• Zero Waste Europe erakundeak Espainian, Txekiar Errepublikan eta Lituanian hondakinen errauskailuen emisioen biomonitorizazioari buruz argitaratutako txosten berri batek kutsatzaile organiko iraunkorren maila altuak erakusten ditu hondakinen erraustegien inguruetan.

• Bigarren urtez jarraian, ikerketa honetan gehien kutsatu den eremua Espainiako Estatuan dago, zehazki Valdemingomezeko erraustegiaren inguruan, Madrilgo hirian.

• Ecologistas en Acción, Madrilgo Auzo Elkarteen Eskualde Federazioa (FRAVM) eta Grupo de Acción para el Medio Ambiente (GRAMA) ToxicoWatch Fundazioarekin elkarlanean aritu dira Valdemingómez inguruko laginak hartzeko.

ToxicoWatch Fundazioari enkargatutako biomonitorizazio-ikerketak kutsatzaile organiko iraunkorren (COP) biltegia aztertu du biomarkatzaileetan, hala nola etxeko oiloen arrautzetan, pinu-orratzetan eta goroldioetan. Zero Waste Europe (ZWE) erakundeak koordinatutako proiektu europarra da.

Proiektua aldi berean egin da, 2021ean eta 2022an, Espainian, Txekiar Errepublikan eta Lituanian. Herbehereetako ToxicoWatch Fundazioak bazkide zientifiko gisa parte hartzen du, Espainiako hiru erakunde ekologista eta auzokiderekin batera (Madrilgo Erkidegoko Ecologistas en Acción, Federación Regional de Asociaciones Vecinales de Madrid-FRAVM eta Grupo de Acción para el Medio Ambiente-GRAMA), erakunde bat Txekiar Errepublikan (Hnutí DUHA) eta beste bat Lituanian (Žiedinė Ekonomika).

Ikerketan barne hartutako eremuak hondakinen erraustegien inguruneetan kokatutakoak izan dira: UAB Kauno Cogeneration Power Plant (Kaunas, Lituania), Valdemingomezko Parke Teknologikoko erraustegia (Madril, Espainia) eta ZEVO Chotíkov (Pilsen, Txekiar Errepublika).

Ikerketak honako hau adierazten du:

• Autokontsumorako oiloen arrautza gehienek, hiru erraustegien inguruan, gainditu egiten dituzte EBk biosaiakuntzarako (DR CALUX) 1 eta analisi kimikorako (GC-MS) dituen legezko mugak, EBren 2017/644 Erregelamenduan araututakoak.
• Landarediaren, pinu-orratzen eta goroldioen analisiak dioxinak erakusten ditu kontzentrazio altuetan hiru herrialdeetan hondakinen errauskailuetatik gertu dauden eremuetan, DR CALUX biosaiakuntzaren bidez.
• FITC-T4 biosaiakuntzaren neurketen bidez, substantzia per-y polifluoroalokatuen (PFAS) kantitate handiak daude goroldioetan, pinu-orratzetan eta etxeko oiloen arrautzetan, hondakinen erraustegien inguruko hiru eremuetan.
• Hidrokarburo aromatiko poliziklikoen (PAH) maila handiak daude goroldioetan, eta pinu-orratzak hondakinen hiru erraustegien inguruan, biosaiakuntza bidez (PAH CALUX).

Valdemingómez, Madrilen, gunerik kutsatuena

Biomonitorizazio-ikerketa honetan gehien kutsatutako eremua Madrilen dago, Valdemingómez inguruan, Europako hondakin-erraustegirik zaharrenetako batean. Europako ToxicoWatch-en biomonitorizazio-azterketetan neurtutako dioxinen mailarik altuenak Valdemingomezeko goroldioenak izan dira. Hosto iraunkorreko zuhaitzentzat (pinua eta altzifrea) antzeko zerbait gertatzen da, dioxinek eta PAHek ikerketa honen mailarik altuena erregistratzen dute berriro, 2021ean biomonitorizazio-azterketan gertatu zen bezala. Txostenak adierazten du instalazioen hego-mendebaldean dauden maila altuek lotura izan dezaketela errauts-zakuen biltegiarekin, horietako batzuk hautsiak, joan den urrian kolektibo ekologistek eta bizilagunek salatu zuten bezala. Azkenik, oilo-arrautzen kasuan, 2022an biomonitorizazioak dioxinen maila altuagoak erakutsi ditu, oso seguru asko dioxina bromatuekin.

Biomonitorizazioaren beharra

Azterlanak agerian uzten ditu, halaber, EBko legeriak eskatzen dituen analisi kimikoetan oinarritutako PATen neurketen mugak, ez baitute neurtzen hondakinen erraustegiek isuritako substantzia toxikoen (PCDD/F, dl-PCB, HAP eta PFAS) toxikotasun osoa (milaka). Gainera, gaur egun COP isuriei buruz dauden datuak kalkulatutako zifretan eta batez bestekoetan oinarritzen dira, eta horrek benetako emisioen irudi engainagarria ematen du.

Janek Vähk, ZWEren Klima, Energia eta Kutsadura Atmosferikoaren Programaren koordinatzaileak, honako hau adierazi du: «Hondakinak erretzeko instalazioek ingurumenean irauten duten, ekosistemetan biometatzen diren eta giza osasunean eta ingurune naturalean ondorio negatibo garrantzitsuak dituzten substantzia toxikoak isurtzen dituzte. Milaka pertsona bizi dira errekuntza-instalazio horietatik gertu Europa osoan. Orain arte ez zaie instalazio horien osasunerako eta segurtasunerako arriskuei buruzko informaziorik eman, eta ez dute kalte-ordainik jasotzeko eskubiderik instalazio horiek legea betetzen ez dutenean jasaten dituzten kalteengatik».

Carlos Arribasek, Ecologistas en Acción taldeko bozeramaileak, adierazi du biomonitorizazioa bultzatu behar dela, hondakinen erraustegien isurketei dagokienez populazioaren eta ingurumenaren osasunaren egoera ezagutzeko. Gogoratu du Espainiaren kasuan, 2021ean onartutako Osasun eta Ingurumen Plan Estrategikoak giza biomonitorizazioko estrategiak ezartzea jasotzen duela, esposizioaren eta osasunean izan ditzakeen ondorioen arteko erlazioa zaintzeko tresna gisa. Baina orain arte ez dira egiten.

Ikerketaren emaitzak kontuan hartuta, ZWEk, Ecologistas en Acción taldeak, FRAVMek  eta GRAMAk Industria Isurpenen Zuzentarauaren egungo berrikuspena aprobetxatzea gomendatzen dute, honako hauetarako:

• Biosaiakuntzen erabilera antolatzea, hondakinak erretzeko instalazioetako COP isuriak kontrolatzeko.
• Operadoreak isuriei buruzko datu guztiak argitaratzera behartzea, baita balio gordinetan ere (ez bakarrik kalkulatutako zifrak, batez bestekoak), baita laborategiko analisien jatorrizko txostenak ere.
• Instalazio horiek legea betetzen ez dutenean, eragindako kalteengatik kalte-ordainak jasotzeko eskubideak bermatzea.
• COP isurtzeko muga-baliorik «zorrotzenak» eta «lor daitezkeen emisio txikienekin» koherenteak ezartzea, Teknologia Erabilgarri Onenak (MTD) aplikatuz.