Uribe arraioa

Joaquín Antonio Uribe Lorategi Botanikoa, Medellínen. Uribetar hori ote da Hego Amerikan landare espezie askoren abizena 'uribei' izatearen arrazoia?
Joaquín Antonio Uribe Lorategi Botanikoa, Medellínen. Uribetar hori ote da Hego Amerikan landare espezie askoren abizena 'uribei' izatearen arrazoia?

Leandro Aristeguieta (1923-2012) botanikaria bere herrian, Venezuelan, ez zen haltzaren azken erroa. Unibertsitatea sustatu, eskola eta lorategi botanikoak sortu, Sociedad Botánica de Venezuela hauspotu... makina lan egin zuen bertako landarediaren ezagutzaren alde. Berari esker, ehunka landare berri ezagutzen ditugu; tartean, Espeletia, Coespeletia eta Espeletiopsis generoetako asko.

Haren abizena, laudoriotan, izen darama landare genero oso batek. Aristeguieta genero horrek 22 espezie biltzen ditu. Horietako bat Aristeguieta uribei da. Landare hori ezagutu nuenean, zera bururatu zitzaidan: “Landare euskaldunik bada, horixe izango dek ba Aristeguieta uribei”. Aristeguieta badakit nondik datorren, baina uribei hori? Zein uribetar arraiori ohore egingo ote dio? Eta hara ustekabea, Uribei abizena daraman landare mordoa dago Hego Amerikan. Zutik irakurtzen ari bazara eseri, hauek denek daramate Uribei abizena: Paragynoxys, Ida, Sudamerlycaste, Salvia, Clidemia, Espeletia, Machaerium, Stelia, Sobralia, Berberis, Lepanthes, Epipendrum, Calliandra, Aphelandra, Croton, Matalea, Dicliptera, Monochaetum eta Heteropterys. Gehiago ere izango dira, seguru. Honi buruzko zerbait gehiago topatzeko peskizan, hor non aurkitu dudan genero bat ere baduela delako Uribe honek: Uribea. Eta genero horretako landare bakarra Uribea tamarindoides da. Kolonbian eta Costa Rican bizi den zuhaitza: zura lantzen zaila baina ona ematen duen zuhaitz handia, 40 metro arte hazten dena. Ikusgarria izan behar du, aldameneko zuhaitzetatik bereizteko lore arrosa-ubelezko zapela janzten duenean.

Uribe delako horren arrastorik ez, ordea! Eta niri jakin-mina berotzen. Pentsatu dut inguru horretako Lorategi Botaniko guztietara informazio eske idaztea dela zuzenena. Eta, hara, ezustekoa: Medellíngo Lorategi Botanikoak Joaquín Antonio Uribe izena du. Beste guztiak alde batera utzi eta idatzi diet lotura honen arrazoia gizon hori izan daitekeen-edo galdezka. Erantzunik bada, jakingo duzue. Ditxosozko Uribe hau! Hego Amerikan euskal izena daraman landare mordoa ezagutzeko kakoa bera izango den usaina aditzen dut. Ikuskizun dago.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Bestelakoak
2019-05-19 | Jakoba Errekondo
Zaldaleak irabazten

Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]


2019-03-31 | Jakoba Errekondo
Klima aldaketa eta paisaia

Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]


2018-09-16 | Jakoba Errekondo
Sagardoaren emakumeak

Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]


2018-07-22 | Jakoba Errekondo
Alde guztietatik jatea

Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]


2018-04-22 | Jakoba Errekondo
Kurka-kurka

Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]


Eguneraketa berriak daude