|
Nola
iritsi ITZALTZU-OTSAGI-ORBARA-ORBAITZETA |
NAFARROA GARAIKO IRATIREN BIHOTZERANTZ
Orik eskaintzen dituen ikuspegiez gozatu ostean, Otxagabia-Otsagirako
bidean jarraituko dugu. Alde honetatik ere paraje ikusgarri eta
basatiak ikusiko ditugu, ez baita animalien edo gizakiaren aztarnarik
ikusten, mendiak, landaretza, izeiak, pagoak... besterik ez. Beti
Otsagirako bidean, 16. km-an lehen herria aurkituko dugu, Itzaltzu.
1034ko San Salbador eta San Migel Monasterioaren babespean sortua,
eliza gotiko berantiarra dugu (XVI. mendekoa), gurutzeria erako
sabaia eta XIV.eko birjina gotiko bat duela.
3 km. geroago, Otsagiko sarreran, eskuinetara Muskildako
Andre Mariara doan bidea abiatzen da, 4 km. igo ostean. Baseliza
dagoen menditik bailara osoa ikus dezakegu gure menpe. Jaitsi eta
berehala, Otsagin sartuko gara, seguru aski Euskal Pirinioetako
herririk politenean, bere harrizko kaleetan eta bi edo lau isurialdeko
teilatupeetan ibiltzera.
Herria zeharkatu eta eskuinetara Elurretako Andre
Mariara doan bidea hartuko dugu, berriz ere Iratiko bihotzerantz.
Asfaltaturik dagoen arren, bidezulo askotxo ditu; beraz, lasai eta
beti zuzen joanez paisaiaz luzaroago gozatuko dugu. Handik pixka
batera, gorantz hasiko gara eta panoramikek ere hobera egingo dute.
10. km-an Abodi Mendatean izango gara, eta ikustaldiak
paregabeak bihurtzen hasiko zaizkigu, lehenbizi soilguneez eta gero
pago eta izeiez beterik. Euskal Herrian gutxi izango dira hau bezalako
mendi-errepide ederrak. Otsagitik 23 km-tara agerrune batera iritsiko
gara, eta bertatik eskuinera, Elurretako Andre Mariaren baseliza
txiki eta zuria ikusiko dugu.
300 metrotara Iratiko Etxoletako hondakinetara iritsiko
gara. Hemen aparkatuz gero, hondakin horiek eta pixka bat aurrerago
baseliza bisitatzeko aukera izango dugu, baina batez ere, Irabiako
Urtegiari itzulia eman ahal izango diogu. Dagoeneko Iratiko bihotzean
bertan gaude, eta edonora joan gaitezke, ikusiko dugun guztia eder-ederra
izango baita.
Bide beretik itzuliko gara Otsagiraino, eta bertan
eskuinetara, Iruñera doan bideari jarraituko diogu. Ezkarozen
eskuin aldera egingo dugu, Auritzerako (Burguete) bidean. Pirinioetako
herri polit honetan San Roman Eliza, hainbat jauregi eta armarria
duten etxeak azpimarratuko genituzke. Bi baseliza ere badira: Santa
Luzia eta Madalenarena.
Gorantzako errepide atsegin batetik Eaurtara (Jaurrieta)
iritsiko gara. Zaraitzu Bailarako herririk garaiena da. 1880an sute
batek ia osorik kiskalita utzi zuen. San Bartolome Apostoluaren
elizan zenbait zurezko tailu interesgarri ditugu. Remendia Mendatea
pasa ostean, Abaurregaina zeharkatuko dugu. Euskal Herriko herririk
altuena da (1.032 m.). Zatoiako leizean aztarna arkeologikoak ikusi
eta espeleologia praktikatzeko aukera dago. San Migel Gainetik,
berriz, bista ederrak.
