Munduak larrialdia klimatikoa oihukatzen du eta gobernuek belarriak estaltzen dituzte.

• Klimaren Goi Bilera in extremis amaitu da Madrilen, aurretik zuen erronka nagusia onartzen ez duen akordio batekin: klima-larrialdiari erantzuteko anbizioa handitzea, jarraibide zientifikoen ildotik.

• 6. artikulua, karbono-merkatuak eta garapeneko mekanismo garbiak arautzen dituena, Glasgowen egingo den hurrengo gailurrerako atzeratu da, eta hori positiboa izango litzateke herrialde batzuetan gaizki erabiltzeko saiakerek jarraituko ez balute.

• Beste alderdi garrantzitsu batzuk ere atzeratu dira, hala nola Egokitzapen Funtserako eta Klimarako Funts berderako finantzaketa indartzea eta galerei eta kalteei buruzko Varsoviako Nazioarteko Mekanismorako beste bat sortzea.

• Azken adierazpenak aurrerapenak jasotzen ditu Genero Ekintzako Planaren onarpenarekin. Nabarmentzekoa da, baita ere, klima osotasunaren alde egin duten nazio txikien ahalegin izugarria, AEBek eta Brasilek Parisko Akordioa blokeatzeko duten asmoaren aurrean.

• Gizarte zibilaren mobilizazio masiboek inflexio-puntu bat markatu dute klima-borrokan; izan ere, gobernuen eta herritarren arteko banaketa erakusten du, bizitzeko moduko oraina eta etorkizuna defendatzeko.

• Goi-bileraren barruan gizarte zibila ordezkatzen duten erakundeek, tartean Ekologistak Martxan taldeak, osoko bilkuran parte hartzen amaitu dute adierazpen honekin: “COP honek huts egin die pertsonei eta planetari. Herriaren boterea, justizia klimatikoa “.

Klima Aldaketarako Nazio Batuen Esparru Konbentzioaren (COP25) Alderdien 25. goi-bilera Txilen egitea aurreikusita zegoen, baina azken orduan Madrilera joan zen, protesta sozialen eta Txileko Gobernuaren ondorengo errepresioaren ondorioz. Topaketa hau, anbiziarentzako gailur bezala ulertzen zen. Hau da, larrialdi klimatikoaren aurkako borrokan benetako konpromisoak hartzeko bidean aurrera egitea lortzeko gune bat. Parisko Akordio eskasa zehaztu nahi zen; izan ere, komunitate zientifikoak agerian utzi duenez, itun global hori ez da gai planetaren tenperaturaren igoera 2 ºC-tik oso behera mantentzeko, eta, ahal dela, 1,5 ºC-tik behera.

Madrilen espero zen anbizioa funtsezko hiru alderditan zehaztu behar zen: konpromiso berriak aurkezteko egutegia, hurrengo goi bileran konpromisoak egokitzeko eramango den prozesua, eta Lehendakaritzak emisioen murrizketa handitzeko eta finantzaketa aurrera ateratzeko duen beharraren seinale.

COP25 hau ez da gai izan 2020ko lehen seihilekoan Pariseko Akordioaren pean konpromiso berriak jartzera behartzen dituzten aurreikusitako epeak mantentzea lortzeko. Horrek erraztu egingo zukeen hurrengo Klimaren Goi Bileran (COP26 Glasgowen) nazioarteko komunitatea behartu ahal izatea argibide zientifikoak betetzera. Horren ordez, adierazpen sinboliko bat argitaratu da berriro, operatiboa baino gehiago (konpromiso nazionalak 2020ko bigarren erdian argitaratzeko aukera ematen duena), goi-bilera honetako erabakiek gizarte zibil osoan eragin duten etsipena arintzen saiatzeko.

Bi aste hauetan negoziazioak oso zailak izan dira, eta oztopo ugari izan dituzte. Gero eta nabarmenagoa da nola herrialdeen jarreren arteko zatiketak tirabirak eragiten dituen, eta horiek Parisko Akordioaren helburuak murrizten amaitzen dute. Horren froga da azken akordioa aurreikusitako data baino egun eta erdi geroago itxi dela, herrialde txiki eta pobretu batzuk bertan ez zeudenean, eta horrek negoziazioetan eragiteko gaitasuna kendu die.

