Internet aukera bezala zabaldu zen askoren begien aurrean duela urte batzuk. Helburua sarean egotea zen, zertarako, nola edo zer modutan egon behar zen gehiegi pentsatu gabe. Behin hasierako eztanda gainditu ondoren ordea, poltsikoari begiratu diogu guztiok, batzuk etekina nondik atera aztertzeko eta besteak informazioa doan eskuratzeko modua aurkitzeko.

Oso gai zabala da mahai gainean jarri duguna. Edonola ere, gaia mugatu nahian, kazetaritzaren, edukien eta komunikabideek gaur egun sarean bete behar duten funtzioaren inguruan aritu gara.

Interneti buruz egiten dugun bigarren LARRUN da honakoa. Lehenengoan esan genuen ez zela azkena izango. Oraingoan ere gauza bera diogu, erantzunak baino oraindik galderak direlako nagusi.

Galdera askorekin iritsi ginen eta Iñigo Kortabitarte, Javier Diaz Noci, Iban Arantzabal eta Juan Etxenike mahaikideek gure galdera guztiei erantzun diete, bakoitzak bere esperientziaren ikuspuntutik. Solaskideen gogoetek erantzunak baino, egungo errealitatearen isla utzi ziguten, formula magikorik ez duen eta galderez betetako errealitate baten isla, alegia.

Hasiera batean Interneten egotea zen garrantzitsua eta ez zitzaion gehiegi erreparatzen finantziazioari. Gainera, publizitatetik dirua lortuko zenaren ustea guztiz zabalduta zegoen. Aipatzen ari garen aldaketa hori emateko zer faktore eman dira?

I. KORTABITARTE. Argi dago aurreikuspen zuzenak ez genituela egin. Orain dakigunaren ikuspuntutik aholkularitza enpresen txostenei begirada bat botatzen badiegu garbi dago akats galantak egon zirela.

Interneten egotearena, denak kutsatu gintuen gaixotasun bat izan zen. Dirutza izugarriak gastatu ziren tamaina lortzeko eta Interneten egotearen borroka horretan alde batera utzi ziren enpresaren urrezko legeak. Esaterako, "Gastuak ken sarrerak berdin mozkina". Eta hor etorri ziren arazoak, konturatu ginenean gehiegi gastatzen ari ginela eta sarrerak ez zirela guk uste genuena. Horren aurrean argi zegoen eredua guztiz aldatu behar zela.

J.D. NOCI. Gure sistema finantziazio publikoa da. Beraz, guk ekoizten ditugun edukiak, printzipioz debaldekoak dira. Egia da hasiera batean, mundu hau ikertzen hasi ginenok egitura enpresarial bat eskatzen genuela, baina ez da gertatu guk nahi bezain azkar.

Ni adibidez, harritu egin nau, "El Pais"en jarrerak. Nik gogoratzen dut esaldi bat. Agian testuingurutik aterata dago, baina esaldia honakoa zen: "Nahiago dut mila irakurle galtzea erosle bat lortzen baldin badut". Eta hori ez dakit zein puntutaraino egia den.

Askotan erredakzioak ez dira berriak, ez dira komunikabide digital horretarako propio eraikiak edo sortuak, baizik eta papererako sortzen diren edukiak nolabait moldatu egiten dituen erredakzioak dira. Ez dakit ze puntutaraino kazetal enpresek balio erantsia lortu nahi duten.

Baina Unibertsitatean marfilezko dorre batean bizi gara eta guk batez ere desioak botatzen ditugu, beraz ni marfilezko dorre horretatik ari naiz.

I. ARANTZABAL. Arazoa hori da. Paperean pentsatutako medioetatik egin dela salto Internetera. Beste gabe, inertziaz egindako gauza bat izan da. Orain sortzen ari diren medioak, izan weblogak edo beste modu bateko medioak, Interneterako pentsatuta dauden medioak dira. Euskal Herrian ere, paperetik Internetera informazioa "bolkatu" egin dute, kopia bat izan da. Interneteko bertsioak, badu nolabaiteko balio erantsi minimoa, akaso hemeroteka edo bilatzaileak edo dena delakoa. Balio erantsia minimoa izanik, zer neurritaraino esaten diozu erabiltzaileari horrenbeste kobratuko diozula? Gainera ez dakit posible den, orain arte doan izan dituen gauza guztiengatik kobratzen hastea, "El Pais"ek egin duen moduan.

I. KORTABITARTE. 2001. urtean "Prisacom"en emaitza negatiboa 10,81 millioi eurokoa izan zen. Eta muga batera iristen zarenean kobratzearen bideari ekitea ez da horren zaila.

I. ARANTZABAL. Kobratzearena, mozkin derrigorrezkoa eta zuzena lortzea da. Internetek ezer badu zeharka lortzen diren mozkinak dira, zuzenean inputableak ez diren mozkinak. "El Pais" ez dakit zenbat mila erabiltzaile izatetik ordaintzen duten 10.500 inguru harpidedun izatera pasa da. Ez dakit nik zenbateraino irabazi duen. Enpresa ikuspegi estu batetik, mozkin batzuk gehiago lortu ditu agian, baina inputablea ez den balore horretan asko galdu du: irudia galdu du, bilatzailetan beherago agertzen da, loturarik ez diote egiten, erabiltzaileak ez du aipatzen...

I. KORTABITARTE. Badaude horrelako beste adibide arrakastatsu batzuk, adibidez "Le Monde Interactif". Orain dela zortzi hilabete atera zuen harpidetza eskaintza bat eta dagoeneko hilabetero bost euro ordaintzen ari diren 45.000 lagun ditu. Ez da gutxi!

I. ARANTZABAL. Eta muturreko adibide nabarmenagoak ere badaude, "The Wall Street Journal" ek 630.000 harpidedun ditu.

I. KORTABITARTE. Ezberdintasun txiki bat ikusten dut. "El Diario Vasco"ko edukiak edo "El Pais"eko edukiak orokorrak dira. Bertako informazio ekonomikoa ez duzu diru merkatuetan ibiltzeko erabiliko. Gauzak aldatzen ari diren adibide oso ona da "Le Monde Interactif"ena: 45.000 lagun hilabetean 5 euro ordaintzen ari dira eduki orokor bat jasotzeagatik.