Aurrerago, Abaurrepea ingurutik (San Martin Tours-eko
eliza gotikoa), Iratiko beste zati handi bat ikus dezakegu, eta
5 km aurrerago, Garaioan (eliz ataria, Udaletxea eta garai bat),
noiznahi eta nonahi ikusiko ditugu paisaia politak. Hemendik 3 km-tara
Ariben (garai bat eta erdi aroko zubi erromatarra) sartuko
gara. Bertan 180º eskuinetara egin eta Orbaitzetarantz hartuko
dugu.
Berriz ere Iratiko bihotzerantz goazela nabarituko
dugu, paisaiak gero eta ederragoak direlako, Orbaratik pasatuko
gara (San Roman eliza, erdi aroko zubia eta garai bat), eta 2 km
aurrerago, Orbaitzeta herritik. Irabia eta Iratirako sarrera den
herri honek 3 garai eta zenbait trikuharri ditu, baita San Pedro
Apostoluaren eliza gotiko berantiarra, harrian egina, erretaula
txurrigereskoa duela.
Azkenik, 3 km aurrerago dagoen bidegurutzean ezkerretara
egin, Fábrica de Orbaicetarantz, eta gero zuzen
jarraituz, beste 2 km-tara Orbaitzetako Olara helduko gara (kartela
duen zubitxo bat igaro eta berehala ezker aldera eginez); berriz
ere, Iratiko bihotzean egongo gara. Olaren hondakinak ibaiaren gainetik
pasatzen dira. XV.ean burdinola izan zen, baina 1784an Karlos III.ak
Erregearen Arma Fabrika izendatu zuen, trukean aezkoarrek bere mendiak
estatuari utzi beharko zizkiotelarik (1988an itzuliak). Olak 1873an
utzi zion lan egiteari.
|
Zer ikusi |
IRABIAKO
URTEGIA
Iratiko Oihanaren erdialdean, alde guztietatik zuhaitzez inguratuta
dagoen urtegi zahar eta bitxi hau dugu, landare-itsaso baten erdiko
ur-irla bailitzan. Urtegi honek horrenbestez, Iratiren bihotza ezagutzeko
aukera eskainiko digu, berau inguratzen duten bidetxoak ez baleude
oso-oso zaila gertatuko bailitzaiguke baso eder honetan hainbeste
barneratzea.
Urtegiak 13,5 Hm3ko edukiera dauka, eta presak, berriz, 158 metroko
luzera eta 44ko altuera ditu. Itxurari dagokionez, mapari begiratzen
badiozue, hiruhortzeko bat dirudiela ikusiko duzue, hortzak bata
bestetik urrun dituena.
Kondairak dioenaren arabera, inguru hauetan, Parisen pozoitua izan
zen Juana de Labrit Erreginaren mamua agertu ohi da haizealdietan,
sorginek eta lamiek haren hondakinak hartu eta haren lurralde (Iratiko
Oihana) izandakoetan batera eta bestera darabiltzatela, beldurgarriki.
Horregatik, ekaitz-egunetan aezkoarrak beren etxeetan babesten dira,
mamuak harrapatu eta desagerrarazi ez ditzan.
IBILBIDEA
Oinezko ibilbidea Elurretako Andre Mariaren Ermitatik hurbil ditugun
Iratiko Etxoletako hondakinetatik hasiko dugu (ikus ibilbidea).
Erreka ezkerrean eta Zabaleta mendia eskuinean ditugula, aparkaleku
batetik abiatuz txarto asfaltatuta dagoen baina sekulako zuhaitz
tzarren artean doan bidetxoari jarraituko diogu. 6 bat km-tara urtegiaren
iparraldeko muturrera iritsiko gara, eta gero, Egurgi zubitxotik
ezkerrerantz segituko dugu. Jarraian, hegoalderantz zuzenduz, beti
ere urtegia ezkerrean dugula, beste 6 km eder egin ostean presara
iritsiko gara.
Orduan egin beharreko guztia zera da: presa zeharkatu eta ezker
aldetik abiatzen den bidezidor ederra hartu, urtegia ezkerrean dugula
bira osoa emateko, eta hasierako aparkalekuaren inguruan amaitzeko.
