2018/02/26
Azken eguneraketa: 2023/03/30

— Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren XIII. Kapitulua (Erretiroa modalitate kontributiboan)
— 2/2023 Lege Dekretua, pentsiodunen eskubideak zabaltzeko, genero arrakala murrizteko eta pentsio sistema publikoaren iraunkortasunerako esparru berria ezartzeko premiazko neurriena

Azken hamarkada luzean pentsio sistema publikoa bereziki erasotua izan da. Nahiz eta hau ez izan ezer berria. Pentsio publikoak goxoki ederra izan dira betidanik banka eta inbertsio funtsentzat. Horrela, pasa den mendeko ‘90eko hamarkadatik, arduradun politikoak sistemaren porrota iragartzen ari zaizkigu, botere ekonomiko eta finantzarioaren bozeramale lanetan.

Kotizazioekin finantzatzen den edozein sistemaren iraunkortasunerako gakoa erraza da: kalitateko enplegua. Hala ere, iraunkortasun horrexen izenean, erreformaz erreforma erretirorako baldintzak gogortzen, pentsioaren zenbatekoak jaisten eta sistema osoa ahultzen joan dira, helburu argi batekin: sistema publikoa pribatizatzea. Eta berdin da Gobernuaren kolorea. Gogora dezagun, esaterako, Zapateroren PSOE izan zela, besteak beste, 2011n erretiro adina 67 urteetara atzeratu eta kotizazio urteak luzatu zituena. Gerora, 2013an, Rajoyren PP etorri zen eta, sistema publikoa guztiz deuseztatzea bilatzen zuten beste hainbat neurri basatiren artean, oinarri arautzailearen kalkulua 10 urtetan luzatu zuen (15 urtetatik 25 urtetara pasatu zen).

Aurreko erreformei begirada bat bota nahi badiezu, hurrengo artikulu honetan egin dezakezu:

Azken erreforma 2/2023 Lege Dekretu berriarekin ez ezik, azken urte bietan burutzen ari da neurri ezberdinekin. Egia da hainbat puntu indargabetu direla: pentsioak KPIarekin lotu ziren berriro eta iraunkortasun faktorea bertan behera utzi zen -indarrean hasi baino lehenago-, Belaunaldien arteko Ekitate Mekanismoaz ordezkaturik, adibidez. Egia da azken erreformari amaiera (momentuz) eman dion dekretuak indar berezia egiten duela diru-bilketan, baina ez da guztiz egia pentsioen zenbatekoak jaitsiko ez direnik. Izan ere, aipatutako PPren erreformaren bidetik, berriro ere luzatu da oinarri arautzailea kalkulatzeko aintzat hartzen den epealdia, 27 urtetara oraingo honetan.

Azken dekretuaren nondik-norakoak beste artikulu honetan dauzkazu:

Eta, azkenik, ezin dugu aipatu barik utzi, azken dekretu hau baino lehenago, pentsio erreforma barruan, nahiko isilean pasatu den beste lege bat: 12/2022 Legea, enplegu pentsio planak sustatzen dituena, hau da, enpresetan pentsio plan pribatuak bultzatzen dituena eta, seguruenik, sistema publikoaren eraispen progresiboaren estrategian aurrerapauso erabakigarrietako bat izan daitekeena. Hau ere “Gobernu progresistenaren” eskutik eta, zelan ez, PP, Vox eta Ciudadanos ez ezik, PNVren aldeko botoekin ere bai.

Erretiro adina

Arestian aipatu dugunez, 2011n erretiro adina atzeratu eta kotizatu beharreko urteak luzatu ziren. Hau progresiboki ari da aplikatzen ordudanik, 2027. urtera arte, beherago dagoen taulan ikusi ahal duzuenez.

Kotizatu ditugun urteen arabera, aukera bi dauzkagu: kotizazio luzeagoak badauzkagu (taulan azaltzen den moduan) aukera izango genuke 65 urterekin erretiratzeko, baina gutxieneko kotizazio horien ezean, erretiro adina luzatuko litzaiguke.

Esan nahi baita, aurten, 2023an, adibidez, 65 urterekin har genezake erretiroa, baldin eta gure bizi laboral osoan 37 urte eta 9 hilabete kotizatu baditugu. Kotizazio hauetara heltzen ez direnen artean, ordea, 66 urte eta 4 hilabete bete dituztenak baino ezingo lirateke erretiratu.

⇒ ADI! Edozein kasutan, erretiroagatiko pentsio kontributiboa jaso ahal izateko, gutxienez gure bizi laboral osoan 15 urtez kotizatu behar izan dugu.

Honetaz gain, urte hauetatik gutxienez 2 izan behar dira jubilazioa eskatu baino lehenagoko 15 urteetan zehar.

Betebehar hauei gabezia generikoaren betebeharra (“requisito de carencia genérica”) eta gabezia espezifikoaren betebeharra (“requisito de carencia específica”) deitzen zaie, hurrenez hurren.