Era berean, onartezinak diren bi gertaera nabarmendu behar dira: batetik, herrialde kutsagarrienek (AEBek, Saudi Arabiak, Brasilek edo Txinak, esaterako) eztabaida askotan dituzten blokeoekin eta erabateko anbizio faltarekin betetzen duten papera. Bestetik, lan talde guztietan giza eskubideen hizkuntza zalantzan jartzea. Giza Eskubideen Gutuna babestea eta errespetatzea gutxieneko betebeharra da, eta Nazio Batuek ez lukete inola ere zalantzan jarri behar.

Azken emaitza gisa, akordio ahul batekin egin dugu topo, eztabaida garrantzitsuak atzeratu dituena eta aldeetako inori anbizio handiko konpromisoak abiarazteko gai izan ez dena. 6. artikulua onartzeko ezintasuna horren froga da. Puntu horren gaineko blokeoa negoziazioetan porrot gisa bizi izan bada ere, Ekologistak Martxan taldearentzat ez da hala, karbono-merkatuak zein garapen garbiko mekanismoak justizia klimatikoari eta sozialari mesede egiten ez dioten tresnak baitira.

Hurrengo bileretarako atzeratu diren gaien artean, egokitzapenarekin zerikusia duten gaiak aipatu dituzte, herrialde batzuek beren egokitzapen planen inguruan kontuak eman ez izanak akordioak hartzea eragozten baitu. G77k eta Txinak eta EBk uste dute blokeoa desengainua dela, eta negoziazio-prozesuan konfiantza galtzen duela. Halaber, nekazaritzaren zeregina atzeratu egin da klima-aldaketaren aurkako borrokan eta itsasoko eta aireko garraioaren isurketen kontabilitatean.

Beste behin ere, gailur horietatik kutsatzaile handiak botatzeko beharra alboratu du COP25ek. Are gehiago, babesletzaren bidez, klimaren degradazioaren erantzule diren enpresak berdez garbitzeko erakusleiho bihurtu da Klimaren Goi Bilera, eta politikariengana eta negoziatzaileengana iristea lortu du.

Onartezina da petrolio-enpresa handiei, abiazio zibilekoei eta itsasokoei, meatzariei eta elektrikoei, ekonomia deskarbonizatzeko ibilbidea baldintzatzen jarraitzea. Berotegi-efektuko gasen emisioa nabarmen murriztea lortzeko produkzio-sistema eraldatzea lortzen duen plangintza egoki batek bakarrik geldiaraziko du larrialdi klimatikoa.

Horregatik guztiagatik, Ecologistas en Acción elkarteak bat egin du gizarte zibilaren plataformen azken ondorioarekin, Klimaren Goi Bileraren barruan: “COP25ek huts egin die pertsonei eta planetari. Jendearen boterea, justizia klimatikoa “. Climate Action Network erakundeak adierazi duenez, “Inoiz ez zen ikusi zientziaren eta jendearen eskaeren arteko hain deskonexio handirik gobernuen eztabaida eta proposamenekin”.

Klimaren Goi Bilera honen emaitza hain etsigarria izan arren, gizarte zibilak ez du bere bidetik atzera egiten. Gizarte mobilizazio masiboen balorazioa, gainera, itxaropentsuak dira. Ecologistas en Acción-Ekologistak Martxan erakundeko Klima eta Energia arduradun Javier Andaluzek zera adierazi du: “Ikusi den bezala, presio sozialak lortu du herrialde batzuentzat ezinezkoa izatea goi bilera honetatik irtetea azken hilabeteetako herritarren oihua zapuztuko duen akordio txar batekin. Kalera ateratzen jarraituko dugu, zientziari kasu egin eta justizia klimatikoa eskatzen jarraitzeko “.

Nuria Blazquezek, Ecologistas en Accion- Ekologistak Martxan erankundeko Garraioa arduradunak, honako hau gaineratu du: “Gure etorkizunagatik, baina baita gure orainagatik ere, eta Hegoalde Globaleko milaka pertsonaren orainagatik – Batez ere landa-eremuko herriak eta indigenak –, horiek baitira egoera hau sortzen gutxien lagundu dutenak eta dagoeneko larriki pairatzen ari direnak. 2020. urtea mobilizazio klimatikoen urtea izendatu dute, eta hala izango da. Ez dugu alternatibarik, B Planeta ere ez dugu “.