J.D. NOCI. "Le Monde"k eduki guztiengatik kobratzeko saiakera bat egin zuen orain dela urtebete edo, eta porrot egin zuten. Dena kobratuko zutela iragarri zuten eta gero atzera egin eta gauza batzuengatik bakarrik kobratu behar zutela esan zuten. Beste adibide bat "Diario de Navarra" da.

"ABC" elektronikoaren lehen arduradun zen Guillermo Oliviék, 95 edo 96an esan zidan hemerotekan ikusten zutela etorkizunean kobratu ahal izateko aktibo garrantzitsu bat. Hemeroteka handi bat zuten. Hori digitalizatzea diru asko kostatzen zen eta guzti hori sarean ipintzea diru sarrera izan zitekeela uste zuten. Fotokopia bat kobratu beharrean, kopia digital batengatik kobratu nahi zuten.

Eta zer eskaintzeagatik kobratu beharko litzateke?

I. ARANTZABAL. Nik oraindik ez dut ulertzen publikoak direneta diru publikoarekin egiten diren gauza batzuengatik kobratzearena. Euskaltzaindiak hiztegia edukitzea eta ezin erabili ahal izatea Interneten... hori ezin da ulertu. Diru publikoarekin finantzatzerakoan, baldintzetako bat izan beharko litzateke produktua publikoa izatea. Gune horiek agian, publizitatetik ez dira elikatzen, baina bai Jaurlaritzatik, edo Foru Aldundietatik edo beste edozein erakunde publikotatik. Hori ezin da ezkutatu. Euskal Herrian oso ohituta gaude dirulaguntzekin produktu bat sortzera eta gero hori saltzera. Lehenengo alde batetik, gero bestetik... leku guztietatik heltzen da dirua.

J.D. NOCI. Kontua zera da. Edizio digitalak gorde ahal daitezke nonbaiten eta egongo dira eskuragarri nonbaiten? Adibidez el "Diario Vasco". Aurreko aleak, non daude?, Gordeta daude?, Galdu egin dira?

I. KORTABITARTE. Gordeta egon badaude, baina ezin dira ikusi.

J. ETXENIKE. Badago gune bat, Archive.org, non helbide elektroniko bat sartzen duzun eta artxiboak ikusten dituzun. Esaterako "Euskaldunon Egunkaria"ren ale batzuk ikusgai daude. Noizean behin kopia bat egiten dute eta hor gordetzen dira museo batean bezala.

I. ARANTZABAL. Niretzako garrantzitsua da Iñigok esan duena. Nik ez dakit "Diario Vasco"n zer ziurtasunekin gordetzen dituzuen ale guztiak. Baina adibidez, "Euskaldunon Egunkaria"rekin gertatu zena, kanpotik norbait etortzea eta artxiboa lapurtzea, hori izugarria da. Bat-batean ez daukazu artxiborik. Beraz, publiko ipintzeaz gain, seguru ipini behar da.

J.D. NOCI. Erakunde publikoak horiek gordetzeaz arduratu beharko lukete. Orain arte gorde izan dituzte argitaratzen diren liburu, liburuxka eta gauza guztiak, Lege Gordailua duten gauza guztiak. Baina 1995etik aurrera, gutxi gorabehera, badago beste edizio mota bat eta zerbait egin behar da horiek gordetzeko eta eskaini ahal izateko. Erakunde publikoek bere gain hartzen badituzte hemeroteka digitalak, orduan horien mantentzea ez litzateke egunkari edo argitaletxeen ardura.

J. ETXENIKE. Liburutegi publiko batek nola hartuko du enpresa pribatu baten materiala gordetzeko?

J.D. NOCI. Digitalizatzeko, ez dut uste arazorik dagoenik, sarean jartzeko bai behar da baimena, enpresarena eta autoreena.

I. ARANTZABAL. Lehen esandakoaren haritik, sarean ipintzearena baldintza bat izan beharko litzateke, harik eta dirulaguntzak jasotzen badira. Norbaitek diru laguntza bat jasotzen badu, hemeroteka hori trukean etorri behar da. Nik zerbitzu publikoa eta diruz lagundutako zerbitzu pribatua sartzen ditut multzo berdinean. Enpresa pribatuaren kasuan ez dago agintzerik zer egin.

J.D. NOCI. Politika publikoa behar da ondare historiko hori gordetzeko.

Orduan edukiak eskaintzeagatik ez da kobratu behar?

J.D. NOCI. Zergatik ez? Prest baldin bagaude, zergatik ez? Legezkoa da kobratzea norberak egindako lan batengatik. Nik uste dut merkatuak agintzen duela. Merkatuak esaten badu, "hor badago dirua, eta kobratzen baduzu etekinak aterako dituzu...“, egin ezazu.

Gure fakultatean gaztelaniaz prestigio gehien duen kazetaritzari eta komunikazioari buruzko aldizkari akademiko zabalduena edo prestigiotsuena atera genuen. Nik zuzendariari esan nion teknikoki posible zela hori guztia sarean ipintzea. Bere erantzuna: "Harpideak kontserbatu nahi baldin baditut, ez, zabalkundea nahi baldin badut, bai".

Hori izan da literatura akademikoaren araua: zabalkundea nahi izanez gero, sarean jarri eta debalde, bestela, harpidetzak mantendu nahi badituzu, hau da, jabetza fisikoarekin lotuta dagoen jabetza intelektuala mantendu nahi baduzu, kobratu.

"Nature" eta "Science"k kobratzen dute, txikiek ez dugu kobratzen. Euskara bezain hizkuntza txiki baten kasuan nik ez nuke ia ezerengatik kobratuko edo behintzat, ez kobratzeko ahaleginak egingo nituzke. Hori oztopo eta muga bat da. Hizkuntza handietan, inglesez eta... ondare historiko hori nonbaiten badagoela eta eskuragarri dagoela bermatua dago.

Nazioarteko zenbait komunikabide aipatu dituzu, munduan zer formula edo eredu ari dira sortzen edukiei etekina ateratzeko?

I. KORTABITARTE. Nik dakidanez bi eredu dira nagusi. Harpidetza alde batetik, eta bestetik erabiltzen denagatik ordaintzea.

I. ARANTZABAL. Nik uste dut beste bat gehitu beharra dagoela. Ez dauka zuzenean loturarik diruarekin, baina printzipioz bai. Erabilera doan da, baina sartu behar duzu zure izena, abizenak, telefonoa, posta elektronikoa, zer lanbide daukazun, zer janzten duzun, zer zaletasun dituzun… Hori ez da doan. Hori beste modu batera ordaintzen da, zure posta elektronikoa kakaz betez. Zuzenean egozgarria ez den hori oso garrantzitsua da. Askotan saiatzen gara dirua erraz lortzen edo edukiengatik zuzenean kobratzen, baina uste dut badirela beste modu batzuk ere. Eta ez da zerbait berria.

I. KORTABITARTE. Hala ere, ematen diren datu horiek normalean ez dira egiazkoak. Egiazkoak izateko balio erantsia ematen duen zerbait egon behar da atzean. Niri behintzat datuak eskatzen dizkidatenean balio erantsia ez duen zerbaitegatik, nik ez ditut nire datuak ematen. Gure esperientzian, Diariovasco.comen ere badago erregistratzeko aukera webmail baten truke, newsletter baten truke eta abar, eta %80ak baino gehiagok ez ditu datuak ematen. Beraz, nik ez dut uste hor edukiaren eta datuak ematearen artean erlaziorik dagoenik. Gainera, gauza bat da egiazkoak izatea eta bestea, kalitatezkoak izatea. Jende askok dauka hotmail-en kontu bat eta edozertarako ematen du.

I. ARANTZABAL. Posta elektroniko batzuen egiaztasuna frogatzea zaila da. %100 ez da egiazkoa izango, "Micky Mouse" izeneko asko kolatuko dira, baina beste asko ez eta nik uste dut hori oso garrantzitsua dela. Horrelako gauzetatik ere badago etekin bat ateratzerik. Guk adibidez, Sustatun ez ditugu datuak eskatzen, bakarrik posta elektronikoa, baina beste batzuk egiten dute eta hori dirua lortzeko moduei gehitu behar zaie.

Kobratzearen gaiarekin batera, asko indartu da baita ere weblogen fenomenoa. Adibidez, OhmyNew.com egunkari digitala arrakasta handia izaten ari da Hego Korean. Egunkaririk irakurriena izatea lortu du eta bereizgarririk nabarmenena zera da, bertan argitaratzen diren albisteen %80 inguru irakurleek bidalia eta osatua dela. Zer ekarpen egin dituzte weblogek ohiko komunikazio esparruan?

I. ARANTZABAL. Nik uste dut horrenbesteko aldaketa ez dela eman. 50eko hamarkadan telebista sortu zen, 60ko hamarkadan Mainframe ordenadoreak, 70eko hamarkadan txip elektronikoak eta erabateko aldaketa suposatu zuten, 80ko hamarkadan ordenagailu pertsonalak, 90eko hamarkadan Internet etorri zen... Webloga berez ez da horrenbesteko aldaketa. Baina Interneten azpisailkapenaren aldaketa bat eragin duen fenomenoa bada. Weblog batek eskaintzen duen interaktibitateak eta webloga definitzen duten elementu guztiek bai ekarri dutela aldaketa.

Ez dut uste paperaren presentzia ezabatuko duenik, baina weblogak espezializatzen doazen neurrian geroz eta sarrera gehiago izango dituzte. Adibide garbia ikusi dugu Irakeko gerran. Horretarako propio sortutako weblogek sekulako arrakasta izan dute. Sustaturen kasuan tamalez, "Euskaldunon Egunkaria"ren itxierarekin nabaritu genuen hori. Egun horietan asko hazi zen erabiltzaile kopurua.

Nik uste dut arrakasta berezitasunagatik datorrela, dena den ez dut uste mundua aldatuko dutenik.

J. ETXENIKE. Nik gure kasua azalduko dut. Indymedia Seattlen sortu zen, batez ere hiru esparrutatik etorritako jendez osatua: hackerrak, komunikabide libreetako jendea eta globalizazioaren aurkako mugimendukoak. Une horretan, Seattlen mundu gailurra egiten ari ziren eta globalizazioren aurkako mugimendua lehertu egin zen. Horrek guztiak boom bat suposatu zuen Indymendiarentzat (garai horretan Independence Media Centre deitzen zen) eta 5 milioi bisita lortu zituen egunero. Errekorra!

Hau guztia weblogaren logikan oinarritzen zen. Dena den, Indymediak badu ezberdintasun bat Sustaturekin: Sustatuk zentralitatea ematen dio idazleari eta Indymedian oreka bat mantentzen da ikuspegi politiko zehatz bat duten edizio talde batean. Ez da idazten edozein gairi buruz, gai batzuk onartu egiten dira eta beste batzuk ez. Bestalde, edozeinek du nahi duen ekarpena egiteko aukera. Argitaratze irekiak, heltzen zaigun guztia argitaratzera behartzen gaitu. Badira zentsura irizpideak baina irizpide horiek zerrenda publiko batean eztabaidatzen dira. Gainera, gure eduki guztiak copyleft dira.

Guk balio handia ematen diogu jendearengandik iristen zaizkigun materialei, nahiz eta askotan material hori osatugabea izan, jendearen artean eztabaidatzeko kultura piztuko dela uste dugu. Gu ez gara kazetariak, baina zer esana duen jende asko dago kalean. Indymedia ez da enpresa bat, pertsonez osatutako sare sozial bat da, inork ez du soldatarik kobratzen. Noski, kobratu ez dugu sekula kobratuko, gure filosofiatik guztiz at baitago.

I. KORTABITARTE. Weblogak, sarean, saretik eta sarerako sortutako komunikabideak dira. Weblog esatea Internet esatea da eta horretan dago bere indarra. Weblogetan gertatzen ari dena foroetan eta newsgroup-etan gertatzen zen.

Ohiko komunikabideetan, komunikabidea eta irakurlearen figurak daude. Gehien dakiena ez da kazetaria, kazetariak bere iturria dauka eta bere lana iturririk onena bilatzea da, aukeraketa bat egitea eta irakurlearen eskutan uztea. Weblogetan bitartekoa erditik kendu egiten da, iturria eta irakurlearen arteko harremana oso zuzena da, komunikazioak bide zuzena egiten du, oso azkarra da beraz. Eta hori "txute" bat da.

Bestalde, weblogetan komunikabideetan agertzen ez diren gauza asko aurki daitezke. Eta hori oso garrantzitsua da. Komunikabideek gauza batzuei garrantzi handiagoa ematen diete eta beste batzuei gutxiago, bakoitzaren irizpide ideologikoen arabera.

J.D. NOCI. Negozio ezberdinak direla uste dut nik. Ni ez nago erabat ados Iñigok esan duenarekin. Weblog esaten denean niri automatikoki burura datorzkidan hitzak fanzine, egunkari pertsonalak eta horrelakoak dira.

Esaterako, OhmyNews.com webloga, kultura komunista asiar batean kokatu behar da, non jendeak modu anonimo batean uzten dituen bere albisteak. Hor informazio masa bat sortzen da. Informazio masa horretan pertsona bakoitzari informazio bat interesatzen zaio. Horrek profesionalizatzea eskatzen du.

Kazetaritza XVII. mendean sortu zen. Europan sekulako gerrak zeuden. Une horretan ingeles bati interesatzen zitzaion jakitea zer gertatzen zen Alemanian, bertan negozioak baitzituen. Egoerari buruz etengabe informatuko zituen pertsonak behar zituen, bertan egongo zen profesional bat behar zuen, horretara bakarrik dedikatuko zena.

Lehen Juanek aipatu duen copyright eta copyleft-ari buruz berriz, amerikarregiak ez ote garen susmoa dut. Hasiera batean norena da produktua? Autorearena edo enpresarena? Mundu amerikarrean edo anglosaxoian enpresarena da, hau da, dirua duenarena. Europan, autorearena da eta autoreak gauza zehatz batzuetarako saldu egiten du, ez da betiko saltzen. Beraz, autoreak lizentzia bat ematen dio enpresari.

Copyleft kontzeptua jarraitzen duen "20 Minutos" komunikabideak esaten duenez , "lizentzia honek esanahi duena zera da, autoreak erreprodukziorako, banaketarako eta eraldaketarako duen eskubide esklusiboa borondatez ezeztatzen duela". Ni ez nago ados. Ados nago asmoarekin, tartekariak kentzen dituen aldetik. Autoreak debalde utzi du sarean eta edonork du nahi duena egiteko aukera, nahi duena, puntu bateraino. Ez du izena aldatuko, hori autorearen eskubide bat baita. Autoreak ez die bere eskubideei uko egiten, baizik eta lizentzia eskuzabala eskaintzen du. Nik uste dut kontzeptu hau oso beharrezkoa dela, bestela copyright sistema amerikar oso estuaren kontrako aldera goaz copyleftarekin.

Hor dago baita ere, Gedeprensa, Espainiako kazetal talde handi guztien batuketa.

Horien asmoa, prentsa laburpen bat egin duen bakoitzari kobratzea da. Baina, eduki hori ez da beraiena, ez da markarena, autore bakoitzarena da. Eta autoreak kobratu behar du. Bestela nondik datoz autoreen etekinak? Autore batek, nobelista batek edo musiko batek bere lanagatik bizi nahi badu, nondik dator dirua? Mezenazgotik? Mezenazgoa ondo dago kasu batzuetan, baina kazetal enpresa baten kasuan ondo dago mezenazgoa?

I. KORTABITARTE. Egunkarietan idazten dutenek kobratzen dute.

J.D. NOCI. Bai, behin idatzi eta hiru edo lau lekutan argitaratzen dute, ez?

I. KORTABITARTE. Bai. Kazetaria eta enpresaren arteko harremana aldatu egin da. Orain arte gure kazetariek komunikabide batean idazten zuten. Hau da, paperezko edizioan, orain paperezko edizioan idazten dute, baina Interneten ere agertzen da eta batzuetan baita telebistan ere... Eta harremana aldatzen ari denez, kontratu motak ere aldatzen ari dira. Testuak enpresarentzako dira eta goazen orain baldintzak ipintzera, enpresak argitara dezake, bai paperean, bai Interneten, bai mugikorretan eta abar. Eta hor ari da sortzen iskanbila. Berez, enpresa baten nahia beti izango da gehiago irabaztea eta horrekin batera, produktua hobetzea eta lehiakorrenak izatea. Hori merkatuaren legea da. Beste gauza bat da, zer ordaindu behar zaien eta zerengatik ordaindu behar zaien kazetariei erabakitzea. Ondo ordaintzea, ondo negoziatzea. Hor badaude hutsune batzuk.

J.D. NOCI. Kontzeptu hori amerikarra da, anglosaxoia da. Copyright, kopiatzeko eskubidea. Baina hemen autorea da beti jabea, batez ere eskubide moralena eta gero autoreak gauza zehatz baterako baldintza konkretu batzuekin lizentzia eskainiko du.

I. KORTABITARTE. Horrek ez du esan nahi kazetariak ezin duenik bere lana saldu. Baina eskatzen diozuna da komunikabideen munduan zuri ematea lizentzia.

J.D. NOCI. Bai jakina. Eta ondo dago gainera enpresak gero eta diru gehiago ateratzea, kontua da profesionalak zein etekin ateratzen duen. Hau da, profesionalak kobratzen badu euro bat paperezko egunkari batean argitaratzeagatik, eta orain enpresa horrek argitaratzen badu paperean, Interneten, mugikorretan, eta gainera beste enpresa bati ematen baldin badio lizentzia bat prentsa buletin bat egiteko, zergatik kobratu behar du kazetariak oraindik euro bat eta ez bost euro? Bost aldiz argitaratzen bada, profesionalak bost aldiz kobratu beharko luke. Kazetari eta enpresen arteko negoziaketa eman behar da, kontua da, ez dagoela kazetarien arteko batasunik. Ingalaterran adibidez, badaude sindikatuak. Niri sintomatikoa iruditzen zait.

Kazetaria aipatu duzue. Interneten erabiltzailea kazetari bihurtzen da. Eduki hori sinesgarria al da? Edo Interneten idazten duenak kazetari izan behar al du?

I. ARANTZABAL. Gure kasuan informazio bat Interneten argitaratu edo ez erabakitzeko editorea dago. Artikulu batzuk aurrera doaz eta beste batzuk atzean geratzen dira, ez dira argitaratzen.

