Europako Garapen Eredua
MOZKINA ETA BOTEREA

 

1. Garai neoliberalean elite korporatiboek sustatutako korronte postmodernoak ez dira ulertzeko errazak «mozkinen sorreraren» ikuspegi zorrotzetik. Maiz, korronte horiek suntsitzaileak dira, argi eta garbi, gizakiaren, gizartearen eta ekonomiaren ikuspegitik, eta, horrenbestez, oligarkia korporatiboak dinamika horiek –azken 50 urteetan gero eta intentsitate handiagoa izan dute– sustatzeko izan ditzakeen motibazioetan sakondu behar dugu.
2. Badakigu enpresari kapitalisten funtsezko dinamika izan ohi dela mozkinak maximizatzea epe ertainera. Askotan esan da dinamika hori gizartera eramateko joera dagoela, eta, azkenean, haren jokabideak, arauak eta baliabideak enpresa-mozkina maximizatzea lortzeko antolatzen dira.
3. Marxismoaren interpretazio sinplista batzuek joera dute fenomeno hori honela interpretatzeko: gizarte kapitalistetan, gobernuen eta gizartearen funtsezko helburua izan ohi da, oro har, «enpresaburuen mozkina» maximizatzea.
4. Gure ustez, interpretazio hori ez da zuzena, inondik inora. Gure gizartean ohikoa den gizartearen eta gobernuen kontrola ez dute gauzatzen «enpresaburuek», orokorrean hartuta, enpresaburu handien gutxiengo batek baizik. Hortaz, korporazio handien interes zehatzak dira gure gizartea eta gure gobernuak benetan zuzentzen dituztenak, eta ez «enpresaburuen» interesak.
5. Zein dira korporazio horiek? Argi dagoenez, komunikabide handiak kontrolatzen dituztenak, finantza-erakundeak, kargu politikoei zuzendaritza-postuak eskaintzen dizkietenak, etab. Laburbilduta, esan dezakegu Europako sistema oligarkikoa ez dagoela «enpresaburuen» menpe, «botere politikoa kontrolatzen duten enpresaburuen» interesen menpe baizik.
6. Esandakoa, berez, oso garrantzitsua da elite oligarkikoen motibazioak ulertzeko. Enpresa-mozkina, oro har, sustatzea enpresaburu guztiek duten helburua izan daiteke. Baina elite oligarkikoak gutxietsi egiten ditu autonomoak eta enpresari txikiak, baita herritarrak orokorrean ere.
7. Benetan, elite oligarkikoak bere interesak sustatu nahi ditu, eta ez «enpresarien interesak». Inguruabar horrek azaltzen du oligarkia horren interesetako bat izan daitekeela ekonomiarako politika negatiboak edo suntsitzaileak sustatzea, korporazio handientzat onuragarria bada. Hala gertatu da behin eta berriro kolonietako abenturen, gerren, inbasioen, aurretiaz diseinatutako krisi ekonomikoen eta abarren bidez.
8. «Enpresaburuen mozkinetik» «elite korporatiboaren mozkinera» pasatzea ezinbestekoa da, berez, eredu neoliberalaren dinamikak ulertzeko. Baina errealitatea harago doa. Elite korporatiboaren «mozkina» baino, gakoa elite horren «interesak» dira. Interes horien barruan, inbertsioetatik lortzen dituzten mozkinak sartzen dira, baina askoz urrunago doaz.
9. Mozkinak epe ertainera eta luzera bermatzeaz gainera, elite korporatibo horretan argi ikusten da enpresaburuentzat gero eta garrantzi gehiago duela boterea areagotzea eta sendotzea, kapital- eta errenta-maila batzuk gainditu ondoren.
10.  Mendebaldean –eta, orain dela gutxira arte, mundu osoan– duen botereaz jakitun den elite oligarkikoaren kasuan, badirudi argi dagoela haren funtsezko helburua dela botere ekonomiko, sozial eta politiko hori mantentzea eta sendotzea. Eta helburu horretan boterea eta mozkina elkarri lotuta daude, jakina.
11. Itxuraz, elite korporatiboak 70eko hamarkadatik aurrera mugimendu postmodernistak sustatzeko, garapen ekonomikoa gelditzeko eta biztanle-kopurua murrizteko egin dituen mugimendu «arraro» guztiek lotura handiagoa dute boterea lortzeko helburuekin mozkin ekonomiko hutsa lortzeko helburuekin baino.
12. Zehazki, badirudi Mendebaldeko elite korporatiboaren sektore zabal bat ez dela konformatu lehendik zeukan botere sozial eta politikoarekin, eta gizateriako hurrengo belaunaldien etorkizuna diseinatzeko zereginaren ekin diola. Etorkizun horren xedea da, batez ere, Mendebaldearen gaineko boterea sendotzea eta areagotzea eta, ahal izanez gero, mundu osora zabaltzea. Gai honen garrantzia ikusita, argi dago azterketa zorrotzagoa behar duela, eta horretan sakontzen jarraituko dugu.
    
    PDF: