PSOE, Podemos eta EHBilduk maiatzaren 20an akordioa lotu du Madrilen, lan erreforma, bere osotasunean, bertan behera uzteko. Albiste benetan ona izan da hori langile guztiontzat. Izan ere, PPren erreforma benetan latz eta kaltegarria izan zen langileriarentzat: patronalari erabakitzeko botere osoa ematera eta negoziazio kolektiboa deuseztatzera etorri zen eta emaitzak laster hasi ziren nabaritzen. “Langile pobreen” fenomenoa zeharo zabaltzea lortu zuten, hau da, lana izan arren, pobreziatik irten ezin diren pertsonen kopurua biderkatzea izan zen emaitza.

Momentua da, beraz, lan erreforma horri errepaso bat egiteko, ondo gogora dezagun zeintzuk izan ziren neurri nagusiak, alde “kaltegarri” zehatz batzuk baino askoz harago doan zerbait izan zelako.

Segidan azalduko dizuegu erreformak ekarri eta ezarri zuena. Horrek ez du esan nahi hauetan urte guztiotan kontra borrokatu ez denik edo enpresei utzi zaienik nahi izan duten guztia egiten. Hainbat bide jorratu dira eta enpresetan hainbat neurri desaktibatu ahal izan dira langileen borrokari esker. Greba orokorrak tarteko. Eta negoziazio kolektiboaren defentsan egindako lan guztiari esker (enpresetan, sektoreetan, akordio interprofesionalen bitartez…) guztiz ez suntsitzea ere lortu egin da.

Merkeago kaleratzeko erraztasun gehiago

• Kaleratzeak guztiz merketu ziren

Kaleratze baliogabeengatiko kalte-ordainak honelaxe jaitsi ziren:           

Erreforma baino lehen – 45 egun lan egindako urte bakoitzeko, 42 hilabeteko soldataren gehienezko mugarekin

Erreformaren ostean – 33 egun lan egindako urte bakoitzeko eta gehienezko muga, 24 hilabeteko soldata

• Tramitazio soldatak ordaintzeari utzi zitzaion.

Tramitazio soldatak zera dira, langile bat kaleratzen badute eta kaleratze hori epaitegietan salatzen bada, prozedurak irauten dituen hilabeteetan zehar jasotzen ez diren soldatak.

            Erreforma baino lehen – tramitazio soldatak kaleratzea bidegabe edo baliogabetzat ebazten zen guztietan jasotzen ziren, baita enpresak kaleratze bidegabeagatiko kalte-ordaina ordaintzen bazuen ere.

            Erreformaren ostean – tramitazio soldatarik ez da ordaintzen. Ordaintzen diren kasu bakarra: enpresak langilea berriro hartzea erabakitzen badu.

Honela, enpresentzat askoz onuragarriagoa da kangileak behin-betikoz kaleratzea, nahiz eta kaleratze bidegabea izan. Eta, gainera, ez dute euren burua negoziatzera beharturik ikusten. Kalte-ordain (askoz baxuago) bat ordaindu eta zuzenean kalera!

• Enplegua erregulatzeko espedienteak (kaleratze kolektiboak):

— Enpresak eman ahal dituen arrazoien artean diru—sarreren edo salmenten jaitsiera hutsa sartu zuten. Honek esan nahi du enpresak espediente bat aurkez dezakeela, nahiz eta irabaziak izan, baldin eta irabazi hauek txikiagoak izan badira. Gainera, lehen, espediente bat aurkezteko beharrezkoa zen enpresaren bideragarritasuna kolokan egotea, erreformaren ostean, ez. Hortaz, kaleratze kolektiboak aurkezteko arrazoi bakarra enpresen komenentzia hutsa da, egoera ekonomiko onean egon arren.

— Lan agintaritzak ez du parte hartzen kaleratze kolektiboen ebazpenean. Gomendioak eman ahal ditu, baina ez dauka espedientea geldiarazteko eskumenik. Beraz, legearen arabera, enpresa da kaleratzeak erabakitzen dituen bakarra.

Alde sindikalarekiko kontsulta epealdian, erreforma baino lehen, kalte-ordain altuagoak negoziatzen ziren, enpresak espedientea lan agintaritzan arkeztu behar zuelako eta nahi zuen langileekin akordioa loturik heltzea. Baina erreformaren ostean, ez dauka horren premiarik eta, hortaz, nahi dituen beste kaleratze egin ditzake eta, gainera, merkeen.

— Kaleratze kolektiboak administrazio publikoan ere egiteko aukera zabaldu zen. Gogoratu behar ditugu, neurri honekin batera etorri ziren murrizketa eta pribatizazio guztiak. Beraz, enplegu publikoaren suntsipenerako lurra alde guztietatik landu zen.

• Kaleratze objektiboak absentismoagatik.

Laburbilduz, kaleratua izan zaitezkeela gaixorik egoteagatik. Eta, kalteordaina, gainera, 20 egun besterik ez, 12 hilabeteko mugarekin. Neurri honek oinarrizko eskubide guztiak urratzen ditu, Lanaren Nazioarteko erakundeak ere esan bezala. Suposatzen da neurri hau otsailean derogatu zutela, beraz, benetan da harritzekoa orain Sanchezek esatea hori derogatuko omen dituzten alderik kaltegarrienen artean sartzen dela.