• Gabezia generikoaren betebeharra: 15 kotizaturik, gutxienez, gure bizi laboral osoan zehar
• Gabezia espezifikoaren betebeharra: 2 urte kotizaturik, erretiroa eskatu aurreko 15 urteetan zehar

— Zatitzailea

Kontuan hartzen diren hilabete guztietako kotizazio oinarrien batezbestekoa egin ostean, zatitzaile bat aplikatzen zaie. Bestela esanda, zatiketa bat egiten da. Honek, berez, pentsioaren zenbatekoa jaisten du soldaten zenbatekoarekin konparatuta.

Lehen esan dugun bezala, iaztik azken 25 urteak (300 hilabeteak) erabiltzen dira kalkulua egiteko eta aplikatzen zaien zatitzailea 350 da. Hau honela izango da, oraindik, 2023an, 2024an eta 2025ean. Gerora, eragiketa berbera egiten jarraituko da, baina taulan islatu ditugun kalkuluak ere egingo dira, eta bien artean probetxugarriena aukeratuko da 2037. urtera arte.

2037. urtetik aurrera, kalkulu bakarra egingo da: 324 hilabete hartuko dira kontuan (azken 349 hilabeteetatik, 324 onenak aukeratuko dira) eta aplikatuko zaien zatitzailea 378 izango da.

— Gure bizi laboral osoan kotizatu ditugun urteak

Bizi laboral osoan zenbat urte kotizatu dugun ere hartzen da aintzat pentsioaren zenbatekoa kalkulatzeko.

Erretiroagatiko pentsioa jaso ahal izateko, gutxienez 15 urte izan behar ditugu kotizaturik; kasu honetan oinarri arautzailearen %50 jasoko genuke.

Oinarri arautzailearen %100 (pentsio osoa) jaso ahal izateko, geroxeago datorren taulan erreparatu behar duzue. Azken zutabeetan oinarri arautzaile osoarekin erretiratzeko beharrezkoak diren urteak dauzkazue:

– 2023tik 2026ra 36 urte eta 6 hilabete beharko dira
– eta 2027tik aurrera 37 urte.

Kopuru honetara helduko ez bagina, kotizatutako lehen 15 urteetatik aurrera koefiziente bat aplikatuko zaigu hilabete gehigarriengatik. Laburbilduz eta denok dakigunez, zenbat eta urte gehiago kotizaturik eduki, orduan eta pentsio altuagoa edo, bestela esanda, zenbat eta urte gutxiago, orduan eta “penalizazio” handiagoa.

Taula hau ez da berria. 2013an hasi zen aplikatzen, ikusi ahal duzuen bezala.

Desgaitasun mailaren bat egiaztaturik badaukazu

Desgaitasun mailaren bat badaukazu lehenago erretiratzeko aukera daukazu.

– %65eko desgaitasuna badaukazu: Lan egin duzun denborari 0,25 koefizientea aplikatzen zaio (eta 0,50 koefizientea, baldin eta eguneroko bizitzarako norbaiten laguntza beharrezkoa daukazula egiaztatu ahal baduzu). Honek, zelanbait esateko, kotizazio urteak “luzatzen” ditu eta, hortaz, erretiro adina aurreratu. Edozein modutan, ezin izango zara 52 urte izan aurretik jubilatu.

– %45eko desgaitasuna badaukazu zerrendatuta dauden gaixotasunengatik: Ez da koefizienterik aplikatzen. 56 urterekin jubilatzeko aukera ematen da, edozein kasutarako.

Pentsioa kalkulatzeko simulatzailea

Azkenik, hemen utziko dizuegu pentsioa kalkulatzeko Gizarte Segurantzaren simulatzaile bat:

Gizarte Segurantzak zure datuak kontsultatuko ditu. Horrexegatik, beharrezkoa da, ezer baino lehen, identifikatzea. Ez badaukazu identifikazio elektronikorako gakorik, hala nola cl@ve edo egiaztagiri digitala, ez kezkatu, SMS bitartez ere egin daiteke. Baina, adi, beharrezkoa da inoiz zure telefono mugikorraren zenbakia Gizarte Segurantzari eman izana eta, hortaz, euren datu-basean agertzea.

Azken aukera hau erabiltzeko, zure datu pertsonalak sartu baino ez duzu egin behar (NANa, jaiotze data eta telefono zenbakia) eta Gizarte Segurantzak gako bat bidaliko dizu SMSz. Gakoa behin sartuta, zure datu pertsonalak (seme-alabarik daukazun, desgaitasunik ote daukazun, atzerrian lan egin ote duzun…) eta datu laboralak (zenbat egun kotizatu dituzun eta zenbat aurreikusten dituen kotizatuko duzula) hartuko ditu zuzenean eta kalkulua egingo dizu.