———————————————————————————————————————-

Eranskina

COP25eko negoziazioen puntu-puntuko emaitzaren balantzea

Ondoren, COP25 Chile-Madridera ekartzen ziren alderdi garrantzitsuenak zerrendatzen dira, eta bakoitzaren balantzea egiten da.

Anbizioa

COP honetatik espero zena da aldeek konpromiso irmoa eta argia hartzea helburu zehatzekin, 2050ean zero emisio garbien helburua lortzeko. Hori gauzatu behar zen alderdi bakoitzak, batez ere kutsatzaileenak, bere ekarpen zehatzak maila nazionalean argitaratzeko konpromisoarekin (NDC, ingelesezko siglengatik), denbora nahikoarekin COPen hurrengo hitzordua baino lehen aztertu ahal izateko, 2020ko abendurako Glasgowen aurreikusita zegoena.

Negoziazioen emaitza, ordea, urrun dago helburu horiek lortu izanetik. Gaur egun ez dago ibilbide-orririk, alde bakoitzak 2020an zehar aurkeztu ahal izango ditu bere LDHak, Glasgowko goi-bileraren aurretik izango dela bermatu gabe. Egoera horrek oso zaila egingo du zientzialarien panelak Glasgowko goi-bileraren aurreko txostena egitea, herrialdeek tenperatura globalaren igoera 1,5 ºC-tik behera mantentzeko helburua bete dezaten.

6. artikulua

6. artikulua gailur honetan jorratzen zailenetako bat izan da. Artikulu honek planeta mailako karbono-merkatuak eta garbien garatzeko mekanismoak arautu nahi ditu. Ekologistak Martxan taldearen iritziz, artikulu hori onartzea ez zen albiste ona, mekanismo horiek dagoeneko ondorio negatiboak erakutsi dituztelako, bai klimari dagokionez, bai gizarteari dagokionez. Karbono-merkatuek aukera ematen diete enpresei, esleitutako emisioak gainditu ondoren, beste enpresa batzuei eskubideak erosteko. Horrek abantaila emango lieke enpresa handiei; izan ere, botere ekonomiko handiagoa dutenez, merkatu horietara sartuko lirateke lehentasunez, eta trantsizio ekologikoan beharrezkoagoak diren beste jarduera batzuk ixtea eragin lezakete.

Bestalde, Garapen garbiko mekanismoek enpresen kontabilitateetatik berotegi efektuko gasak deskontatzeko aukera ematen dute, beste herrialde batzuetan konpentsazio proiektuak eginez. Mekanismo horiek erakutsi zuten beren iraganean giza eta ingurumen eskubideak urratzeko tresna izan zirela, bereziki herri indigenetan.

Beraz, COP25ek artikulu hori aurrera ateratzea lortu ez izana, Ekologistak Martxan taldearen iritziz, aukera bat da mekanismo horiek martxan jar ez daitezen presio egiten jarraitzeko. Baita exijitzeko ere, gauzatuz gero, giza eskubideak babestuz eta gizarte- eta ingurumen-urraketak saihesteko mekanismoak txertatuz egin beharko litzatekeela.

Genero Ekintza Plana

Genero Ekintza Plana (or) 2017an onartu zen lehen aldiz, COP23an, eta lehentasunezko bost ekintza-arlo hartzen zituen, bi urterako planifikatutako jarduera estrategikoekin. Gailur horretan nagusi zen plan hori berriro onartzea, funtsezko eragilea izan baita genero-kontuak kontuan hartzen dituzten politika klimatikoen aurrerapenerako eta ekintzarako.

Herrialde batzuek jarritako zailtasunak gorabehera, eta gizarte erakundeen presioaren laguntzaz, PGA onartu egin da datozen bost urteetarako, eta, gainera, giza eskubideekin eta bidezko trantsizioekin zerikusia zuten testurik arazotsuenak txertatu dira.