Idazleak ez du derrigorrez, kazetari izan behar. Askotan kaleko jendea da, edozein izan daiteke idazle. Edukiak asko galtzen duen kasuetan, idazlearekin egoten eta artikulua txukuntzen saiatzen gara. Ezin badugu, ez da argitaratzen. Bestalde, artikulu bat itxuraz ona bada eta irainik eta antzerakorik egiten ez badu, normalean aurrera doa. Gure kasuan behintzat, normalean edukien kalitatea zaindua dago.

Beste gauza bat erantzunak dira, euskara ongi menperatzen ez duen batek erantzuten badu adibidez. Baina nik uste dut irakurleak desberdintzen duela erantzun bat zer den eta artikulu bat zer den.

J.D. NOCI. Baina irakurleak beste aukera bat ere izan behar du. Hau da, euskaraz edo gazteleraz ongi idazten duen profesional batek, iturriak kontrastatzen dituen profesional batek idazten duena irakurtzeko aukera izan behar du. Gainera, weblogez gain, beste fenomeno bat ere aipatu behar da, konfidentzialena. Edonon sortzen dira konfidentzialak. Eta jendeak guzti horiek desberdindu egin beharko lituzke. Jendeak jakin behar du zehatz-mehatz zer den gauza bakoitza.

J. ETXENIKE. Guk ez dugu moderaziorik jartzen. Informazioa zuzenean argitaratzen da, bidali eta handik minutu gutxira. Baina pertsona baten izena edo helbidea argitaratzen direla ikusten badugu, datu horiek zapaldu egiten ditugu "x" hitzarekin. Beraz, norbaitek beste norbait salatu duela dakigu, baina ez nor izan den salatua. Bestela gunea guztion jazarpenerako tresna bilakatuko litzateke. Gauza bat da eskolara joan ez den bati edo ongi idazten ez duen bati idazteko aukera ematea, eskubide osoa duelako eta beste gauza bat irainen kasuak dira. Beste batzutan oso gauza arraroak jasotzen ditugu, iragarkiak edo zentzurik ez duten mezuak esaterako. Horrelako kasuetarako sortu genuen "zaborra". Bertan eduki informatiborik ez duten artikuluak sartzen ditugu, gorde egiten ditugu, errealitatearen adierazgarri direlako.

I. KORTABITARTE. Nire ustez oso interesgarria da sarean edonork idatzi ahal izatea, nahiz eta kazetaria ez izan. Informazio bat argitaratzeko orduan irizpide bat interesgarritasuna da. Sinesgarritasuna, fidagarritasuna beste gauza bat da. Irakurleak erabakitzen du zer den sinesgarriagoa edo fidagarriagoa, egunkari bat, weblog bat…

J.D. NOCI. Iñigok aipatzen duenaren ildotik nik beste gauza bat aipatuko nuke, autoritatea. Autore izatea eta fidagarritasuna izatea. Nahikoa al da nik rock talde miresgarri bat izatea, entsegu leku bat, musika iraultzailea eta independentea egitea mundu guztiak ni ezagutzeko? Edo ni eta nire taldearen promozioa egiten dirua gastatuko duen bitartekari bat, firma bat behar dut? Hori da kontua. Weblogak nahikoa al dira garrantzitsua izan daitekeen informazioa ezagutzeko edo marka eta enpresak behar dira atzean hori ezagutarazteko? Internetek sistema kapitalista aldatu egin al du?

J. ETXENIKE. Zentzu horretan adibidez, gure erronka zera da, gizakia ez duela dimentsio ekonomikoak bakarrik mugiarazten erakustea. Gizakiak beste dimentsio batzuk dituela, alegia. Adibidez, Argentinako rock talde batek astean behin abesti bat bidaltzen du Indymediara eta hor uzten du edonork erabiltzeko. Agian musikari horiek lan egiten dute eta beren denbora librean egiten dutena eskaintzen diote jendeari. Hor ez dago logika merkantilistarik. Ideia horrekin sortu da baita ere software librearen mugimendua. Jende askok bere denbora librea gurea bezalako jardueratan ematen du. Nik sei orduko lan bat daukat eta hortik kanpo irrati libre batean eta Indymedia bezalako proiektu batean sartzen ditut orduak, beste batzuk tenisera jolastera joaten diren moduan. Guk aurre egin nahi genion fusioak, espantsionismoa eta homogeneizatze kulturala zekarren panorama mediatiko bati. Horri buelta eman nahi genion, dimentsio sozial batean oinarrituta. Indymedia ere diruaren menpe dago. Zerbitzariak daude, elektrizitatea ordaindu behar da, baina hala ere, erakutsi dugu gizarteak baduela ahalmena gauzak ikuspuntu merkantilista batetik at sortzeko.

J.D. NOCI. Baina rock talde zaletu horrek profesional bihurtu nahi badu, hau da, eguneko ordu gehienak horretara dedikatu nahi baditu, nondik aterako du dirua?

I. KORTABITARTE. Denon ahotsak botere gehiago dauka sarean. Hori oso garbi ikusi zen Prestigen auziarekin. Botere publikoak gezurra gezurraren gainean esaten ari zirenean, sarean irakurri ahal ziren hondartzatik bertatik idazten ari zirenen informazioak, egiak. Horregatik diot denon ahotsak botere gehiago duela. Hortik aurrera materializatzea edo ez, beste gauza bat da. Baina behintzat badaukagu aukera norberak bere iritzia zabaltzeko.

J. ETXENIKE. Bai egia da. Adibidez, Indymedian argazki bat agertu da. Bertan marine batzuk Sadamen jauregiko koadroak eta altzariak hartzen agertzen dira. Agian testuingurutik aterata egongo da. Baina argazkia hor dago.

J.D. NOCI. Baina nola dakizu argazki hori benetakoa dela? Ez dela muntaia bat? Nola bereiztu informazio interesatuak?

J. ETXENIKE. Guk pertsonalki ez dugu sinisten informatzaile batek egia osoa esango duenik. Horregatik ezinbestekoa da "komentarioak egin" atala, beste batek erantzun ahal izateko. Gure printzipioa da komunikatzaile guztiak berdinak direla. Hori ez da gertatzen medio tradizionaletan, non sistema oso bat, hierarkia oso bat dagoen osatua. Hierarkia horren menpean funtzionatzen dute kazetariek eta ondorioz, irakurleek hierarkia horretatik ateratzen dena jasotzen dute.

