburtzen da:
a) Eusko Jaurlaritzaren komunikazio-programaren zati bat baino ez da ETB; honi gehitzen zitzaion beste telebista-kanaletan ere euskararen presentzia lortzea, eta, batez ere, hirugarren telebista-kanala lortzea, 1980-84 eperako Gobernuaren Egitamuan b) ETB eraikitzeko laugarren kanal aukeratu zen, Autonomi Estatutuaren 19. Artikuluan oinarrituz eta titulartasun euskalduna emanez, eta horrela jokatzeko arrazoiak politikoak izan ziren batetik (Madrilekin negoziaketa zaila, euskal komunikabideen azpiegitura lortzea), eta linguistikoak bestetik (ETB, euskararen sendapen-tresna bilakatzea).
c) Euskara eta ETB estrukturalki lotuak agertzen dira, telebista euskalduna da jabegoz eta hizkuntzaz, eta erdara sartzea, mugatua izan bada ere. Erdaldungoari egindako kontzesio probisional bezala aurkeztu da, hirugarren kanala lortu bitartean.
d) ETB telebista osoa da, arrunta, eta ez alternatiboa, ez edukazionala ezta folklorikoa; azken hautapen honen funtsa soziolinguistikoa da: euskararen normalizazioak behar duena zera da, euskarak telebistaren funtzioak oro betetzea, telebistako arlo, arazo eta gai guztiak euskarak okupatzea.
Azken batean, eztabaida honen kokaleku egokia "Euskara eta gizartea" da. ETBk bere egiazko eraginagatik baino areago balio du bere sinbolismoan; aldekoentzat zein kontrakoentzat, euskararen gizarte-presentzia eta modernotasuna sinbolizatzen du ETBk. Ideologia erdarazale bezala defini genezakeen korronte horretan, linea diferenteak daude. Batzuk funtzio identifikatzailea bera ere ukatzen diote euskarari: "euskarak ez gaitu egiten euskaldun, erdara ere Euskal Herrikoa da". Beste batzuk, ordea, funtzio pragmatikoa ukatzen diote euskarari: ez diote kapazitaterik aitortzen gaurko komunikazio-tresna izateko.
Audientzian bere burua justifikatzea telebista komertzialen jokamoldea da, ETB aldiz euskararen normalizazioaren funtzioan dago. Nik uste ekologia informatiboaren kontzeptua dela giltzarria arazo honetan, diskriminazioaren antidotoa delako, hain zuzen ere.
Hauen deklarazioetan agertu den hizkuntza hauxe da: "es un medio que debe respetar y reflejar la puralidad de la comunidad a la que sirve" ("El Correo Español", iraila 26). "Hay que tener en cuenta la importancia de un colectivo de este país que desconoce el euskara y evitar que de ahí partan rechazos" (ib.). "Introducir elementos de flexibilidad". Begien bistan da ba, ETBren hizkuntz ereduaren birplanteaketaren aurrean gaudela.
Baina ETBri begiratuz, hoberenak erakusteko dago. Gaur gaurkoz bere prozesuaren erdibidean dago, eta biderdian geldituko da hazkuntza moztuez gero. Gaur egun informatzaile eta itzultzaile da gehienbat ETB. Ekoizpen propioa, produkzio propioa egin beharrean dago. Telebista gaztea da ETB, mamitu gabekoa; jaioberria, esateko.
Zaila da, kondizio hauetan, behin betiko eritzirik ematea, batez ere bere egiazko tamaina emateko daukanean. Tamaina hori barne produkzioak erakutsi behar du. Orduan egin ahalko da ETBren kultur politikaren balorapen orokorra. Oraingoz egin dezakeguna da gogoratu eta azpimarratu Miramon gabe Iurretak ez duela gizarte-legitimaziorik luzarora: ez politikorik, ez kulturazkorik, ez eta linguistikorik.
