Ekologistak Martxan Euskalherriak ekarpenak eta alegazioak egin dizkie 2030erako Euskadiko Hondakinak Prebenitzeko eta Kudeatzeko Planari eta Ekonomiaren Garapen, Iraunkortasun eta Ingurumen Sailak egindako ebaluazio estrategikorako eskaerari.

Aurkeztutako dokumentuaren sarreran zehazten den bezala, Ekologistak Martxan-ek uste du Plan hau aldi baterako irtenbide bat dela Hondakinak Prebenitzeko, Minimizatzeko eta Kudeatzeko Euskal Lege baterantz, zeina premiazkoa iruditzen baitzaigu egitea.

Oro har, bat gatoz PPGR2030ekin Hondakinak Kudeatzeko 2020rako Plana betetzeari buruzko diagnostiko negatiboan.

Horren jarraipena, 2030erako Euskadiko Hondakinak Prebenitzeko eta Kudeatzeko Plana, hemendik aurrera Plana, lortu beharreko helburuetan aurrerapausoa dela uste dugun arren, gure ustez asmo gutxikoa da, eta Euskadi hondakinen kudeaketan erreferente bihurtzeko aukera galtzen du. Emaitzen helburuak ez daude goragoko araudietan ezarritakoen gainetik (Europakoak, Espainiakoak).

Ez dago lortu nahi diren emaitza gehienak betetzeko jarduerarik, eta daudenak errausketan (balorizazio energetikoa ere esaten zaio) edo zabortegien ahalmena handitzean oinarritzen dira. Proposatutako neurri zehatzen ezarpena, hala nola isurketaren eta errausketaren kanona, neurri horien murrizketan modu positiboan eragiteko, gehiegi luzatzen ari da, neurri horiek gure erkidegoan jada errealitate bat izan beharko bailukete, Espainiako estatuko beste batzuetan bezala.

Aurreikusitako jarduketen deskribapenari eta definizioari dagokienez, ikusi dugu asko direla sustatu, bultzatu, sustatu, erraztu, eta lagundu aditzak, eta ia ez daudela behartzeko eta debekatzeko aditzak; izan ere, bide betearazle bakarrak dira baliabideak zentzuz erabiltzeko helburua betetzen dela ziurtatzeko, produktuen balio-bizitza luzatzeko eta hondakinen sorrera minimizatzeko. Horregatik, planak jasotzen dituen neurrien eta helburuen irismena deskafeinatuta dago, ez baita nahitaezkoa. Sustatzeaz hitz egiteak, betearazi beharrean, agerian uzten ditu Plan honen mugak.

Ez dugu ulertzen nola gauzatuko den legeak 2023rako nahitaezkotzat jotzen duen hondakin organikoaren (biohondakina) %100aren gaikako bilketa, baldin eta ez bada nahitaez ezartzen eta kontuan hartzen bada EAE osoan Planak berak %24an dagoela (Bizkaian ez da %6tik gorakoa). Nola bildu behar da gaika zabor organikoaren %100?, zer azpiegitura behar diren?, zer baliabide eskaini?, zer legeria onartu?, zer biztanle kontzientziatu behar diren horren beharraz…? Planak ez du zehazten helburuak nola lortu, ezta horiek lortzeko estrategiarik ere.

Edukiari dagokionez, Plan berriaren zatirik handiena isurketarekin lotutako jarduketetan oinarritzen da. Laburbilduz:

• Helburu nagusia hau da: “Agregakinen, lurren eta bigarren mailako beste lehengai batzuen tarteko biltegiratzea eta kalitate-kontrola egiteko instalazio publiko-pribatua”. (30 milioi euro inbertituko dira hamar urteetan zehar). Zaldibar, Mutiloa eta Larrabetzuko zabortegien itxiera konpentsatzea aurreikusten da. (Badirudi Ingurumen Ebaluazio Estrategikoaren eskaera proiektu honetara bideratuta dagoela, irismenaren eta ezarpen-irizpideen definizioa baitu). Nola ez bilakatu zabortegi berri bat?