J.D. NOCI. Beste adibide bat. Irakurri dut badela zerbitzari bat euskal politikariak ETArekin lotzen dituena. Garbi dago buloak eta informazio interesatuak eskegitzen ari direla Interneten. Badago eskubide bat bakoitzak nahi duena esateko, baina beste eskubide batzuk ere badaude; gatazka bat dago, muga bat, konstituzio guztietan aitortua dagoena, hori esaten ez uzteko.

J. ETXENIKE. Hori "ABC"k ere egiten du. Nik Bidasoa posta zerrenda eramaten nuen eta bertan sartu zen batek proposatu zuen borroka eguna eta “ABC”n honako hau agertu zen: "Los proetarras en Internet planean un borroka eguna el día de San Marcial". Horrelako gauzen aurka hiritar soil batek oso zaila dauka borrokatzea.

I. ARANTZABAL. Nire ustez gaia ez da hainbeste beste batek idatzitakoa sinesgarria den edo ez. Nik uste dut irainik ez dagoen bitartean, badagoela erantzuteko modu bat. Gehiago da anonimatutik irteteko eskatzea. Horrela egiten bada, weblog batean izen eta abizenak jartzen dituen hori da esaten duenaren erantzule.

J. ETXENIKE. Guk anonimatuari balio sinboliko bat ematen diogu. Egia da anonimatuak batzutan askatasun gehiegi eman diezazukeela norbait iraintzeko, gezur bat botatzeko, baina guk aukera ematen diogu edonori erantzuteko. Guk pentsatzen dugu eztabaida ororen produktu finala baikorra dela, aberasgarria dela, irakurlearen aldetik jarrera heldua ikusten delako.

J.D. NOCI. Dena den, nik uste dut Ibanek esan duena nahiko tradizionala dela eta ez dut "tradizionala" hitza zentzu negatiboan erabiltzen. "Komunikabide hau ez da bertan idazten dutenen iritzien erantzulea" esan ohi da. Baina badago erantzukizun subsidiario bat, menpekoa.

Kazetariaren gaiari berriro eutsiz, kazetari digitalak egon behar du? Desberdin idatzi behar al da Interneten?

I. ARANTZABAL. Nire ustez Interneteko medioetan Interneterako pentsatutako artikuluak egin behar dira. Guk ezin dugu egin erreportaje bat zazpi orrikoa ordenagailuko pantaila batean irakurtzeko. Estekak sortu behar dira, interes maila batzuk sortu, sarrera indartsu batzuk egin, titularrak beste modu batekoak izan behar dute, argitzaileak izan behar dute. Badira irizpide batzuk eta estilo liburu bat sortu behar dugu horretan ere. Nik ez dakit euskaldunok zenbateraino ikasi dugun honetan, nik uste dut ikasten ari garela. Baina garbi dagoena da, ez dela berdin idatzi behar Interneterako edo papererako.

J.D. NOCI. Nik behin honako hau entzun nion Mario Santinoliri: "Interneteko irakurleak zortzi urte ditu eta Nintendoak erabiltzen ditu". Nik sumatzen dut zortzi, hamar urte dituzten haurrek beste mota bateko produktuak eskatuko dituztela eta profesional batzuk, ez dakit nolako profesionalak izan behar duten, eman beharko dizkiete eduki horiek. Interneteko edukiak zazpi orriko erreportaje bat hartu, puskatu eta lotura batzuk jartzea baino zerbait gehiago dira.

I. ARANTZABAL. Bai, aldaketa sakonagoa da. Idazkera bera aldatu egiten da, pertsonalizatuagoa da.

J. ETXENIKE. Hori erlatiboa da. Euskaraz idazten dugunean, normalean geografikoki kokatutako komunitate batengana zuzentzen gara eta erreferente pila bat ez dira azaldu behar. Baina guk Indymedian euskaraz idazten duguna gazteleraz idazten badugu, pobreegia geratzen da, edo ingelesez idazten badugu pobreegia geratzen da Holandan dagoen batentzako. Guk euskaraz "UPN" esaten badugu edo esaten badugu "Batasuna" edo "Arzalluz", badakigu zer den. Baina ingelesezko artikulu batean inork ez dizkizu kentzen hogei lerro azken bost urtetan gertatutakoa azaltzeko. Ingelesezko material oso gutxi dago Euskal Herriari buruz. "Euskaldunon Egunkaria" oso ongi zegoen. Bazuten sistema bat artikulu berezitan. Instituzio eta erakunde desberdinen inguruan estekak jartzen zituzten eta leiho berri batean horien inguruko azalpenak agertzen ziren.

J.D. NOCI. Hala ere, ezin dira eman azalpenak gauza guztien inguruan.

Aipatu dugu desberdin idatzi behar dela Interneten eta horretarako prestakuntza bat behar dela. Prestakuntzaz gain, Interneten edukiak jartzeko azpiegitura bat behar da. Horrek gastu bat suposatzen du eta enpresek etekinak bilatzen dituzte. Erabiltzailea jakitun al da horretaz? Prest al dago edukiengatik ordaintzeko?

I. KORTABITARTE. Erabiltzaileak ez du ikusten hor gastu batzuk daudenik. Nola konpontzen da egoera hori? Ardatza edukien baliotasuna da. Baliotasun hori era askotan aurki dezakegu: bai interesean, edukiak interesgarria izan behar du, baita ere urritasunean. Ezin da kobratu sarean beste nonbait doan aurki daitekeen eduki batengatik. Urritasuna garrantzitsua da. Erabilgarritasuna ere oso garrantzitsua da, erabiltzaileen eskutan nola jartzen dugun, zein mementotan, zer kalitate eta zer kopururekin…

Aldaketak ikusten dira, bai erabiltzailearen aldetik, baita gure lan egiteko moduan ere. Azken sei hilabeteotan aldaketa galantak nabaritu ditugu. Erabiltzaileak hemeroteka bat eskatzen du, zurrumurruen inguruko konfidentzial moduko produktu bat ere eskatu digute, kulturari buruzko edo kirolari buruzko beste produkturen bat… Eta erabiltzailea gauza horiengatik ordaintzeko prest dago.