Tesinaren edukiaren laburpen estua diren deklarazio hauetan utzi beharko dugu oraingoz hau, Agian Juan Mari Torrealdairen azterlana liburu bezala argiatraturik ikusiko dugun artean. Behintzat dudarik ez dago, gaurko euskal gizartearen eztabaidagune erdi-erdian kokatu behar dugula Torrealdairen lana.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Iker Barandiaran
#2
Eneko Atxa Landa
#3
#6
Josu Narbarte Hernandez
Azkenak
2024-09-20
Xabier Letona Biteri
Bonba-jostailuen oroimena oraindik bizirik da Libanon
Ekialde Erdia dantzan jarri dute pertsona-bilagailuak eta walkie-talkieak lehergailu bihurtu dituzten erasoek. Israel isilik da, baina inork gutxik jartzen du zalantzan erasoen atzean hura dela. Besteak beste, iraganean aritu delako jada jolas hilgarri horietan, eta akusazio... [+]
2024-09-20
Sustatu
Euskarabildua topaketa urriaren 17an: “Artifiziala ez den teknologia”
Aurtengo Euskarabildua topaketa teknologikoa (iAmetzak antolatzen duena urtero) urriaren 17an izango da Donostian, San Telmo Museoan. "Artifiziala ez den teknologia" jarri diote goiburu gisa, adimen artifizialaren oldarraldi garai honetan "inoiz baino... [+]
2024-09-20
Gedar
Aurten ere, udako erailketa matxisten %15 egin dute poliziek edo polizia ohiek Espainiako Estatuan
Uda honetan, gutxienez hemeretzi erailketa matxista izan dira, eta horietatik gutxienez hiru kasutan, poliziak edo polizia ohiak dira hiltzaileak. Donostian, gainera, erailketa saiakera bat ere izan da ertzain baten partetik: bere bikotekidea hiltzen saiatu zen abuztuan.
2024-09-20
George Beebe
Ez dago irismen luzeko misil nahikorik Mendebaldean Ukrainako egoera aldatzeko
(Baina Kievek Errusiari eraso egiten uzteak gerrara eraman gaitzake zuzenean).
George Beebe CIAko Errusiako analisi zuzendari ohia da eta bere artikulu hau Rafael Poch kazetariaren blogean argitaratu dute gaztelaniaz eta Brave New Europe webgunean ingelesez.
2024-09-20
Jenofa Berhokoirigoin
Edmundo González Venezuelako “presidente legitimo” gisa aitortu du Europako Parlamentuak
Europako Alderdi Popularrak ultrakontserbadoreekin eta eskuin muturrarekin landuriko ebazpenak aldeko 309 boto, kontrako 201 eta hamabi abstentzio jaso ditu. Ekaineko Europako hauteskundeez geroztik, lehen aldia da eskuina eta eskuin muturra baturik agertzen direla Estrasburgon.
2024-09-20
Xabier Letona Biteri
Mozal Legearen erreforma eskatu du Nafarroako Legebiltzarrak
Foru Legebiltzarraren arabera, “oinarrizko eskubideak eta askatasunak murrizten dituen legea da, eta zigor-atal neurrigabea du, demokrazia aurreratu bati ez dagokiona”.
2024-09-20
Euskal Irratiak
Maider Mourgiart eta Paul Laborde
“Pastoralari esker Xarnegu eskualdeko herritarrak elkar lotu gira”
Azken aukera asteburu honetan 'Inexa de Gaxen' pastorala ikusteko.
2024-09-20
Gedar
Balmasedako Glefaran enpresak etengabe gainditu ditu ezarritako kutsadura-mugak
2016tik 2023ra bitartean, Pastguren paper-fabrika izandakoa erraustegi modura erabili zuen Glefaranek, elektrizitatea ekoizteko. Zazpi urte horietan zehar, errauts-partikulen isurketa-mugak urratu zituen, eta "gizakien eta ingurugiroaren osasuna arriskuan jarri" zuen... [+]
Internet demokratiko eta burujabe baten alde lanean
Internet hasieran askatasunaren espazio izan zen, baina gaur egun enpresa handien esku dagoen lurralde kontrolatu bihurtu da. Testuinguru honetan, teknologia burujabetza eta ongizate komuna lortzeko Internet berreskuratzeko beharra gero eta premiazkoagoa da. Egile eta aktibista... [+]
2.500 euroko isuna ezarri die Ertzaintzak sei aiaraldearri, iazko greba feminista orokorragatik
"Mozal legea" baliatuta jarri ditu poliziak isunak. Tubacexen eginiko piketegatik izan dira zigor gehienak.
Eguneraketa berriak daude