Munduko sagardoak

Espainian (Asturiasen eta Galizian batipat), Euskal Herrian eta munduko gainerako herrialdeetan egiten diren sagardoek badute ezberdintasunik: hemen sagardo naturala edo "Hard Cider" delakoa kontsumitzen dugun bitartean, kanpoan sagardo gasifikatua nagusitzen da, atxanpanatua. Astuariasek ere halako sagardoa ekoizten du nahiz eta kanpoan saldu nagusiki. Sagardoa dastatzeko plazerra zabaldu egin da beste herrialdeetara. Kasu hauetan, masifikazioa dela eta produkzioa industrializatu egin da, artifizialagoa bihurtuz.

Ingalaterra, Irlanda zein Frantzian egiten den sagardoak, produktu industrializatua izaki, guk ezagutzen dugun sagardoaren naturaltasuna galdu egin du. Industrietan egiten den sagardoa sagar-zuku, muztio eta kontzentratuak oinarri hartu eta gasa eta gozagarria gehituz egindako txanpain erako sagardo gasifikatu gozoa da. Alkohol gutxiko edari arina da. Sagardo naturala ez bezala, txanpain-sagardoari gasa, bere ezaugarririk nagusienetakoa, prozesuan zehar gehitzen zaio. Gainera, gozo puntu berezia
lortzeko, muztioaren hartzidura moztu egiten da azukre guztiak alkohol bihurtzea eragotziz; behar izanez gero azukre gehiago eransten zaio ondoren. Legamia sagardogintza prozesuan ezinbesteko elementua da sagardogile hauentzat eta era guztietakoak erabiltzen dituzte gainera.

ASTURIAS
Adituen arabera Euskal Herrian lehenago hasi ziren sagardoa egiten baina Asturias beti izan da produkzioaren errege. Urtean Espainiako estatuan produzitzen diren 70 milioi litroetatik Asturiasek 51 milioi inguru egiten ditu (% 72,8). Euskal Herrian % 21,4 eta Galizian % 5,7 egiten da. Nafarroak oso kopuru txikia produzitzen du.

Sagardoa erabat barneratuta dago asturiarren eguneroko bizitzan eta ura bailitzan edaten da etxean, tabernetan zein era guztietako ospakizunetan. Taberna batek egunean 35-40 kaxa sagardo zerbitzatzen ditu. Euskal Herrian, berriz, arraroa da taberna batek urtean 200 kaxa xahutzea.

Batzuen arabera Asturiasko sagardo naturala Euskal Herrikoa baino gozoagoa da, baina beraiek Euskal Herrikoa gozoagoa dela diote. Dena den, desberdintasun bat finkatzearren, asturiarra arinagoa dela esan genezake. Edaria egiteko prozesuan desberdintasun txiki batzuk dauden arren nahiko sistema antzekoa erabiltzen da Asturiasen eta Euskal Herrian. Asturiarrek sagardoa barriketan denbora gehiagoz edukitzea atsegin dute eta kontsumitzen den heinean ateratzen dute sagardoa kupeletik. Sagardoa barrikan bi urtez egotea gerta daiteke askotan. Bestalde, asturiarrak artistak dira sagardoa zerbitzeko garaian: sagardoari beharrezko bizitasuna eta gozotasuna emateko botila eta edalontzia ahal den guztia aldentzen dituzte. Sagardoa zerbitzen benetako artistak dira.

Asturiarrek bertako sagarrarekin ekoizten dute sagardoa eta gehiena, 40 milioi litro inguru, bertan kontsumitzen dute. Sagardo atxanpanatuko produkzio handia dute eta arrakasta handia du mundu zehar ("El Gaitero" ospetsua esate baterako). Sagardo mota hau egiteko sagar produkziotik parte txiki bat besterik ez dute erabiltzen. Kanpotik erosten duten zuku kontzentratutik egiten dute sagardo atxanpanatu gehiena.

FRANTZIA
Normandia eta Bretainiako lurraldeak dira sagardogintzan ospe handiena dutenak. Sagardoa tradizio handiko edaria da eta janariaren kulturarekin batuta agertzen da normalean. Arestian esan bezala, Frantzia da sagar produzitzailerik handiena Europan eta gaur egun 18 milioi sagarrondo inguru dituzte sagardotarako.

