Net hurbil

GERRA OSTEAN IRAKEN HONDAMENDI EKOLOGIKOA

Kalkulu asko egingo zituzten Irak erasotzera doazen potentzia handiek erabaki latz hori hartu dutenerako. Kalkulu ekonomikoak bidenabar. Baina bestelako kontuak atera dituztenak ere badira: milaka heriotzekin eta hondamendi ekonomikoarekin batera, triskantza ekologikoa ere handia izanen baita ondoko hilabeteetan Iraken.

Ehun milaka kontatu beharko dira Iraken gerrak eragingo dituen heriotzak. Eta munduko petrolio erreserbarik handiena oinpean duen herrialde horretan guduek eragingo dituzten kalte ekonomikoek ere zenbakia izanen du laster. Denbora asko baino lehen, Estatu Batuek gerra abiarazteko erabakia aspaldi hartua dute-eta.

Gerrari ekiterakoan epe laburreko etekinak hartuko zituzten kontuan estratega militarrek, gehienetan bezala, eta ondorengo bi hamarkadari begira Estatu Batuen energia beharren kalkuluak ere erabakiorrak izan dira jauzi berri honetarako. Irak eta inguruko herrialdeetan gerrak eragingo dituen kalte ekologikoak ez dirudi inork asko baloratu dituenik, eta aldiz horiek oso ondo neurtuta daude duela hamaika urte burutu zen Golkoko Gerratik. Ordukoa errepika baitaiteke oraingoan... baina neurri askoz handiagoan.

“Exon valdez” bider 150

Gerra haren atal ezezagun horiek aztertu dituen erakunde bat baino gehiago bada. Washingtongo American University-k dituen Mandala izeneko proiektuen barruan, bada bat gatazkek ingurumenean dituzten ondorioak aztertzen dituena: "Inventory of Conflict and Environment" (ICE) data baseak munduko 110 gerra eta gatazka ikertzen ditu ekologiaren ikuspegitik. Beste erakunde bat Mikhail Gorbatxovek sortutako Gurutze Berdea da. “Friends of the Earth” (Lurraren Lagunak) elkarteko bi kidek oso informe garrantzitsua argitaratu dute berrikitan "The Guardian" egunkarian. Eta gerra hartan hain ugari erabili zen uranio pobretuaren eraginei buruzko oso informe zehatza Amsterdameko “Laka” fundazioak eskaini du.

Ikertzaile guztiek azpimarratu dute kutsadura kimikoaren garrantzia. Hasteko, petrolioak Kuwaiten eragindako kutsadura izan zen ondorio oso nabarmena. Saddam Husseinen tropek Kuwaiteko putzuetako iturriak irekita utzi zituzten beren ihesean, eta horren eraginez historiako petrolio kutsadurarik handiena gertatu zen. 60 milioi upel petrolio isuri zen orduan, Alaskan "Exon Valdez" ontzi famatuari ihes egin zion kopuruaren 150 halako.

46 kilometro koadro hartuz, 246 aintzira beltz eta bizigabe sortu ziren isuri horiekin guztiekin. Petrolioa hein batean Golkoko uretaraino ere iritsi zen eta han isuri ziren 11 milioi upel, "Exon Valdez"en 20 halako. 1.500 kilometro baino gehiagoko kostaldea geratu zen luzarako zikinduta. 80 itsasontzi baino gehiago hondoratu zen gainera itsaso horretan, eta denetara hamarkadatan konponduko ez den hondamendia eragin zuten.

Putzu horietako askori, gainera, su eman zioten irakiarrek etxerantz ihes egiterakoan. 613 petrolio putzu sutu zituzten, eta horien kearen eraginez eskualde zabal bateko tenperaturak bederatzi hilabetetan 10 gradu hotzagoak izan ziren.

Eta hori gutxi balitz, Saddamen kontrako erasoa egin zuten aliatuen makineria militarrak ere bere mugimendu zamatsuan gogor kaltetu zituen ekosistema oso ahulak diren desertuko hareak. Gerra bukatuta, Kuwaiteko arduradunek aitortu dute duna higikorrek aurretik hartzen zuten zabaleraren bi halako dutela geroztik, eta harea eta hauts ekaitzak orain gogorragoak direla.