I. ARANTZABAL. Nik zuk aipatutakoei beste gauza bat gehituko nieke: komunikagarritasuna. Jendea ordaintzeko prest egongo da desberdina delako, originala delako edo espezializatua dagoelako. Nik uste dut espezializazioa dela gakoa. Espezializatua egoteak askoz balio handiagoa du enpresarentzat berarentzat dirutan saltzeko ere, ezen masa komunikabideen milaka artikulu topa baititzakegu eta alferrik pentsatuko dugu horregatik kobratzea, doan jasotzera ohitu garelako.

J.D. NOCI. Hemengo eredua Ingalaterrarekin edo Erresuma Batuarekin konparatuz desberdina da. Berez, TVE Europa kontinental osoko ikusentzunezko komunikabide publikoaren eredua da. Baina publikoa baldin bazara, zergatik kobratzen duzu? Eta zergatik horrenbeste iragarki? Badago eredu bat, gainera eredugarri planteatu dena liburu batzutan: BBC.com. Beraien papera honako hau da: gu irratia eta telebista bat gara, mugatuta gaude denbora aldetik eta publikoak gara. Item asko zakarrontzira botatzen ditugu, %90 edo gehiago eta gainera, ematen dugun item bakoitzetik informazio gutxi eman dezakegu. Beraz, informazio asko alferrik galtzen ari gara. Erabil dezagun informazio hori. Gainera guk egin behar dugu, publikoak garelako. Baina hemen ez TVEri, ez EITBri, ez beste komunikabide publikoetako inori, ez zaio bururatu zakarrontzira botatzen dituzten eduki horiek berreskuratu eta euskaraz edo gazteleraz ematea, baina behintzat ematea, doan noski.

I. ARANTZABAL. Bai, bai, doan, baina gu guztion diruarekin, diru publikoz finantzatuak baitaude.

Eta euskal erabiltzailea prest al dago euskarazko edukiengatik ordaintzera?

J.D. NOCI. Hau eskaintza eta eskariaren araua da. Norbait prest baldin badago ordaintzeko, erabat zilegia da komunikabide batek kobratzea. Kontua da zenbat produkturen truke ordainduko lukeen erabiltzaileak. Adibidez, ARGIAn erabiltzailea ez ordaintzera ohitu dute. Orain artikulu historikoak kobratzen hasiko balira, batek esan lezake: "Ni lehen doan zirelako sartzen nintzen, orain ordaindu behar denez, ez naiz sartuko". Nik uste dut heziketa bat behar dela.

I. ARANTZABAL. Nik uste dut oso gutxi garela horrelako zerbait egiteko. Hizkuntza muga bat da.
J.D. NOCI. Hizkuntza ez. Irakurle kopurua.

J. ETXENIKE. Euskaraz saltzen dena, askotan
gazteleraz ere saltzen da eta askoz ere errazago. Beraz, zer balio erantsi lortu dezakezu euskarazko eduki batengatik? Adibidez, Iztuetari elkarrizketa bat "El Diario Vasco"n edo "Deia"n agertu daiteke baita ere, ARGIAn agertzeaz gain.

J.D. NOCI. Nik uste dut euskararen munduan badagoela arazo bat. Alde batetik, derrigorrezko militantismoa eta beste arazo bat ere badago. Katalunian jende guztia elebiduna da eta berdin zaio katalanez edo gazteleraz irakurri, batzuk nahiago izango dute katalana (justu erdiak gainera, Bartzelonan) eta beste erdiak nahiago izango du gaztelera. Baina ulertu biak egiten dituzte. Egoera hori ez da hemen ematen, ezta urrundik ere.

I. ARANTZABAL. Nik ez dakit euskaraz egiten dugun produktua saltzeko modukoa den.

J.D. NOCI. Oso berezia bada agian bai.

I. ARANTZABAL. Akaso. Baina oso berezia izan behar du.

J. ETXENIKE. Eta euskaraz dagoen produktu baten gaztelerazko itzulpena salgarria izan al liteke? Agian horrek merkatu berri bat osatuko luke edo hor egon liteke potentzial bat.

I. KORTABITARTE. Baina zergatik du balio erantsi bat gazteleraz eta ez euskaraz?

J. ETXENIKE. Euskara ulertzen ez duenarentzat. Utzi ditzagun aparte gure oinarrizko irizpide ideologikoak. Adibidez, Mikel Aramendik idazten dituen euskarazko nazioarteko zutabeak agian salgarriak lirateke jende askorentzat, Euskal Herrian bertan eta agian Euskal Herritik kanpo.

J.D.NOCI. Nik uste dut Euskal Herrian erdaldunek dutela errua eta euskaldunok ere bai. Eta hori Axularrek esaten zuen. Liburu gehiago ez badira euskaraz egin, euskaldunok dugu errua eta ez euskarak. Adibidez, daniarrek edo holandesek edo katalanek egiten dutena zera da, kalitatezko produktuak egin eta denbora bat igaro ondoren itzuli egiten dute merkatu zabalago batera zuzentzeko. Haien mezua honako hau da: "Gure hizkuntzan ere sekulako produktuak egiten dira, hau da, elite bat gara, zuk nahi baldin baduzu ezagutu lehenengo mementotik, ikasi nire hizkuntza". Eta nik uste dut mentalitate hori ez dagoela Euskal Herrian. Atxaga edo Lertxundi dira salbuespenak.

I. ARANTZABAL. Baina nik uste dut hori gero eta gehiago egiten dela. Adibidez, “Egunkaria” bera ingelesera itzultzen zen.

J.D. NOCI. ARGIAk aterako balitu sekulako esklusibak astero, horrek esan nahiko luke esklusibak izateko euskara ezagutu beharko litzatekeela.

J. ETXENIKE. Baina egon liteke interesen bat euskarazko medioetan esaten denaz, ezta? Jon Sarasuak idatzitako "Golde Aroa" izenburuko bi artikulu horiek interesgarriak lirateke erdaldun batentzako? Euskal Herrian dagoen batentzako? Estatuan dagoen batentzako?

J.D. NOCI. Eta Sarasuari interesatzen zaio gazteleraz erdaldunek ezagutzea?