Frantziako sagardorik ospetsuenak Auge eta Othe lurraldeetakoak dira. Bertan aitzinako sagardogintza sistemak erabiltzen jarraitzen dute, produkzioa kopuru altuan egiten badute ere. Lurralde hauetan egiten den sagardo naturala Euskal Herrian ezagutzen dena baino askoz ere gozoagoa da eta atxanpanatuak du arrakastarik handiena. Othen lau sagardo mota desberdin egiten dira, bakoitza egoera desberdinean edo bakoitzaren gustuen arabera kontsumitzeko: "Cidre de Cru", "Cidre Bouché", "Cidre de Table" eta "Cidre".

BRITAINIA HANDIA
Ingalaterran -Estatu Batuetan eta Kanadan bezalaxe- sagardoa izugarrizko lehian dago garagardoarekin. Sagardoa pub eta tabernetan asko edaten da eta munduan sagardo gehien kontsumitzen duen lurraldea dela esan dezakegu. Dena den, Europako beste herrialdeetan bezala, Ingalaterran ere sagardo gozoa eta atxanpanatua da nagusi. Hereford zonaldean egiten den sagardo ia guztia gasifikatua da eta egiten den sagardo natural urriak azukre maila handia du. Guk ezagutzen dugun sagardo naturala baserrietan besterik ez da egiten.

Hona hemen Ingalaterran egiten diren sagardo moten zerrenda. Erabiltzen diren sagar, legami eta azukreen arabera, zortzi sagardo mota ezagutzen dira:

1.- Draft: sagardorik arrakastatsu eta salduena da. Alkohol maila baxueneko sagardoa da (% 6). Bi kategoria ezagutzen dira: sagarrekin bakarrik egindakoa eta azukrea, ur karbonatatua eta zuku kontzentratuaz egina dena.
2.- Farmhouse Style: era tradizionalean egindako sagardoa, "benetako sagardoa" deitua. % 5 eta % 12 bitarteko alkohola du. Bi kategoria ezagutzen dira: lehorra, ezer ere erantsi gabe edo kendu gabe egiten dena, eta azukreduna.
3.- French Style: Fermentazio prozesuan "defekazioa" deritzona egiten dute, hau da, alkohol kopurua % 2 eta % 5 bitartean mantendu dadin eskua sartzen dute. Ez diote inolako osagairik eransten. Sagardo karbonatatua edo karbonatatu gabea izan daiteke.
4.- Sparkling: duen alkohol maila % 5etik gorakoa da. Bi mota daude: Karbonatatua, txanpaina egiten den era naturalean ekoiztua, eta artifizialki karbonatatua dena.
5.- Cyser: sagardo honi eztia eransten diote. Sagardo ilun eta gozoa da.
6.- Apple Wine: alkohol kopurua % 12tik gorakoa da eta klase batzuei azukrea eransten diote.
7.- New England Style: burbuiladun sagardoa da eta % 8 eta % 14 bitarteko alkohol maila du. Legami eta elementu kimikoez gain azukrea eta mahaspasak eransten dizkiote. Karbonatazioa era naturalean lortua behar du izan eta ardo legamia erabil daiteke bakarrik garagardo mota hau egiteko.
8.- Specialty Ciders: orokorrean alkohol maila % 14koa baino altuagoa du. Nahi adina gauza eransten zaizkio: fruituak, belarrak... baina zukuaren % 75 sagarrarena behar du izan.

ESTATU BATUAK
Sagardoa kolonizatzaileen eskutik iritsi zen Ipar Amerikara. Beraz, sagardoak kontinente horretan historia laburra du. Sagardoak azkar egin du bere bidea Estatu Batuetatik, batik bat bertako ingeles koloniek sagardoa edateko ohiturari eutsi egin ziotelako. Aurrerago esan bezala sagardoak erabateko beherakada ezagutu zuen "Alkohol Debekua"ren garaiaz geroztik. 1840ko hamarkadara arte edaririk ospetsuena izan zena erabat desagertu zen garagardoaren mesederako. Hipotesi asko eztabaidatu dira sagardoaren desagerpenaren inguruan baina ez dirudi bakar batek ere desagerpenaren zergatia zein izan zen argitzen duenik.