Irakiarrek isuritako petrolioaren heren bat lortuko zuten berriro biltzea kuwaitarrek. Gainerakoa hondarretan lurperatu zen, herrialde horretako ur edangarrien erreserben erdiak luzarako pozoituz. Ingurumenean petrolioaren atal honek bakarrik 40.000 milioi dolarretako kostea eragin zuela kalkulatu da. Irak askoz handiagoa izanik, hastear dagoen gerra are garestiago aterako zaio naturari. Eta hori, kontuan hartu gabe oraingoan beste eragin kimiko ezberdinak ere izanen direla: egia bada irakiarrek arma kimikoak badituztela, bai horiek erabiltzeak edo bai horiek erasoan leherrarazteak eragingo dituztenak.

Uranio urrituzko munizioak, modako herio tresnak

Golkoko gerratik nahikoa nabarmendu ez den beste kaltea uranio urritu edo pobretuz egindako proiektilek eragindakoa da. Batzuen ustez 300 tona uranio erabili zen gerra hartan eta beste batzuen iritziz 800. Hainbat ikertzailek kalkulatu du 50 tonaren erabilerak milioi erdi bat pertsonaren minbiziak sorraraz ditzakeela ondorengo urteetan. Balkanetako gerretan ere erabili da munizio mota hau, eta gero eta garbiago dago Estatu Batuetako soldadu beteranoak berak ere ari direla horren ondorioak nozitzen.

Uranio oxido hautsa tankeak edo gotorlekuak zulatzeko munizioetan erabiltzen da, eta AEBetako armadaren "Abrams" tanke batek horietako "pepino" bat botatzen duen bakoitzean 900-3.400 gramo uranio barreiatzen du haizean. Hauts fin hori inguruan daudenek arnastuko dute, edo kilometrotaraino urrunduko du haizeak, urruti dauden pertsonen biriketaraino eramanez.

Erasoan doazen tropak ezin dira behar hainbeste babestu hauts horretatik, eta are gutxiago arerioak eta inguruan diren zibilak: hauen biriketara bezala edango duten uretara edo janarietara hedatuko dira hauts pozoitsu horiek.

Gero eta gehiago erabiltzen da munizio mota hau, bai tankeen eta helikoptero edo hegazkinen kanoietan, baina baita soldaduen proiektil ttikiagoetan ere. Horiek ukitutako lurrak deskontaminatzeko kosteak? Izugarriak: AEBetan egin zen saio bat froga gisa eta 69 tona jaurti ziren 200 hektarea uranio oxido hautsetik garbitzeko. 4.000-5.000 milioi dolar beharko zela kalkulatu zuten. Saudi Arabia, Kuwait eta Iraken gutxienez 300 tona erabili baziren...

Landareak, animaliak... eta gizakiak

Aipatu ditugun erakunde horiek gainean dugun gerra honen bestelako eraginak ere aztertu dituzte. Herrialdeko bioaniztasunak jasango du eraso gogorra. Nazioartean garrantzitsutzat katalogatuta daude 33 padura edo zingira Iraken. Hainbat animaliaren berezitasuna ere azpimarratu izan da, dortoka ugarirena adibidez. 1991ko Golkoko Gerrak erakutsi zuen zer nolako kalteak jasan zituzten itsasoko plankton eta animaliek pozoiketa zela medio. Hain famatuak diren hango ganbak ikaragarri urritu ziren hurrengo urteetan, adibidez, beste arrainak bezala.

Eta ororen buru, gerraren kalte ekologiko nagusia gizakien heriotz, zauri eta lekualdatzeek osatzen dute. Duela mende erditik hona, edozein gudutan hamar hildakotik zortzi baino gehiago dira zibilak. 1991ko gerrak, Saddam Husseinen errepresioak eta zigor ekonomikoek Iraken bost milioi gizaki ihes egitera kondenatu zituen, eta beste milioi bat herrialde barruan lekualdatzera. Orain Irak lurrez eraso eta inbaditzen badute, zenbaiten kalkulutan 300.000-400.000 herritar bihurtuko dituzte biktima.

Batzuek arma beldurgarriekin erasoz, besteek munduko taktikarik zaharrena erabiliz -"etsaiaren eskuetan utzi baino hobe dena kiskaltzea"- lurraren osasuna eta milioika gizakirena hondatuko dituzte erremediorik gabe, urtetarako.

Pello Zubiria