Malgutasuna = enpresak aldebakarrez erabakitzen du

• Mugikortasun funtzionala

Erreforma baino lehen, gure lanak kategoria profesionaletan zeuden banandurik. Erreformak hau aldatu zuen eta talde profesionalen arabera banatu behar zirela ezarri zuen. Aldaketa xalo eta nimiñoa dirudi, ezta? Bada, honekin zera bilatu zen, talde profesional batean, lehen, kategoria ezberdinetan zeuden lanak batzea eta horrela, langile berberak funtzio ezberdinak betetzea, enpresaren nahien arabera.

• Lan baldintzen aldaketa substantziala

Erreformak aukera eman zuen enpresak, “arrazoi ekonomikoengatik”, gure lan baldintzek nahi erara aldatu ahal izateko, kontratuak edo hitzarmenak ezartzen duenaren gainetik (diru-sarrera edo salmenta gutxiago izan dituelako, besterik ez, espedienteetan azaldu bezala).

Enpresak ia baldintza guztiak alda ditzake: jardunaldia, ordutegia, jardunaldiaren banaketa, txandakako lanak, ordainketa eta soldataren zenbatekoa… Muga bakarra hitzamen estatutarioak dakarrena (salbu eta, aurrerago ikusiko dugunez, hitzarmena ez aplikatzeko aukeraz baliatzen direnean).

• Jardunaldiaren banaketa irregularra

Enpresak langileen jardunadiaren %10 nahi duen erara bana dezake. Eta, gainera, ez dago behartuta hau langileekin adostera. Honek esan nahi du urtean zure jardunaldiko 180 ordu inguru enpresak nahi duen moduan eta momentuan sartzera behartu ahal zaituela.

• Kontratuaren etetea eta jardunaldiaren murrizketa

Enpresak kontratuak eten edo jardunaldiak (%10 eta %70 artean) murriztu ditzake. Eta, gainera, honetarako, baimen administratiborik ez du behar. Eta, hau gutxi balitz, enpresak bonifikazioak jasoko ditu, baldin eta zure kontratua utebetez mantentzen badu.

• Aparteko orduak jardunaldi partzialeko kontratuetan

Erreformara arte, jardunaldi partziala bazeneukan, ezin zintuzten aparteko orduak egitera behartu. Baina erreforma honek ate hori zabaldu zuen. Honek iruzurrak biderkatu zituen eta gaur da eguna, denok ikusten dugun bezala, eguneroko ogi bihurtu dena jardunaldi partzialekin jardunaldi osoak betetzea. Eta denok dakigunez, soberan sartzen diren ordu horietatik gehienak ez dira ordainduak izaten.

Negoziazio kolektiboaren suntsipena

Esan behar da PSOE izan zela negoziazio kolektiboa erreformatu zuena; eta PPk bide horretatik egin zuen aurrera. Beraz, negoziazio kolektiborako eskubidea berreskuratu nahi badugu, ezin dugu PSOEren beste erreforma hori ahaztu.

• Enpresako hitzarmenak hitzarmen sektorialen gainetik

Negoziazio kolektiboan, labur azaltzeko, herrialdeko hitzamen sektorialak betidanik jokatu du paper oso inportantea: herrialdeko langile guztientzako lan baldintzak bermatzen ditu. Oinarri hori kontuan izanda, enpresetan negoziatzen diren hitzarmenak beti izan dira herrialdeko gutxieneko horiek hobetzeko.

PPren erreformak aukera eman zuen honi buelta emateko: enpresetan baldintza kaskarragoak ezartzeko eta horiei lehentasuna eman zien herrialdeko hitzamen sektorialen gainetik.

• Hitzarmena ez aplikatzea

Enpresak erabaki dezake hitzarmena ez aplikatzea hainbat alorretan: jardunaldia, ordutegia, soldata… Egia da enpresak arrazoi ekonomiko, produktibo eta abarrak alegatu behar dituela, baina badakigu denok ze “erlatiboak” izaten diren “arrazoi” horiek. Gainera, jarrera eta borroka sindikala desaktibatzeko, derrigorrezko arbitrajearen figura sartu zen.

• Ultraaktibitatearen galera

Hitzarmenek denbora epe zehatz baterako sinatzen dira. Indarraldia galtzen dutenean, hitzarmenaren berriztapena negoziatzen da. Erreformara arte, hitzarmenek indarraldia galtzen zutenean, ultraaktibitatean sartzen ziren. Honek esan nahi du hitzarmen berria negoziatu arte, zaharra aplikatzen jarraitzen zela, berdin zenbat denbora ematen zen negoziazio berria erdietsi arte.

PPren erreformak ultraaktibitatea urtebetera mugatu zuen. Urte horretan hitzarmen berririk ez bada lotzen, Estatuko hitzamenak edo Langileen Estatutuak markatuko lituzke lan baldintzak. Hau da, lan baldintza kaskarragoak ezarriko liratezke. Honela, patronalak negoziazioa blokeatu zuen, jakinda, negoziatu ezean, zuzenean baldintza onuragarriagoak lortuko zituela.

Lehen esan bezala, hauxe da erreformak ekarri zuena (eta hinbat neurri aipatu barik utzi ditugu), baina horrek ez du esan nahi onartu dugun zerbait izan denik edo men egin diogunik. Borroka egin da, borroka handi eta gogorra egin da urteotan, eta enpresetan hainbat eta hainbat eraso geldiaraztea lortu da.

Baina ordua da, behingoz, balantza berriro orekatzen hasteko. Ezin da izan legea patonalaren apeta eta interes hutsetara eginda jarraitzea. Ordua da, klase borrokan, jokalekua, behintzat, zertxobait justuagoa izan dadin.

Jatorrizko artikulua HEMEN