Kolonizazio garaian sagardoa eta garagardoa edaririk maitatuenak izan ziren baina, dirudienez, lehenak aurrea hartu zion sagardoari. 40 eta 50eko hamarkadetan alemaniar inmigranteak Estatu Batuetara iritsi zirenean garagardoa produzitzeko sistema berriak eraman zituzten beraiekin eta garagardoaren kalitatea asko hobetu zen. Edari hau hartzeko ohitura, aldiz, ez zen ingeles jatorriko jendearen artean desagertu eta gainera sagarrondoen landaketa politikak aurrera jarraitu zuen. Beraz ez dirudi garagardoaren arrakastak sagardoaren porrota eragin zuenik. Beste hainbat faktore hartu beharko lirateke kontuan.

Sagardoak, errepublika garaiko baloreekin erabateko lotura zuen, tradizioa eta nekazal bizimoduaren idealekin. Baina Estatu Batuek mende berriaren aurrean ideia berriak bereganatu zituzten eta sagardoa, dirudienez, haietatik at geratzen zen. Gaur egun bost sagardo-ekoizle etxek sagardoa egiten duten arren, leku gutxitan edaten da edari hau. Woodchuck etxeak, adibidez, Wyoming eta Oklahoma ezik estatu guztietara banatzen du sagardoa, baina bertan edaten den edari alkoholdunen portzentaiaren oso zati txiki bat osatzen du.

Sagardoa egiten duten enpresak ardo elkarte txikiak dira (handiak Euskal Herriarekin alderatuz gero) eta mendebaldean biltzen dira nagusiki. Bost etxe dira sagardo egile nagusiak: Hornsby's, Woodchuck, Cider Jack, Woodpecker eta Wyders. Guk bigarren etxearen datuak ezagutzen ditugu. Baina Bulmer's eta Woodpecker's etxe ingelesak dira Estatu Batuetan gehien edaten direnak. Kanadan, aldiz, sagardo kontsumoa izugarri handia da eta Ontario aldean produzitzen dena da arrakastatsuena. Tradizio handiko sagardoa da hau ere.

Woodchuck enpresak hiru motako sagardoak egiten ditu:
1.- "Amber", txanpain legamia eta azukrearekin egindako sagardo fresko eta txispaduna. Hauxe da gehien saltzen den sagardo klasea (% 67).
2.- "Dark and Dry". Honek ere legamia du baina bere ezaugarri nagusia karamelu bihurtutako azukrea da. Horrek ematen dio kolore iluna.
3.- "Granny Smith Draft Cider". Mota horretako sagarrez bakarrik egina. Hauxe da gogorrena eta mikatzena.

MUNDU OSOAN
Finlandian sagardo asko edaten da eta Ingalaterra zein Estatu Batuetan bezalaxe, taberna eta pubetan saltzen da nagusiki. Garagardoaren alternatiba modura edaten dute gazteek sagardoa eta bere kontsumoak gora egin du etengabe azken urteotan. Bi sagardo marka daude Finlandian: Chymos eta Marli. Bestelakoak kanpotik ekartzen dituzte. Lehenengoak "Green Fizz" deituriko sagardoa egiten du. Honek % 4,7ko alkohol kopurua du eta litro bakoitzeko 80 gramo azukre du. "Green Fizz Extra" delakoa ez da hain gozoa baina alkohol gehiago du. Marlik "Golden Cap Cider" (60gr/l eta % 4,7 alkohola) eta "Golden Cap Extra Strong Cider" (60gr/l eta % 7 alkohola) delakoak egiten ditu. "Golden Cap" ez da "Green Fizz" bezain gozoa.

Europan sagardoa egin eta edaten da Belgika, Alemania, Austria eta bestetan ere.

Ameriketan, atal berezi batean aipatutako Estatu Batuak eta Kanadaz aparte, sagardoa aurki daiteke Iberoamerikako hainbat herrialdetan.

Munduan zehar, ingelesek kolonizatutako herrialdeetan behintzat zabalduta dago sagarrez egindako edari hau, udarearekin egindakoak bezala. Horrela, aurki daiteke sagardoa Hegoafrika, Australia eta Zeelanda Berrian.