I. ARANTZABAL. Interesatu interesatuko zaio. Baina nik ez dakit artikulu horiek zenbateraino dauden pentsatuak gazteleraz eskaintzeko. Jon Sarasuak ez dauka arazorik, elebiduna da. Arazoa beste batzuk dute.

J. ETXENIKE. Nik planteatzen dudana da euskarazko komunikabide bati agian interesatzen zaiola edukiak kobratzeko euskaraz dagoen materiala itzultzea. Nire galdera da ea hori izan daitekeen finantzaketa modu bat.

J.D. NOCI. Badago euskarazko merkatu bat, oso interesgarria dena, tokian tokiko informazioarena. Debagoienaren merkatua euskarazkoa da. Hau da, “Arrasate Press”en agertzen den zerbait jakin nahi baduzu, euskara jakin behar duzu.

I. ARANTZABAL. Nik uste dut oraindik edukien kalitatea dagoela jorratzeko. Gauzak kobratzen hasi aurretik, badugu lan nahikoa, behintzat euskaraz idazten dugunok kalitatea hobetzeko. Edukiak kalitatezkoa izan behar du: kalitatezkoa, bizkorra, erraza, komunikatiboa eta milaka adjektibo gehiago. Uste dut horretan daukagula zeregina.

J.D. NOCI. Euskaldunok, eta euskaldunak ez direnak ere.

Baina adibidez, "El Pais"ek kalitatezko edukiak al ditu?

I. ARANTZABAL. Nik ez dut uste kalitatez askoz hobeak direnik. Baina arriskatu egin dira.

I. KORTABITARTE. Beraiek ez zeuden oso ziur hartu zuten jarrerarekin (kobratzearena, alegia).

J.D. NOCI. Nik uste dut Prisaren jokoa zera dela, ez bakarrik uste izatea beraiek gainontzekoak baino hobeak direla, baizik eta hori saltzea.

I. KORTABITARTE. Hori da baita ere “Canal +”en filosofia. "El club de los mejor informados" kontzeptuaren filosofia, elitearen kontzeptua.

I. ARANTZABAL. Bai, baina desberdintasun bat. Canal + kobratzen sortu da, MTV kobratzen sortu da, CNC ere bai. Baina "El Pais" ez. "El Pais"ek ez zuen kobratu eta goizetik gauera hasi da kobratzen. Hori erabiltzaileak ez du onartzen.

I. KORTABITARTE. Baina ez doaz gaizki.

I. ARANTZABAL. Nik uste dut oso gaizki zihoazela, beste batzuk aurretik zeudelako eta horren aurrean postura bat hartu behar zuten. Eta orain ez doazela oso gaizki? Ba ez dakit nik. "El Pais"en kasuan, onenak izateko, lantaldea sendotzera, tekniko onak hartzera… derrigortuta daude. Dituen gastuak erabiltzaileak baino askoz handiagoak dira eta horiek ordaintzen dutena ez da hainbeste, eragina galtzen dute…

I. KORTABITARTE. Hala ere, zentzu horretan "El Pais" lehenengo egunetik irabazten ari da. Askoz gutxiago ari da galtzen.

I. ARANTZABAL. Gauza da ez zirela liderrak eta orain beste maila batean kokatu dira, esanez beraiek kobratu egiten dutela eta besteek baino informazio hobea eskaintzen dutela. Batzuk sinistuko dute eta besteek ez.

J.D. NOCI. Hala ere, sintomatikoa da gu guztiok "El Pais"i buruz hitz egiten egotea eta ez genuen hitz egin “Diario de Navarra”k berdina egin zuenean. Zerbaitegatik izango da. Guztiok hitz egiten dugu zer ari den egiten "El Pais", dirua irabazten ari den edo ez, eredua al den edo ez.
Bestalde, nik galdera bat egin nahiko nuke: ea enpresa munduak unibertsitateari zer eskatzen dion.

I. KORTABITARTE. Guk ez daukagu oso argi kazetari multimedia horren perfilak zein izan behar duen. Eredu asko komentatu dira azken urteetan, adibidez Newsplex eredua.

J.D. NOCI. Bai Newsplex IFRAren, munduko egunkari eta editoreen elkartearen proiektu bat da. Newsplex etorkizuneko erredakzioa da. Erredakzio horretan kazetariak dena egiten du, euskarri desberdinetarako informazioa sortzen du.

I. ARANTZABAL. Nire ustez desberdindu egin behar da. Nire ustez ez du balio telebistarako idatzitakoak irratirako, edo Interneterako idatzitakoak papererako.

J.D. NOCI. Guk unibertsitatean ahaleginak egiten ditugu, ez horrenbeste teknika menperatzen, programak menperatzen, baizik eta diskurtso digitala nola sortu daitekeen esperimentatzen.

I. KORTABITARTE. Ni bat nator zuekin. Nire ustez ere Internet medio desberdina da, prestakuntza teknikoa eskatzen duena, batez ere malgutasuna. Hipertestua eta egitura ez lineala enpresaren ikuspuntutik oso garestiak dira eta galderez jositako bidea da. Erantzun gutxi, galdera asko. Nire ustez enpresentzat oso memento garrantzitsua da, alde batetik merkatua handituz doalako. Baina oraindik ez dakigu ongi nola sartu enpresaren produkzio prozesuan Interneterako hain beharrezkoak diren gauza horiek, hipertestua, egitura ez lineala… Horretarako hutsetik hasi behar da eta normalean ez gara hutsetik hasten. Eta, lehen esan bezala, oso garestia da, batez ere bakarra zarenean, hori da adibidez, "El Pais"en kasua. Gu hamar egunkari gara eta gastuak denon artean banatzen ditugu, ondorioz, ia ia oreka puntura iritsi gara.

J. ETXENIKE. Gure kasuan eztabaida hau gure zelaitik kanpo geratzen da. Guk beti apustua egin dugu gure edukiak edonorentzat eskuragarri jartzen, ez garelako enpresaren logikan sartzen. Beraz, guk mementoz eduki libreak emango ditugu. Gure helburua erreferentzia bihurtzea da, nahiko utopikoa dena bestalde. Gainera, Interneteko edukiak paperean jarri nahi ditugu, baita irratian eta telebistan ere.