• Ontziak itzultzeko prozesua aztertu beharreko aukeretako bat bezala identifikatzen du, erabaki bat izan beharko lukeenean. 23,25 milioi euroko partida barne hartzen du, horietatik 23,1 2024an, ustez Gordailu, Itzultze eta Itzulkin sistema (GIIS) sistemak hedatzeko. Baina 2017an, Eusko Legebiltzarrak aukera hori aztertu zuen, eta orduz geroztik txostenak kajoi batean egiten du “lo”; beraz, uste dugu jarduketa horrek Planean zehaztutakoa baino zehaztasun handiagoa behar duela. 2019/904 Zuzentarauaren helburuak betetzeko, GIIS da sistema bideragarri bakarra. Euskadin bereziki garrantzitsua da hori, besteak beste, ardoaren, sagardoaren, txakolinaren eta elikadura-kontserben sektoreetan.

• 30 milioi euroko partida bat sartzen da enpresentzako ingurumen-diru-laguntzetan. Ez dago argi zein den diru-laguntzen helburua. Planean, diruz lagundu beharreko lehentasunezko ildoen karakterizazio bat sartu beharko litzateke, bakoitzerako xede-aurrekontuaren proportzioa zehaztuz.

• Gainerako jarduerek aurrekontu txikiagoa dute (250.000 euro hamar urteetan). Deigarria da 7. jarduketa, hondakin plastikoei eta horien estrategiari dagokiena: funtsezko jarduera da plastiko horien azken irteera bermatzea enpresa birziklatzaile eta balorizatzaileetan, eta bereziki errausketa-instalazioetan. Arreta handiagoa jarri beharko luke prebentzioan, horri buruzko araudi zorrotzekin.

– “Beste jarduketa batzuk” atalean sartu dira garatu gabeko jarduerak (prebentziokoak, bilketa selektibokoak, balorizaziokoak eta ezabaketa gutxitzekoak), eta baterako aurrekontua 7,39 milioi eurokoa da hamar urteetan. Kopuru horrek oso txikia dirudi Funtsezko Jarduerak ez diren jarduketa guztietarako: 6.4.1 Lehentasunezko korronteak edo 6.4.2 Prebentzioaren arloko jarduketetan.

Kudeaketa Plan bat egiteko oinarritzat hartu behar den printzipioetako bat aldez aurreko planetan eta dauden jardunbide onenetan eskuratutako ezagutza aprobetxatzea da. Hala ere, Plan honek ez du printzipio hori aplikatzen.Adibidez, 11. Eranskinean. EAEn dauden bilketa-sistemak zera azaltzen da:

“2.8.1 bilketen nahitaezkotasuna

Gaikako bilketetan emaitza onenak dituzten udalerriek beren ordenantzetan ezartzen dute nahitaezkoa dela hondakinak jatorrian bereiztea. Gainera, garrantzitsua da herritarrei eta sortzaile handiei jakinaraztea bilketa derrigorrezkoa dela, bai eta betebehar hori eragin duten ingurumen- eta ekonomia-arrazoiak eta hondakinak jatorrian ez bereizteagatiko zehapenak ere. Derrigortasuna beste hainbat neurrirekin osatu beharreko baldintza da, besteak beste, jarraian jasotzen direnak.

Uste oso zabaldua dago “poltsikoa ukituz gero bakarrik lortzen direla emaitzak”. EAEko udal-hondakinen gaikako bilketaren kasuan, ordea, emaitza onak nahitaezkotasunagatik iritsi dira, eta ez pizgarri ekonomikoengatik, hala nola materia organikoa bereizteagatiko hobariengatik edo gainerakoen zatikia sortzeagatiko ordainketengatik.

Baina Planean zehar ez da ikusten hori ikasitako ikasgaitzat hartu denik.

Azaldutako guztiagatik, Plana aurrerapauso bat da, urria, eta hitzez hitz geratuko litzateke hondakina ezabatzea debekatzen duen Hondakinen Legea premiaz egiten ez bada. Lege horrek hondakina ezabatzea debekatu behar du, dela errausketa bidez, dela isurketa bidez, eta lehentasunezko eta berehalako helburutzat izan behar du prebentzioa, berrerabilera eta birziklatzea

Bilbo, 2021eko martxoaren 17a

Alegazioak ikusteko sakatu hemen

La entrada Ekologistak Martxan elkarteak 2030erako Euskadiko Hondakinak Prebenitzeko eta Kudeatzeko Planari egindako ekarpenak se publicó primero en Ekologistak Martxan - Euskal Herria.