Guztia egun erdi batean egin daiteke.
OTSAGI
Otxagabia edo Otsagi Anduña eta Zatoia ibaiek bat egiten
duten lekuan aurkitzen da. Hortik aurrera bailara osoari izena ematen
dion Zaraitzu (Salazar) ibaiaren ur garbiak bat eginik joango dira.
Haran honetako herririk populatuena, Otsagi, Euskal Herri osoan
topa daitekeen herririk politenetakoa da, euskal Pirinioetako kutsu
nabarmena daukana.
Gainera, Irati deitzen den mirari horretan sartzeko Nafarroako
ate eta zerbitzugune nagusia da, berau bisitatzea derrigorrezkoa
bihurtuz. Horrela, naturazaleak bazarete, ondo legoke herriko Naturaren
Interpretazio Zentrotik osteratxo bat egitea. Zabalik: apirila eta
iraila bitartean, egunero (astelehenetan izan ezik), 10:30-14 eta
16:30-20 ordu bitartean; urtean zehar, igande eta jaiegunetan, 11-14
eta 16-19:30 ordu bitartean. Helduen sarrera 200 pezetakoa da.
Herria bere oinetan duen eliza San Joan Ebanjelizatzailearena da.
XVI. mendean altxatua, hurrengo bi mendeetan zenbait aldiz berritu
zuten, eta barruan Berpizkunde eta barroko estiloko erretaula ederrak
ikus daitezke.
Halere, Otsagiren xarma, monumentu batek edo batzuek baino gehiago,
herri osoak gordetzen du bere barnean: Pirinio estiloko harrizko
etxeak, horien ateburu, balkoi edota hegal landuak, arbel gris-beltzezko
edo teila gorrizko teilatu maldatsuak, galtzada-harriz egindako
karrika aldapatsuak, ibaien gaineko harrizko zubiak, herria bitan
banatzen duen ibaiko ur garbiak...
Berau bisitatzea zoragarria bihurtzen duten hainbat eta hainbat
xehetasun, bertako kaleetan zehar paseatzera gonbidatzen duten milaka
detaile. 1794an Konbentzio Gerraren erdian frantziarrek su eman
ostean, inoiz baino ederrago azaltzen zaigun herri honen ikuspegi
orokorra, Iratirantz joateko bidegurutzetik lortuko dugu. Leku horretan
bertan XVI.-XVII. mendeetako Kalbario edo Gurutze platereskoa dago,
atzean beste eraikinen gainetik eliza nabarmentzen den herria duela,
ezin hobeto kokatua.
MUSKILDA BASELIZA
Otsagiko elizaren atzealdetik (antzinako bidetik) nahiz herriaren
sarreran gorantz egiten duen errepidetik (ikus ibilbidea), herria
bera eta haran osoa mendean hartzen dituen mendixka batean kokatua,
santutegi ospetsua dugu.
Berehala, Muskildako Ama Birjinaren dorretxo bitxiaren egur beltzeko
teilatu biribil edo konikoak zuen arreta erakarriko du, eta baita
bere atalde erromanikoak ere, gainjarritako puntu erdiko lau arku
erakusten dituena. Urtero, irailaren 8ko erromeriara jende asko
hurbiltzen da, bestelakoen artean herriko dantzarien mugimendu koloretsuak
ikustera. Ermitaren alboko begiratokitik bistak ere oso politak
dira.
Herrialdea:
Iruñera:
Altitudea:
Biztanleak:
Euskaldunak:
Azalera:
Dentsitatea:
Jaiak: |
Nafarroa
85 km.
765 m.
701
%7
130 km2
5 bizt./km2
Ama Birjinaren Eguna (irailak 8) |
|
Argazkiak |
Otsagi, Muskilda baseliza
|
Otsagi, elizara zuzentzen duen karrika |
Irabiako urtegian zehar
|
|