Hala ere, Women Gender Constituencyk (COPren esparruan genero-gaiak lantzen dituzten gizarte-erakundeak biltzen dituen plataforma) adierazi duenez, “Giza eskubideak Genero Ekintza Planean bakarrik txertatzea ez da nahikoa, dokumentu guztietan txertatu behar da, giza eskubideak urratzen diren guztietan genero-ekitateari erasotzen zaiolako”.

Klimarako Funts Berdea

Parisko Akordioa behar bezala garatzeko funtsezko alderdietako bat herrialde askorentzat finantzaketa zuzena eta nahikoa ematea da. Funts horien zati handi bat akordioa behin betiko idatzi aurretik adostuta zetorren, baina COP25 ez da gai izan 100.000 milioi dolarreko funtsa martxan jarri aurretik osatuta egongo zela bermatzeko. Era berean, herrialde aberatsagoek, hala nola Estatu Batuek, beren zor historikoa ez aitortzeak bidegabekeria handia dakarkie herrialde askori; izan ere, herrialde horiek beren baliabideak ustiatzen dituzte nazio horiek, eta, gainera, nazioarteko komunitateak klima-aldaketaren ondorio okerrenei aurre egiteko behar dituzten tresnak ukatzen dizkie.

‘Galerak eta kalteak ‘finantzaketa (Wim)

Varsovian COP19an onartutako tresna hau klima-aldaketaren ondorio okerrenei aurre egiteko erabiltzen den mekanismoa da, hau da, ekosistemak egokitzeko ezintasunaren aurrean desagertuko direnean. Goi bilera honetan herrialde askok gogorarazi diguten bezala, mundua dagoeneko ikusten ari da nola gertatzen diren giza bizitza eta etxe galera horiek. Uholde-euriteek eta Bangladesh edo Filipinak bezalako herri

aldeetako uholdeek, Txad edo Niger ibaiek aurre egiten dieten lehorte gogorrek edo baso-suteen ondorio lazgarriek COP25 bultzatu behar zuten behar adina neurri hartzera.

Ildo horretan, Wim funtsez hornitzeko mekanismo bat ezarri behar da, galerei eta kalteei aurre egiteko finantzaketa berria eta gehigarria emateko. Baliabide gehigarriak benetan sor ditzaketen finantzaketa-iturri berriak eta berritzaileak sartu beharko lituzkete (hala nola aireko eta itsasoko garraioaren gaineko kargak eta erregai fosilen esplorazioari eragindako klima-kalteengatiko zergak), gutxienez 50 mila milioiko eskalan 2022rako.

COP25ean adostutakoaren arabera, eskatutako finantzaketa lortu ez duen Klima Aldaketarako Funts Berdeak, gainera, galeretarako eta kalteetarako finantzaketa jasoko du. Hala ere, beharrezkoa izango da datozen urteetan finantzaketa hori eraginkorra izateko prozedura lehenago garatzea. Horregatik ondoriozta daiteke, WIMen inguruko araudiak onartzerakoan erakutsitako gogo bizia gorabehera, ez dagoela klima aldaketaren ondorio okerrenei aurre egiteko finantzaketa propio eta zehatzik, Klimaren Goi Bilera honetatik espero zitekeen zerbait.

Aireko garraioa, itsas garraioa eta nekazaritza

Nekazaritzak klima aldaketan duen zeregina aurtengo negoziazioetatik kanpo geratu da, sektore horrek munduko ekonomia askorentzat eta ekosistemen orekarako duen garrantzia nabarmendu arren. Koroniviako mekanismoa deiturikoa, zeinak alde guztien ahaleginak batu beharko lituzkeen nekazaritzaren egitekoa klima aldaketaren aurkako borroka aintzat hartzeko, atzeratua da, eta zaila dirudi Parisko Akordioaren aplikazio hasieratik martxan jarri ahal izatea.

Bestalde, eta laugarrenez, ez da adostasunik lortu itsasoko eta aireko garraioaren emisioak kontrolatzeko moduari buruz, horiek baitira isurketak murrizteko helbururik ez duten sektore bakarrak. Nahiz eta hegazkingintza den, alde handiz, bidaiari bakoitzeko emisio gehien dituen garraiobidea, eta Europako itsas garraioaren emisioak 139 milioi tonara iritsiko diren.